Прарывы ​​і правалы: чым парадавала і засмуціла беларусаў дзяржава для народа

Эксперты далі сваю ацэнку гэтаму году, назваўшы самыя істотныя сацыяльна-эканамічныя дасягненні і правалы.

«Рубель не так моцна даражэў»

На думку кіраўніка навукова-даследчага цэнтра Мізэса Яраслава Раманчука, адным з галоўных эканамічных дасягненняў адыходзячага года можна лічыць адносную стабільнасць грашовага і фінансавага рынку, што з'яўляецца заслугай Нацыянальнага банка.

— Нацбанк давёў: калі яму дадуць хоць абмежаваную самастойнасць, ён цалкам спакойна тэхнакратычна можа вырашыць гэтую праблему і ўнесці свой уклад у барацьбу з інфляцыяй, — адзначае эксперт. — Гэта такое хрэстаматыйнае дасягненне, якое паказвае, што законы эканомікі ў Беларусі дзейнічаюць, і тую тэндэнцыю, што Беларусь апошнія 20 гадоў уваходзіць у дзесятку самых няўдалых краін свету па інфляцыі, можна і трэба ламаць. І мы ў стане гэта рабіць нават без актыўнай працы з МВФ або Сусветным банкам.

Між тым старшыня Беларускага прафсаюза радыёэлектроннай прамысловасці Генадзь Фядыніч адзначае, што адносна невялікі рост інфляцыі ўлады спаўна «кампенсавалі» іншым негатывам.

— Так, можна было б збольшага аднесці да дасягненняў той факт, што рубель не так моцна даражэў, інфляцыя была не такая вялікая, як у мінулым годзе, але пры гэтым мець на ўвазе, што цэны на паслугі ЖКГ і камунальныя плацяжы істотна павялічыліся, — адзначае прафсаюзны лідэр.

Сярод дасягненняў эксперты таксама называюць пашырэнне ў шэрагах прадстаўнікоў дзяржкіравання і дырэктарату кааліцыі тых, хто выступае за рынкавыя рэформы.

— Не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло, — канстатуе Яраслаў Раманчук. — Мадэль, якую апошнія 22 гады эксплуатавала Беларусь, знемагла, яна нежыццяздольная і вядзе толькі да амярцвення капіталу. Гэта сёння разумеюць многія чыноўнікі, хай і не ўсе могуць сказаць адкрыта ў вочы Аляксандру Лукашэнку.

Яшчэ адным дасягненнем, якое таксама з'явілася вынікам вымушанага працверажэння, стала разуменне наступстваў еўразійскай інтэграцыі.

— Людзі, якія яшчэ пяць гадоў таму разлічвалі, што мадэль Лукашэнкі з курсам на еўразійскую інтэграцыю з'яўляецца адказам, куды рухацца Беларусі, сёння ўжо думаюць інакш, — адзначае Яраслаў Раманчук. — Расце разуменне, што ў краіне крызіс кіравання, крызіс мадэлі, і гэта можа прывесці да вельмі сумных наступстваў. У любым выпадку попыт на рэформы, попыт на змены ў 2016 годзе стаў нашмат больш.

Аднак і гэтыя вышэйназваныя «дасягненні» толькі лішні раз падкрэсліваюць правалы ў працы уладаў.

— Я доўга думаў, што ж сёння можна ўпісаць у дасягненні 2016 года, што сапраўды запомнілася беларускаму народу і было зроблена для яго карысці. І так і не знайшоў, — канстатуе Генадзь Фядыніч. — Акрамя таго, што ў космас паляцеў беларускі касманаўт, я іншых прарываў не бачу.

Абяцалі рост, а атрымалі падзенне

А вось пытанне пра галоўныя правалы 2016 года ў экспертаў цяжкасцяў не выклікаў. Асабліва сур'ёзнымі, на іх думку, апынуліся эканамічныя праблемы з паказнікамі, намечанымі раней урадам — ​​пасля першага паўгоддзя чыноўнікі казалі, што эканоміка адновіць рост і да канца года выйдзе хоць бы на паўпрацэнта росту ВУП.

Рэальнасць моцна разышлася з планамі. За 9 месяцаў ВУП скараціўся на 2,7%, экспарт тавараў на 15%.

