«Слімакі, жабы і чарвякі не прынясуць Беларусі столькі карысці, колькі ачышчэнне дзяржапарату ад некампетэнтных людзей»
Якія экзатычныя віды тавараў, акрамя вінаградных слімакоў, магла б экспартаваць наша краіна?
За пяць гадоў Беларусь зарабіла на экспарце вінаградных слімакоў каля 4 млн даляраў. Такую лічбу назваў міністр прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Андрэй Каўхута.
На экспарце якіх тавараў магла б зарабіць наша краіна?
«Можа быць, у кожнага слімака беларускія падаткаплацельшчыкі дадалі па 50 даляраў?»
Кіраўнік Навукова-даследчага цэнтра Мізэса Яраслаў Раманчук мяркуе, што ў Беларусі ёсць магчымасць зэканоміць дзесяткі мільярдаў даляраў.
— Слімакі, жабы і чарвякі разам узятыя не прынясуць Беларусі столькі карысці, колькі дасць ачышчэнне дзяржапарату ад некампетэнтных людзей. Тое, што збіраюцца сёння рабіць: трактары, сельгасмашыны — усё гэта мы даўно праходзілі. Нашы ўлады не могуць выдаваць нічога, акрамя ідэй, прапанаваных 50 гадоў таму.
Эканаміст прапануе адмовіцца ад цэнтралізацыі «адна галава ўсё вырашае» на карысць мадэлі «3-4 мільёны прадпрымальных беларусаў рэалізуюць свае ідэі, якія яны збіраюць з усяго свету ці прыдумляюць самі».
Што тычыцца слімакоў, на якіх краіна зарабіла 4 млн даляраў, эксперт задаецца пытаннямі: колькі ўклалі ў слімакоў і колькі чыстага прыбытку зарабілі? Можа быць, у кожнага слімака беларускія падаткаплацельшчыкі дадалі па 50 даляраў, іранізуе Яраслаў Раманчук.
Эксперт лічыць мэтазгодным стварыць такую сістэму, у якой самі людзі вырашаюць, куды ўкладваць, як рызыкаваць.
— Самае галоўнае — каб у краіне былі прадказальныя, зразумелыя, аднолькавыя для ўсіх умовы працы. Тады 3-4 мільёны беларусаў вырашаць самі, каму і што прадаваць: слімакі, чарвякі, айці, робаты, дроны... Беларуская галота на выдумкі хітрая. 20 гадоў такога рэжыму — і галоты не будзе. Падаткі ў два разы знізяцца, і ўсё выдатна будзе працаваць, — малюе перспектывы эканаміст.
«Трэба прадаваць прадукты інтэлекту, а не слімакоў»
На думку Раманчука, за мяжой ёсць попыт на інавацыйныя тавары, зробленыя ў Беларусі. У якасці прыкладу прыводзіць World of Tanks.
— Але так атрымалася, што хто ў нас прыдумляе нешта інавацыйнае, таго адразу за мяжу забіраюць, альбо самі з'язджаюць. Падатковыя органы як сцярвятнікі налятаюць, каб абадраць як ліпку. Таму інаватары у нас, як правіла, ананімныя, таму што разумеюць: як толькі яны пазбавяцца ананімнага статусу, адразу перастануць быць паспяховымі людзьмі.
Кіраўнік аналітычнага цэнтра «Стратэгія» Леанід Заіка таксама лічыць, што будучыня — за эканомікай ведаў.
— Трэба прадаваць прадукты інтэлекту, а не слімакоў. У Беларусі інтэлект -экзотическая рэч, — заявіў эканаміст. — Гэта справа бізнэсу — што прапаноўваць. Я б гандляваў камп'ютарнымі праграмамі.
«Трэба шукаць тэхналогіі ў перадавых краінах і запрашаць інвестараў»
Доктар эканамічных навук прафесар Барыс Жаліба упэўнены: зарабляць трэба на тым, што лепш за ўсё ўмееш рабіць. Эксперт нагадвае пра традыцыйныя віды экспарту.
— У нас з савецкіх часоў ёсць спецыялізацыя. Перш за ўсё, гэта транспартны і сельскагаспадарчае машынабудаванне. Трэба правесці глыбокую мадэрнізацыю МАЗа, БелАЗа, МТЗ, Гомсельмаша.
— Траціну валюты Беларусі даюць нафту і нафтапрадукты, каля 10% — мінеральныя ўгнаенні. На трэцім месцы — мяса і малако, якія экспартуюцца пераважна ў Расію. Дык вось нам трэба, каб названыя прадпрыемствы давалі хоць бы па 10% экспарту. Для гэтага трэба іх мадэрнізаваць, знайсці інвестара, прычым не кітайскага, а заходняга.
На думку Барыса Жалібы, каб вырашыць гэтую задачу, трэба зрабіць нашу краіну прывабнай для сусветных брэндаў. А гэта немагчыма з існуючай мадэллю - дэцэнтралізаванай, бюракратычнай, камандна-адміністрацыйнай.
Эканаміст лічыць, што беларускія ўлады рызыкуюць, робячы стаўку на Кітай.
— Аўтазавод «Джылі» вывядуць на праектную магутнасць — 60 00 тысяч аўтамабіляў у год. Пытанне: дзе будуць прадаваць? На расійскім рынку дастаткова сваіх аўтамабіляў заходніх брэндаў. І гэты рынак для нас не адкрыюць.
Барыс Жаліба прапануе развіваць розныя напрамкі ў вытворчасці, у той жа час адзначае: без знешняй дапамогі нам будзе цяжка.
— Тэхналогіі трэба шукаць у перадавых краінах і запрашаць інвестараў, — лічыць эксперт.
Суразмоўца нагадвае пра тое, што ў рэйтынгу інвестыцыйнай прывабнасці Беларусь знаходзіцца ў апошняй групе — побач з Угандай і іншымі афрыканскімі краінамі.
— Ніякі сур'ёзны брэнд да нас не прыйдзе, што б чыноўнікі ні казалі, — заключае суразмоўца.
Паводле Заўтра тваёй краіны