Эксперт: «Павышэнне падаткаў — гэта спробы ўлады выжыць любой цаной. Далей будзе толькі горш»

«Калі ўлады не спрабуюць вырашыць палітычны крызіс, то эканамічная сітуацыя будзе пагаршацца. Часткова і з-за рашэнняў урада. Спробы выжыць любой цаной — так бы я ацаніў апошнія дзеянні ўладаў. Яны не думаюць дзесяцігоддзямі, і нават пяцігодкамі — яны думаюць у рамках "дзень прастаяць ды ноч пратрымацца"», — кажа супрацоўнік BEROC Леў Львоўскі.



Чым пагражае краіне дэфіцытны бюджэт, і што дасць Узняцце падаткаў па ўсіх франтах, спецыяльна для Myfin.by распавёў старшы навуковы супрацоўнік BEROC Леў Львоўскі.

Учора першы намеснік міністра фінансаў Дзмітрый Кійко паведаміў, што рэспубліканскі бюджэт Беларусі на 2021 год плануецца з дэфіцытам 4 млрд рублёў, або 2,6% ВУП. Плануемыя даходы бюджэту — 23,3 млрд рублёў, выдаткі — 27,3 млрд (на гэты год планавалася 24,4 млрд — даходаў і 25,4 млрд — выдаткаў).

Кійко таксама паведаміў, што ў 2021 годзе стаўкі падаткаў (зямельнага, экалагічнага, на здабычу прыродных рэсурсаў, падаходнага ў фіксаваных сумах, адзінага з ІП і іншых фізічных асоб) прапануецца праіндэксаваць на 5,5%. Гэта прадугледжана законапраектам «Аб зменах у Падатковы кодэкс». У ім — шмат новаўвядзенняў, якія не радуюць беларусаў. 

Сцісла пра асноўныя змены:

• вырастуць акцызы на цыгарэты — + 15%
• павялічваецца падатак на прыбытак аператараў сотавай сувязі — з 18% да 30%
• павялічваецца падатак на прыбытак для ламбардаў — з 25% да 30%
• павялічваецца падаходны падатак фізічных асоб, якія працуюць у ПВТ і «Вялікім камені» — з 9% да 13%.
• павышаецца стаўка зямельнага падатку для гандлёвых цэнтраў і іх аўтастаянак — з 0,7% да 1,5% ад кадастравага кошту
• мясцовыя саветы атрымліваюць права павялічваць або памяншаць стаўкі адзінага падатку з ІП і іншых фізічных асоб у залежнасці ад віду дзейнасці, Мінгарсавет — павялічваць стаўкі гэтага падатку да 4 разоў.
• абласныя саветы могуць уводзіць збор за перасячэнне транспартнымі сродкамі (масай да 5т) мяжы Беларусі ў памеры не больш за 3 базавых велічынь.

Усё гэта робіцца, са слоў чыноўніка, «часова, для кампенсацыі выдаткаў праз COVID-19».

Дамоклаў меч дзярждоўгу

Чым пагражае беларусам дэфіцыт бюджэту? Ці не вырасце ён ў некалькі разоў, як у гэтым годзе?

 — Дэфіцытны бюджэт для крызісных часоў — гэта абсалютна нармальная сітуацыя. Так краіны і павінны паступаць. Але ў беларускіх уладаў ёсць адна праблема — велізарны назапашаны дзярждоўг, які толькі расце. Як і плацяжы па ім. Калі б не ён, дэфіцыт у 4 млрд рублёў у крызісны год — не тэма для размовы.

Таму цяпер не вельмі зразумела — як улады ў 2021-м маюць намер выплачваць мільярды долараў дзярждоўгу і працэнтаў па іх?

Без дадатковых дамоўленасцяў з Расіяй, — нашым адзіным і апошнім крэдыторам, — я не бачу варыянтаў выканання агучаных планаў даходаў — 23,3 млрд рублёў. Таму што тэхнічна гэта выканальна — ёсць золатавалютныя рэзервы, якія пакрываюць выплаты дзяржаўнай запазычанасці.

Але калі выдаткаваць палову ЗВР на гадавыя выплаты — гэта апусціць іх да крытычнага ўзроўню.

І гэта мы яшчэ не ўлічваем верагоднасці набегу на банкі і вынасу ўкладаў: забіраючы валюту з банкаў, беларусы за некалькі месяцаў скарацілі аб'ём укладаў на 20%. Гэта вельмі сур'ёзная велічыня.

Выкажу здагадку, што ўлады разлічваюць на адзіна верагодны станоўчы сцэнар, пры якім у нашых гандлёвых партнёраў, перш за ўсё ў Расіі, пачнецца аднаўленчы рост і экспарт, што абваліўся ў 2020-м, істотна вырасце.

Негатыўных трэндаў значна больш.

Па-першае, працягнуць з'язджаць айцішнікі. Па-другое, пад грузам праблем, без дапамогі дзяржавы і пры растучых падатках, іншыя бізнэсы таксама пачнуць больш актыўна эвакуявацца. Па-трэцяе, не скончыўся фінансава-банкаўскі крызіс, які без варыянтаў працягнецца ў 2021 годзе. Па-чацвёртае, рэальны сектар знаходзіцца ў цяжкім фінансавым стане. Што з гэтага пераважыць? Хутчэй за ўсё — комплекс негатыўных фактараў.

Ад падаткаў не ўцячы

Напаўняць бюджэт улады маюць намер рэзкім павелічэннем падаткаў. Як ацэніце гэтую практыку?