— Нам абяцалі рост — мы атрымалі падзенне, — канстатуе Яраслаў Раманчук. — Людзі, якія сёння кіруюць эканомікай, не разумеюць ні вонкавага кантэксту, ні стану эканомікі. Альбо разумеюць, але маўчаць. Альбо проста займаюцца ашуканствам і пускаюць пыл у вочы Лукашэнку. А ён усё працягвае верыць, што гэта часовыя цяжкасці, што гэта пытанне кадраў, пытанне кіравання, а не пытанне сістэмы і мадэлі.

Яшчэ адным істотным правалам эканаміст лічыць тое, што Міністэрства фінансаў так і не змагло наладзіць нармальную працу з дзяржаўным сектарам, працягваючы вылучаць льготныя крэдыты па дзяржпраграмах, якія не маюць камерцыйнага сэнсу.

— Урад ішоў на ланцугу ў галіновых лабістаў замест таго, каб проста сесці за стол і прыняць адказнае рашэнне, што ж рабіць з нашымі буйнымі і сярэднімі стратнымі прадпрыемствамі, — адзначае Яраслаў Раманчук.

«Мы сёння вымушаны ісці на падставе ў Крамля»

Да правалаў, на думку эканаміста, можна аднесці і стан Еўразійскага эканамічнага саюза.

— Два гады поўны калапс, — адзначае Яраслаў Раманчук. — Гэта мы бачым плён скандальна нізкага ўзроўню падрыхтоўкі аналізу дакументаў для падпісання.

У выніку мы сёння вымушаны ісці на ланцужку ў Крамля, які змяняе сваю пазіцыю.

— Пры гэтым мы забываем, што ў нас мала адкрытая і не сыравінная эканоміка, — нагадвае эксперт. — І тут альбо мы цалкам растварыцца ў буйным расійскім бізнэсе і станем Чачэніяй альбо Самарскай вобласцю, альбо пачнем усё ж такі выбудоўваць інстытуты і будзем спрабаваць забяспечыць чатыры свабоды: перамяшчэнне тавараў, грошай, паслуг і працоўнай сілы. Не за кошт адмежавання, як гэта робіць Расія і ў большай частцы Украіна, а за кошт мадэлі, якая зрабіла Сінгапур, Тайвань, Паўднёвую Карэю, Ганконг лідэрамі і квітнеючымі краінамі свету.

Атрымалася ЗАТ «Беларусь», дзе плююць на інтарэсы ўсіх

Асобная тэма правалаў ўрада звязаная таксама з падаткамі. Пасля таго, як Аляксандр Лукашэнка загадаў забяспечыць любой цаной ўзровень даходаў бюджэту на ўзроўні 40-43% ВУП, урад, падатковыя і кантрольныя органы паспрабавалі выканаць гэтае даручэнне за кошт штрафаў, пакаранняў, канфіскацыяў, парушэнняў правоў уласнасці.

— Беларусь пацвердзіла статус краіны, дзе не разумеюць і не паважаюць права ўласнасці, дзе не працуе прынцып абмежаванай адказнасці, дзе няма банкаўскай таямніцы, — адзначае Яраслаў Раманчук. — І, уласна, атрымліваецца такое ЗАТ «Беларусь», дзе плююць на інтарэсы ўсіх тых, хто не ўваходзіць у гэта акцыянернае таварыства.

За ўсё прамашкі ўрада зноў павінен адказваць народ

Ну і, само сабой, вялізныя прабелы ў гэтым годзе назіраліся ў сацыяльнай сферы.

— Як ніколі ўсе рашэнні ўрада былі накіраваны супраць людзей, — адзначае Генадзь Фядыніч. — Сёння складана назваць тое, што робіцца ў Беларусі, сацыяльна-арыентаванай эканомікай.

Сярод такіх «антынародных» мераў можна назваць, напрыклад, павелічэнне пенсійнага ўзросту. Балюча ўдарыла па людзях і тое, што стаж для выхаду на пенсію павялічылі да 20 гадоў і не ўлічылі стаж па догляду за дзецьмі, вучобу і службу ў войску. Не прайшоў міма і дэкрэт №3 аб дармаедстве.

— Вось гэты комплекс мер я лічу сапраўды антынародным, — адзначае Генадзь Фядыніч. — Урад не знайшло інвестараў, не стварыла новых працоўных месцаў — гэта крах і асабліва востра гэтая праблема стаіць у рэгіёнах, — знізіла людзям заработную плату, пры гэтым праца стаў больш інтэнсіўна. Выходзіць, што за ўсё прамашкі ўрада, за яго некампетэнтнасць зноў павінен адказваць народ, а яно і далей збіраецца выязджаць за яго кошт.

Паводле Заўтра тваёй краіны