Разбурыць увесь да блізкі ўлады бізнес. Эксперты — аб новых санкцыях супраць рэжыму Лукашэнкі

Пакет санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі, у якім будуць у першую чаргу эканамічныя, разбурыць увесь да блізкі ўлады бізнес і перакрые ўсе фінансавыя плыні.

Паводле інфармацыі TUT.BY, у спісе, пададзеным у Foreign Affairs Council — 20 бізнесменаў і каля 400 кампаній. Трэці пакет санкцый дакладна будзе, спісы могуць быць прынятыя ўжо на пасяджэнні міністраў замежных спраў ЕЗ 7 снежня.

Трэці пакет санкцый, па словах дарадцы Ціханоўскай Франака Вячоркі, будзе самым балючым і для афіцыйнага Мінска, і асабіста для Лукашэнкі, і для бізнесменаў.

— У санкцыйным пакеце будзе публічная і непублічная частка. Наколькі мы разумеем, у публічную ўвойдуць імёны людзей, у дачыненні да якіх увядуць санкцыі. Гэты спіс можа быць ад 100 да 300 чалавек, і будзе ўключаць у сябе суддзяў, фальсіфікатараў выбараў, амапаўцаў, сілавікоў, чыноўнікаў і, што новае і вельмі важнае, прапагандыстаў.

Другая, непублічная частка гэтага пакета-закрытыя спісы, якія, магчыма, адразу не будуць апублікаваныя, каб гэтыя людзі і гэтыя кампаніі не маглі перавесці свае актывы, не маглі абыйсці санкцыі.

То-бок многія з іх нават не адразу пазнаюць, што яны пад санкцыямі. Тут спіс, па словах прадстаўніка Ціханоўскай, можа быць яшчэ даўжэй, таму што, як правіла, у спіс трапляе матчына кампанія, даччыныя і кампаніі, наўпрост звязаныя з уладальнікам.

— Пасля санкцый 2010 года бізнесы, якія трапілі пад санкцыі, спрабавалі гэтыя санкцыі абыходзіць. Гэтыя памылкі нельга паўтарыць цяпер. Санкцыі строга звязаныя з спыненнем гвалту і пачаткам расследаванняў супраць вінаватых у збіцці, затрыманнях, катаваннях. І адназначнае ўмова — вызваленне палітвязняў і іх амністыя.

Што тычыцца новых выбараў і ўмоў для іх правядзення, гэта асобная гісторыя, якая будзе вырашацца падчас перамоваў. Санкцыі-гэта рэакцыя на міліцэйскую брутальнасць, на гвалт і катаванні. І калі эскалацыя гвалту не знізіцца і палітвязняў не пачнуць вызваляць, можна чакаць і чацвёрты, і пяты пакет санкцый —кажа Вячорка.

Акрамя таго, некаторыя краіны, са слоў дарадцы Ціханоўскай, у тым ліку Польшча, краіны Балтыі, рыхтуюць асобныя нацыянальныя санкцыйныя спісы, якія могуць быць у разы больш.

Некаторыя краіны рыхтуюць таксама пакеты эканамічных, сектаральных санкцый супраць тых прадпрыемстваў і бізнесаў, якія рэпрэсуюць работнікаў. Напрыклад, калі Беларуськалій звальняе 50 удзельнікаў страйка, то аўтаматычна кампаніі, якія з ім супрацоўнічаюць, пераглядаюць кантракты.

Гэта называецца абумоўленыя санкцыі — санкцыі, якія ўводзяцца ў выпадку, калі кампанія не выконвае правілы або ажыццяўляе рэпрэсіі.

«Гэта-канец бізнес-кар’еры»

Санкцыйны пакет ўдарыць па мноству прадпрыемствы з дзяржсектара, і асобна — па блізкаму да ўлады прыватнаму бізнесу, папярэджваюць эксперты.

— Каб зняць санкцыі, прадпрыемствам, да прыкладу, хімічным, нафтаперапрацоўчым, спатрэбяцца гады. «Беларуськалій» і БКК пасля ўведзеных у 2006 годзе ЗША санкцый некалькі гадоў выдаткавалі толькі на высвятленне, ці распаўсюджваюцца на іх гэтыя санкцыі.