— Паскрэбці па сусеках і неяк выграбці ўсё, да чаго здолеюць дацягнуцца, — так можна ахарактарызаваць гэтыя навіны. Такое ўражанне, што ўлады праверылі ўсе падатковыя артыкула і паднялі стаўкі ўсюды, дзе толькі можна выціснуць дадатковыя грошы. Паколькі людзям і кампаніям складана адмовіцца ад выплаты падаткаў, то можна зразумець рацыю ўладаў і іх надзеі.

Але гэта рашэнне, мякка кажучы, не палепшыць бізнес-клімат, які і так стаў агрэсіўным — мы знаходзімся ў вострай фазе крызісу.

У нас спрабуюць усядзець на двух крэслах, але атрымліваецца не вельмі. У выніку ўлады вырашылі пастарацца вельмі ўціскаць усе сацыяльныя выдаткі, але і павялічыць даходы з прадпрыемстваў, арандадаўцаў, у крызісны момант яшчэ больш націснуўшы на бізнес.

Да чаго гэта прывядзе?

 — Гэта дакладна не дапаможа. Павелічэнне падаткаў будзе яшчэ мацней выціскаць бізнес з Беларусі. Гэта стане яшчэ больш матываваць прадпрымальнікаў да закрыцця сваёй справы або пераводу бізнесу ў суседнія краіны. Але, відавочна, нічога іншага ва ўрада не застаецца — па-іншаму яны не могуць.

Тут неабходна адзначыць, што як раней ужо не будзе ніколі. А калі гаварыць пра эканоміку, — лепш ужо не будзе.

І ва ўрадзе гэта выдатна разумеюць, — краіна ўваходзіць у новы рэжым — «падтрымання дзеючай улады», і для гэтага неабходна пагоршыць эканамічныя ўмовы для ўсяго астатняга бізнесу.

Хоць дарма ўсё так крытыкуюць Лукашэнку — вунь ён як клапоціцца пра здароўе народа — за два гады падыме акцызы на цыгарэты на 32,25%. Людзі кінуць паліць, — гэта яшчэ і для кішэні карысна. Павялічваецца падатак на мабільных аператараў? Гэта таксама плюс да ЗЛЖ — людзі стануць менш гаварыць і больш гуляць, дыхаць свежым паветрам і нават бегаць. Ламбарды, праўда, не ўпісваюцца ў карціну аздараўлення насельніцтва. Хіба што ў карціну дывановай бамбардзіроўкі паднятымі падаткамі.

Што да падатку на перасячэнне мяжы, то тут прыгадваецца гістарычны анекдот. У Сярэднявеччы ў Еўропе дробныя феадалы, якія жадалі павялічыць даходы, капалі равы, перакопвалі дарогі, якія ідуць праз іх землі, і будавалі масты. Каб браць падатак за праезд па мосце.

На грошы ад Расіі ўжо не разлічваюць

Як бы вы ацанілі ўсе гэтыя новаўвядзенні?

— Рэзюмуючы гэтыя плённыя пачынанні і выдатныя ідэі, магу сказаць, што ў мяне стварылася ўражанне, што Саўмін ужо не разлічвае на крэдыт ад Расіі. Інакш бы ён не адважыўся на мноства непапулярных мер у сітуацыі, у якой знаходзіцца краіна.

Чаму зробленыя гэтыя хады? Адказ просты — патавае становішча. Таму і выкарыстоўваюцца такія метады, да якіх можна дадаць прапіхваць скарачэння дэкрэтнага адпачынку і размовы пра пенсійную рэформу.

Калі падвесці вынік — палітычныя падзеі ўплываюць на эканоміку, але законы эканомікі адмяніць нельга, а калі ўлады не спрабуюць вырашыць палітычны крызіс, то эканамічная сітуацыя будзе пагаршацца. Часткова і з-за рашэнняў урада. Спробы выжыць любой цаной — так бы я ацаніў апошнія дзеянні ўладаў.

Яны не думаюць дзесяцігоддзямі, і нават пяцігодкамі — яны думаюць у рамках «дзень прастаяць ды ноч пратрымацца».

Як гэтыя рашэнні паўплываюць на эканоміку ў будучыні — усё роўна. Тут галоўнае — працягнуць яшчэ хоць бы год. Для гэтага, па іх раскладах, можна зрабіць усё, што заўгодна, — ахвяраваць усім і ўсімі, у тым ліку падвысіўшы падаткі.

Магу канстатаваць, што ідэя грамадскай дамовы, што доўгія гады існавала ў Беларусі, адмененая. «Пратэстныя» бізнэсы падпадаюць пад рэпрэсіі, іх закрываюць. Непратэстныя будуць падвергнутыя большаму падатковаму ціску. Працэсы, якія праходзяць у краіне, — глабальныя, — ніхто не застанецца ўбаку, ніхто не сыдзе пакрыўджаным.

Што ў выніку? Ці дасць узняцце падаткаў станоўчы эфект?

 — Кароткатэрміновы — дасць. У сярэднетэрміновай і доўгатэрміновай перспектыве гэтыя рашэнні дакладна прынясуць не карысць, а шкоду. Бо людзі не так хутка кідаюць паліць, не так хутка закрываюць або перавозяць бізнес, не так хутка з'язджаюць з краіны, у якой бізнес-асяроддзе пагаршаецца.

Калі сёння бізнесовец, які пачаў сваю справу, яшчэ разважае, дзе яму адкрыць офіс — у Мінску, Кіеве ці Вільні, то заўтра ў яго сталіца Беларусі ў ліку магчымых варыянтаў значыцца не будзе.

Але ўсё гэта цяперашнюю ўладу не хвалюе зусім.

Паводле myfin.by
Пераклад НЧ