Беларусы ў Польшчы: Хто і на чым зарабляе 4 мільярда еўра на год?

Транспартныя кампаніі, аптовы гандаль і ІТ — тры ключавыя сегменты, у якіх працуе і зарабляе беларускі бізнэс у Польшчы. Сукупная выручка каля 700 буйных і сярэдніх кампаній з беларускімі каранямі склала ў 2022 годзе, калі ўлічваць курс на той перыяд, амаль 3,4 млрд еўра. А ўсяго — не менш за 4 млрд еўра. 

2022-ы, мабыць, пакуль з'яўляецца і, хутчэй за ўсё, застанецца на многія гады «залатым годам» для беларускага бізнесу ў Польшчы. Сукупная выручка беларускіх кампаній у Польшчы ў першы ваенны год склала не менш за 4 млрд еўра. І хоць у 2023-м яна крыху знізілася праз санкцыі і падзенне попыту, Польшча па-ранейшаму застаецца самым прывабным месцам укладання капіталаў і ўменняў для тысяч беларускіх прадпрымальнікаў, высветліла «Беларусы і рынак».

Пра тое, у якіх галінах і рэгіёнах суседняй краіны нашы суайчыннікі зарабляюць гэтыя немалыя грошы, чаму цяпер многім стала цяжэй гэта рабіць, і як мяняе структуру беларускага бізнесу эміграцыя, парталу «Беларусы і рынак» распавёў аўтар даследавання аб сучасным беларускім бізнесе ў Польшчы Вадзім Сяховіч. У інтэрв'ю ён прэзентаваў некаторыя эксклюзіўныя даныя з яго першай часткі.

— Як падзеі 2020 і 2022 гадоў паўплывалі на бізнэс беларусаў у Польшчы?

— Ён змяніўся колькасна і якасна. Колькасць кампаній і іх выручка імкліва раслі. Асабліва па выніках 2022 года. Вайна ва Украіне стала трыгерам эміграцыі ў суседнюю краіну. Вайна, на жаль, працягваецца, як і эміграцыя. Але тэмп апошняй, прынамсі, запаволіўся.

У колькасным плане, паводле польскіх статдадзеных, а канкрэтна Галоўнага цэнтра эканамічнай інфармацыі, па выніках 2020 года было зарэгістравана каля 450 зноў адкрытых кампаній, у якіх хоць бы адным заснавальнікам была юрыдычная або фізічная асоба з Беларусі.

З 2023-га назіраецца запаволенне тэмпаў. Летась з'явілася каля 1,7 тысячы новых юрыдычных асоб. Па выніках першай паловы 2024 – га — каля 700. Гэта значыць, па выніку года рэгістрацый будзе менш, чым у 2023-м.  

— Колькі ўсяго беларускіх бізнэсаў у Польшчы? 

— Усяго па выніках 2022 года ў Польшчы было зарэгістравана каля 5 тысяч бізнэсаў з беларускім капіталам. Па выніках 2023-га — аля 6,5 тысяч, на сярэдзіну гэтага года — крыху больш за 7,1 тысячы.

У якасным плане паказчыкі не менш маштабныя. Сустракаліся даныя аднаго з даследаванняў па сукупнай выручцы беларускіх бізнэсаў у Польшчы за 2022 год. Называўся 1 мільярд еўра. 

Насамрэч яна большая. У разы.

Польская статыстыка падае даныя аб зарэгістраваных бізнэсах. Але не ўсе яны працуюць.

У сваім даследаванні за 2022 год мы ўлічылі толькі дзейсныя і тыя, якія падалі справаздачы рэгулятару юрыдычныя асобы. Выдзелілі бізнэсы, у якіх не менш за 25% долі належыць беларусам. Улічылі таксама тыя, якія працуюць на польскім рынку з іншых акрамя Беларусі юрысдыкцый – з Літвы, Латвіі, Кіпра, Германіі, Чэхіі, Вялікабрытаніі і г. д.

У параўнанні з гэтай жа катэгорыяй з 2021 года (390 кампаній з сукупнай выручкай 2,1 млрд еўра) – рост прыкладна на 40%. А калі прыняць у разлік малыя прадпрыемствы і «іпэшнікаў» — можна смела казаць пра не менш за 4 млрд еўра штогадовай выручкі беларускага бізнесу ў Польшчы.

