Рыззё супраць новых тэхналогій: куды коціцца наша эканоміка

Пластмасавыя БелАЗікі цалкам красамоўна паказваюць ўсю «інавацыйнасць» беларускай мадэлі.

Пакуль у перадавых краінах вучацца вырабляць малако без каровы, у Беларусі захоўваюць дапатопныя вытворчасці, верачы, што крызіс хутка разыдзецца. Нажаль.

У апошні час з вуснаў беларускіх чыноўнікаў усё часцей можна чуць словы і словазлучэнні «мадэрнізацыя», «інавацыйнае развіццё», «тэхналагічная вытворчасць», «навукаёмістыя галіны». Аднак досыць паглядзець на прадукцыю беларускіх заводаў і фабрык, каб ацаніць усю «інавацыйнасць» беларускіх вытворчасцей.

Што ў нас: краталоўкі, гусятніцы і кухонныя сякеркі

Прыкладам можа служыць пастаўскі завод «Беліт», які сёння знаходзіцца на мяжы закрыцця. Раней прадпрыемства выпускала тэлевізары. А ў 2008-м стала вырабляць... звычайнае рыззё са старога адзення.

І такіх «тэхналагічных» заводаў у Беларусі вельмі шмат. Той жа жодзінскі гігант БелАЗ, акрамя асноўнай прадукцыі выпускае рыдлёўкі, граблі, мэблевую фурнітуру і нават цацкі. Зрэшты, пластмасавыя БелАЗікі цалкам красамоўна паказваюць ўсю «інавацыйнасць» беларускай прамысловасці.

На Мінскім трактарным заводзе, апроч трактароў, выпускаюць закатачныя машынкі, дзіракол, на «БелАЗе» і на МТЗ робяць кухонныя сякеркі. Мінскі маторны завод падтрымлівае сябе ледабурамі, краталоўками, мыйнікамі, гусятніцы і іншай «навукаёмістай» прадукцыяй.

— Мы сур'ёзна адсталі ад усяго цывілізаванага свету, — упэўнены эканаміст Леанід Злотнікаў. — У той час, калі развітыя краіны робяць упор на новыя тэхнолагі, на эканоміку ведаў, мы працягваем развіваць састарэлыя вытворчасці. Вось чаму такі велізарны разрыў паміж даходамі эканомік, заснаваных на традыцыйных тэхналогіях і на новых.

Як у іх: малако без каровы, аўтамабілі без кіроўцаў і ліст алюмінія за 24 хвіліны

Каб зразумець, наколькі Беларусь адстала ў сваіх уяўленнях аб развіцці эканомікі, досыць некалькіх прыкладаў.

— Не так даўно старшыня Ашчадбанка Расіі Герман Грэф ездзіў з камандай банкіраў ў Каліфорнію, дзе яму паказвалі розныя інавацыйныя вытворчасці. Адтуль ён вярнуўся з круглымі вачыма і на розных сустрэчах пасля распавядаў пра ўбачанае, — успамінае Леанід Злотнікаў.

Адной з такіх тэхналогій, што яго ўразілі, была вытворчасць малака штучным шляхам. Для гэтага ў ёмістасцях ствараюць асяродак, падобны на той, што ў страўніку ў каровы, далей туды змяшчаюць раслінную масу, напрыклад, марскія водарасці і запускаюць бактэрыі, якія яе перапрацоўваюць. На выхадзе атрымліваецца цяперашні малако, якое цяжка адрозніць ад каровінага.

— Больш за тое, гэта чыстае малако: у ім няма ніякіх антыбіётыкаў, якія даюць каровам, каб яны не хварэлі, няма хімікатаў, якія выкарыстоўваюць у сельскай гаспадарцы пры вытворчасці кармоў, — адзначае эканаміст. — А мы ўсё яшчэ жывем тым, каб стварыць больш ферм, спадзеючыся прадаваць гэтую малочную прадукцыю па ўсім свеце.

Толькі пры гэтым трэба разумець, што выдаткі ў нас на вытворчасць гэтага малака на парадак вышэй. Ды і якасць істотна саступае прадукцыі па новых тэхналогіях.

— Нават пры традыцыйнай вытворчасці ў нас закупачныя цэны на малако такія ж, як у Еўропе. Але ці атрымлівае наш фермер столькі, колькі ў Еўропе? — задаецца пытаннем эканаміст. — Вядома, не, таму што мы на гэтую тону малака або мяса затрачваем той жа нафты ў 4-5 разоў больш, чым, напрыклад, у Нямеччыне, дзе на 1 га марнуюць хімікатаў у два разы менш, а ўраджай атрымліваюць у два разы вышэй , чым у Беларусі. І ўсё дзякуючы тэхналогіям.