«Інфабанк», які трапіў пад санкцыі першай з беларускіх кампаній, выдаткаваў на адбельванне рэпутацыі банка дзесяць гадоў. З бізнесменамі ўсё яшчэ горш — гэта будзе рэпутацыйны ўдар на ўсё жыццё. Гэта — канец бізнес-кар’еры — распавядае выхадзец з Беларусі, які вядзе бізнес у Еўропе.

Пад санкцыі з беларускіх буйных бізнесоўцаў пакуль траплялі Уладзімір Пефціеў і Юрый Чыж, нумар 1 і нумар 2 у рэйтынгу самых паспяховых і ўплывовых бізнесоўцаў краіны 2011 года паводле версіі «Ежедневника». Гэта здарылася пасля прэзідэнцкіх выбараў 2010 года, жорсткага разгону пратэстоўцаў і крымінальных спраў у дачыненні да экс-кандыдатаў.

Пад санкцыі трапілі і ўсе актывы гэтых бізнесоўцаў. Пефціеву, нумар 1 у рэйтынгу, прыйшлося пачаць маштабную кампанію па аднаўленні на тэрыторыі ЕС сваіх асабістых і маёмасных правоў. Рашэнне Савета ЕС ён аспрэчыў, у 2012 годзе былі размарожаныя яго рахункі ў Літве, у 2013-2014 гадах санкцыі Савета Еўрасаюза анулявалі, і суд пастанавіў лічыць, што Уладзімір Пефціеў ніколі не знаходзіўся ў санкцыйных спісах.

Сам Пефціеў да таго часу з усіх сваіх кампаній ужо выйшаў, СМІ падазравалі, што яму давялося весці справы праз кампаніі жонкі і афшоры.

Юрый Чыж адбіваўся ад санкцый да лістапада 2015 года, калі суд у Люксембургу вынес рашэнне аб іх адмене, спаслаўшыся на тое, што Савет Еўропы не прадставіў доказаў таго, што Чыж фінансава падтрымлівае ўлады, атрымліваючы садзейнічанне свайму бізнесу. Але пра ранейшыя бізнес-вышыні прыйшлося забыцца — да таго часу ў Чыжа назапасілася дастаткова іншых праблем.

— Цяперашняя сітуацыя ў Беларусі на парадак больш маштабная — і па ўзроўні незадаволенасці грамадзян, па маштабе фальсіфікацый, і па колькасці затрыманых і збітых. Зараз усе буйныя праекты краіны аказваюцца пад ударам. Гэта і «Разумны горад» Карычаў, і праекты «Брэміна груп» Алексіна, Вераб’я і Зайцава, і праекты Машэнскага, Шакуціна, Белага, Тапузідзіса, і экспартныя амбіцыі БНБК, куды ўжо ўкладзена шмат сродкаў, — папярэджвае бізнесовец. — Гэта замарозка актываў, закрыццё карэспандэнцкіх рахункаў і гады на даказванне таго, што вы — не «гаманец рэжыму».

Трэба ўлічваць, падкрэслівае суразмоўца, што ў 2010 — 2012 гадах ніхто сур’ёзна спісамі кандыдатаў на санкцыі не займаўся. Цяпер на гэта працуе мноства кваліфікаваных юрыстаў, якія ведаюць патрабаванні ЕС.

— Магу выказаць здагадку, што каго не даб’юць еўрапейскія санкцыі, даб’юць амерыканскія. Гэта таксама пытанне літаральна трох месяцаў, — дадае эксперт.

Адзіны крок, які мог бы затармазіць разганяльную машыну санкцый — вызваленне ўсіх палітвязняў, спыненне гвалту на вуліцах і прапановы па рэальным, а не фіктыўным дыялогу, у тым ліку з удзелам тых лідараў, якія цяпер знаходзяцца ў турме і за мяжой, лічыць суразмоўца.

А простым беларусам гэта дапаможа?