Польшча, вядома, лідар па маштабах бізнес-эміграцыі. Але ёсць яшчэ Літва, Латвія, Германія, Кіпр, Чэхія, тая ж Грузія, як галоўныя цэнтры гэтай новай хвалі. 

З улікам аселых за апошнія пяць гадоў у іх бізнэсаў, мяркую, можна казаць пра 5 – 5,5 млрд еўраў, штогод генераваных даходаў беларускага бізнэсу ў эміграцыі. Толькі ў Еўропе. І мы не разглядаем пакуль, напрыклад, бізнэсы ў ЗША ці ААЭ.

— Вельмі сур'ёзная сума…

— Сума, я б сказаў, вельмі прыстойная.

Дарэчы, мы правялі даследаванне па яшчэ адным паказчыку — узросце. Упершыню ў 2022 годзе колькасць буйных і сярэдніх кампаній, зарэгістраваных пасля 2020 года, перасягнула колькасць бізнэсаў, якія працавалі тут да гэтага перыяду. У нашай базе кампаній з «эміграцыйнай хвалі» — 400. Супраць 300, якія адкрываліся з пачатку 2000-х па 2020 год.

Найстарэйшыя надлежаць да 2001 годзе. Сярод іх самы вядомы бізнэс — гэта фабрыка па вытворчасці дарожных пакрыццяў Kon-Tur. Яе ў Люблінскім ваяводстве адкрылі берасцейцы браты Чарненкі.

— А якія прадпрыемствы ўваходзяць у вас у катэгорыі «буйныя» і «сярэднія»?

— Буйныя — з выручкай ад 40 млн злотых у год — гэта крыху менш за 10 млн еўра. Сярэднія — ад 1 млн да 40 млн злотых.

— А колькі буйных бізнэсаў і хто ў гэтай групе?

— Па выніках 2022 года было 49 кампаній. Годам раней — 27.

Так што беларускі бізнэс не такі ўжо і невялікі. Пералічаныя вышэй кампаніі і яшчэ два бізнесы ў 2022 годзе ўваходзілі ў топ-2000 найбуйнейшых бізнэсаў Польшчы. Па выніках 2023 года іх, праўда, у гэтым спісе стала на адну кампанію менш.

— А ці ёсць даныя, як сукупная выручка размяркоўваецца па галінах? Якія з іх генеруюць асноўныя аб'ёмы?

— Так, мы зрабілі такі аналіз. 2022-ы год стаў перыядам ўзлёту — і колькаснага, і якаснага – транспартна-лагістычнага сегмента. З крыху больш за 700 буйных і сярэдніх кампаній больш за 240 прадстаўлялі гэтую галіну. Прычым пачаткоўцаў — кампаній, якія пераадолелі індыкатыў па выручцы ў 1 млн злотых, – было каля 90. Сукупная выручка ў гэтым сегменце склала звыш 800 млн еўра, павялічыўшыся ў параўнанні з папярэднім перыядам у 2,2 разы.

Па аб'ёме выручкі, праўда, транспартнікам і іншым далёка да аптавікоў. Хоць з-за санкцый гэтая галіна страціла практычна ўсіх прадстаўнікоў дзяржсектара.

Страціла Beloil Polska, якая фармавала значныя аб'ёмы выручкі наогул усяго беларускага бізнэсу ў Польшчы. Тым не менш, сукупная выручка прыкладна 145 аптовых кампаній у 2022 годзе вырасла ў 1,3 разы і склала ў эквіваленце звыш 1,7 млрд еўра.

На трэцім месцы — IT. У 2022-м была 101 кампанія з выручкай звыш 1 млн злотых. Прычым з гэтага ліку практычна палова — тыя, якія толькі стартавалі на польскім рынку. Выручка сотні IT-бізнэсаў за год вырасла ў 2,8 разы — і склала каля 600 млн еўра.

Гэта тры ключавыя сегменты, у якіх працуе і зарабляе беларускі бізнес у Польшчы.