Яшчэ адна навуковая распрацоўка, якая цяпер шырока распаўсюджваецца ў свеце і магла б адправіць на заслужаны адпачынак многія беларускія заводы і фабрыкі, — 3D прынтэры.

— Як выглядае традыцыйная тэхналогія вытворчасці тонкага алюмініевага ліста: з Аўстраліі бяруць гліназём і завозяць яго, напрыклад, у Швецыю, дзе ёсць горныя рэчкі, там гэты гліназём пераплаўлялі ў вялікія алюмініевыя даўбешкі, потым дзесьці ў Германіі раскачваюць і атрымліваюць ужо гэты тонкі ліст у 1 мл. Ну а потым гэтыя лісты вязуць у Англію, дзе робяць банкі для піва.

Новая тэхналогія вытворчасці на 3D друкарцы займае ўсяго 24 хвіліны — з моманту засыпання гліназёма ў ёмістасць для друкаркі да выхаду тонкага алюмініевага ліста.

— У адным месцы адзін працэс, на які выдаткавана не вельмі шмат электраэнергіі. Вось вам новыя тэхналогіі! — адзначае Леанід Злотнікаў. — Трэба дакладна разумець, што ў свеце адбыўся сур'ёзны скачок і тэхналогіі ўсё працягваюць развівацца.

Па словах эксперта, сёння ў развітых краінах ужо наспявае праблема «лiшнiх» работнікаў, вызваленых ад вытворчасці ў выніку аўтаматызацыі. Напрыклад, той жа UBER актыўна развівае тэхналогію, якая дазваляе машынам ехаць без кіроўцаў.

— Да вас пад'язджае машына ў паказаную кропку, вы сядайце, задаяце параметры, куды вас везці і яна вас вязе. Ужо цяпер яны думаюць, куды падзець мільёны гэтых кіроўцаў, — адзначае Леанід Злотнікаў.

У сувязі з гэтым эканаміст узгадвае рэферэндум у Швейцарыі, які прайшоў у жніўні 2016 года, на якім абмяркоўвалася магчымасць грамадзянам ня працаваць і пры гэтым атрымліваць гарантаваны даход у 2,5 тысячы даляраў (тады швейцарцы выказаліся супраць). Цяпер такога тыпу рэферэндум рыхтуюць і ў іншых краінах.

— Трэба вырашаць праблему з рабочай сілай. Вы ўявіце, калі па ўсім свеце пачне падымацца так прадукцыйнасць працы, як у Штатах? А там у сельскай гаспадарцы адзін работнік вырабляе прадукцыі больш, чым работнік у Беларусі разоў у 12. За кошт высокай механізацыі, аўтаматызацыі. Праграмісты ўжо робяць праграмы, каб трактары ганялі па полі без усялякіх трактарыстаў. Ясна, што праца ёсць, але яна ўжо ў іншых галінах. Патрэбныя не трактарысты, а праграмісты.

Іншымі словамі, ва ўсім свеце новыя тэхналогіі прымушаюць пераарыентавацца і эканоміку.

— Гэта праца за швейнымі машынамі радкі ганяць або за станкамі стаяць сыходзіць вельмі хутка. Не патрэбныя будуць гэтыя швачкі, кіроўцы, трактарысты. У свеце тэхналагічны рывок, — адзначае эканаміст. — А мы ўсё топчамся на месцы.

Што нам рабіць?

Зрэшты, Беларусь таксама мае пэўныя праблемы з «лішнімі» людзьмі. Вось толькі прычына тут — не тэхнічны прагрэс, а як раз наадварот.

— Наша беспрацоўе звязаная не з высокімі тэхналогіямі, а з нізкімі, — упэўнены эканаміст. — У межах тых тэхналогій, якія захаваліся ў Беларусі, шмат не заробіш.

На думку эксперта, каб змяніць сітуацыю, для пачатку трэба перабудаваць бачанне свету ў цэлым і таго, як развіваецца і працуе сусветная эканоміка.

— Трэба глядзець шырэй, а не думаць, як скарачэнне расійскай нафты на паўтоны у квартал паўплывае на нашу эканоміку. А інакш з тым бачаннем свету, якое ёсць у нашага кіраўніцтва, з тым бачаннем эканомікі, у нас выйсця няма, — рэзюмуе эксперт.

 Паводле Заўтра тваёй краіны