Асцярогі ўладаў Беларусі перад нарастаннем эканамічнага ціску вельмі дыпламатычна выказаў міністр замежных спраў Уладзімір Макей. «Гэтыя заклікі да эканамічных санкцый (з боку беларускай апазіцыі — заўв. рэд.) у маім разуменні не проста вялікае глупства — гэта вялікая небяспека для дзяржаўнасці Беларусі ў цэлым».

Намеснік кіраўніка МЗС Расіі Андрэй Рудэнка падтрымаў калегу заявіўшы: «Сумна, што да новых санкцыяў супраць Беларусі заклікае беларуская апазіцыя, што пазіцыянуе сябе як “абаронца” інтарэсаў простага народа».

Адказаць чыноўнікам вырашыў кіраўнік Народнага антыкрызіснага кіравання і член Прэзідыума Каардынацыйнага савета Павел Латушка: «Прапануйце спосаб адстаяць правы 4000 беларусаў, супраць якіх здзейсненыя злачынствы, 30000 беларусаў, якія былі затрыманыя і арыштаваныя, калі узбуджаных спраў — 0. Сумна, што вы не чуеце беларускі народ».

— Мы памятаем, што санкцыі — не панацэя, яны не развязваюць праблемы беларусаў і не працуюць на раз-два, санкцыі даюць эфект праз некалькі месяцаў, часам праз тры, часам праз шэсць. Але ў камбінацыі з іншымі інструментамі ціску — з байкотам дзяржпрадпрыемстваў, з «італьянскімі» і звычайнымі забастоўкамі, з вулічнымі акцыямі пратэсту, з байкотам дзяржбанкаў, эфект санкцый будзе мультыплікавацца, памнажацца ў разы.

Таму вельмі важна памятаць, што ёсць знешні ціск, які паралельна павінен суправаджацца унутраным эканамічным і палітычным ціскам, каб не даць рэжыму прадыхнуць.

Пагроза ўвядзення сектаральных санкцый можа працаваць мацней за самі санкцыі. І тут вельмі важна строга даць зразумець: калі сітуацыя не будзе паляпшацца, то сектаральныя санкцыі немінучыя, будзе абмяркоўвацца адключэнне SWIFT, і Лукашэнка павінен дакладна разумець, што любое дзеянне супраць беларускага народа будзе весці да цяжкіх наступстваў для яго асабіста, — кажа Вячорка.

У дадатак да гэтага, падкрэслівае ён, ёсць яшчэ два санкцыйных канала. Адзін — гэта Еўрапейскі акт Магніцкага, які працуе ў дачыненні да людзей, якія займаюцца карупцыяй або парушаюць правы чалавека.

— Цяпер такога заканадаўства на еўрапейскім узроўні няма, але калі яно будзе прынятае, то даданне чалавека ў спіс Магніцкага можа адбывацца вельмі хутка. І калі ўсё больш сілавікоў будзе трапляць у аб’ектывы, іх імёны будуць высвятляцца і яны за некалькі тыдняў будуць уносіцца ў гэтыя санкцыйныя спісы.

Тады на іх будуць распаўсюджвацца і фінансавыя абмежаванні, і забарона на ўезд аўтаматычна. Плюс, вядзецца праца [камандай Ціханоўскай] па прызнанні АМАП і ГУБАЗіК тэрарыстычнымі арганізацыямі — гэта дадатковы санкцыйны канал. Гэта значыць, што ўсе супрацоўнікі прызнаюцца тэрарыстамі і на іх распаўсюджваюцца ўсе санкцыі: блакаванне рахункаў, забарона на ўезд, немагчымасць вядзення бізнесу, немагчымасць атрымаць візу.

Звычайна, калі ЕС прымае такое рашэнне, яго падтрымліваюць і іншыя цывілізаваныя краіны. Гэта дае магчымасць унесці ў санкцыйныя спісы не дзясяткі ці сотні, а тысячы чалавек. І кожны, хто не выйдзе з АМАПу або ГУБАЗіК да пэўнага часу, проста ламае сабе жыццё, уваходзіць у спіс і закрывае для сябе магчымасць амністыі, — растлумачыў Франак Вячорка.