Таксама мы даследавалі дынаміку ў будаўніцтве, розніцы, вытворчасці і паслугах.

— Як разумею, Варшава і Мазавецкае ваяводства — галоўны прыярытэт беларускага бізнэсу ў лакалізацыі?

— Абсалютна дакладна. На Мазавецкае ваяводства прыпадала больш за траціна дзеючых буйных і сярэдніх прадпрыемстваў – каля 300 з 700. У гэтым рэгіёне размешчаны штаб-кватэры E100 International Trade, Tels Global Polska, E100 Power Max, ASBIS Poland, Krafttrans Taurus і іншых кампаній. Выручка варшаўскіх і навакольных бізнэсаў, у першую чаргу гандлёвых, у 2022-м склала палову ад усёй — 1,7 млрд еўра.

Другое месца па значнасці ў Падляскага ваяводства. Гэта 135 кампаній і за 400 млн еўра выручкі. Яго адміністрацыйны цэнтр Беласток — галоўны анклаў для аўтатранспартных і лагістычных кампаній беларусаў. Зрэшты, хапае аптовых, будаўнічых бізнэсаў і як нідзе рознічных. У лідарах па 2022 годзе былі WGT Group, Azonik, Bilax, Bagat і гэтак далей.

Па колькасці дзеючых кампаній трэцяе месца (каля 100) у яшчэ аднаго ўсходняга ваяводства – Люблінскага. Але цэнтрам для беларусаў у ім гістарычна з'яўляецца не адміністрацыйны цэнтр, а павятовы горад Бяла-Падляска. У ім знаходзіцца другі па значэнні транспартна-лагістычны анклаў. А ўсяго выручка буйнога і сярэдняга бізнесу (самыя значныя кампаніі Polcarbotrans, Rezon Trans, Kon-Tur, Transit-Pol) у гэтым рэгіёне склала крыху больш за 300 млн еўра.

Па выручцы Любліншчыну ў 2022 годзе абышлі 35 кампаній з Малапольскага ваяводства. Тлумачыцца гэта проста. У яе сталіцы Кракаве знаходзіцца галаўны офіс EPAM Systems. На яе прыйшлася ільвіная доля з прыкладна 370 млн еўра сукупнай выручкі малапольскіх бізнэсаў.

Малапольскае як і Ніжнесілезскае ваяводства, дарэчы, — два рэгіёны, дзе па колькасці кампаній і па аб'ёмах выручкі першыя месцы займаюць беларускія IT-кампаніі. Беларускай «спецыялізацыяй» Вялікапольскага і Сілезскага з'яўляюцца транспартныя бізнесы. А ў Паморскім больш за ўсё беларусаў у будаўніцтве.

— Даследаванне абапіраецца на даныя 2022 года. А што адбывалася потым і адбываецца цяпер?

— У стварэнні аналагічнага агляду па 2023 годзе мы абмежаваныя спецыфікай працы адпаведных службаў Польшчы: тэрмінамі падачы справаздач у Нацыянальны судовы рэестр (Krajowy Rejestr Sądowy, KRS) і іх апублікаваннем. Але, на дадзены момант, апрацавана каля 80% дадзеных. Думаю, гэта цалкам дастаткова, каб сфармаваць карціну па 2023 годзе і расказаць пра трэнды.

Ёсць негатыўны трэнд. А ёсць пазітыўны.

Негатыўны ў тым, што 2022-ы, мабыць, пакуль з'яўляецца і, хутчэй за ўсё, застанецца на многія гады «залатым годам» для беларускага бізнесу ў Польшчы. У 2023-м разам з памяншэннем колькасці новых бізнэсаў расла колькасць закрытых. Малыя бізнэсы не перарасталі ў сярэднія і буйныя ў такой колькасці, як раней. І большасць удзельнікаў з большасці сектараў страціла ў выручцы.

Дзве прычыны тут асноўныя.

У першую чаргу, санкцыі, у другую — дэпрэсія адбіліся на транспартна-лагістычнай галіне, якая перастала быць драйверам яшчэ летась. У 2023-м сітуацыя выглядала не так праблематычна. Але летам 2024 года санкцыі былі больш жорсткімі, а трафік на ключавых кірунках скараціўся.