Асобная думка. Дзе яно — сэрца радзімы?

85 гадоў таму Менск перайменавалі ў Мінск, пазбавіўшы горад ладнай часткі гісторыі. З тых пор тут суіснуюць побач два гарады — і ў апошняга пакуль больш шанцаў на перамогу.

Мой Менск пачаўся не з платформы вакзала, не з праспекта і Кастрычніцкай плошчы, не з Галоўнай Елкі Краіны, «МакДональдса» і «кола агляду» ў парку Горкага. Менск для мяне пачаўся з людзей — і такім застаецца па сёння.

Я наўрад ці памылюся, калі скажу, што для кожнага і кожнай так і ёсць: гарады — гэта людзі. Месцы, у якіх нам хораша і ўтульна, — гэта месцы, дзе мы пражывалі з кімсьці моманты любові. Такой для мяне была і застаецца Вільня, напрыклад. Такім стаў Берлін. Памяць запаўняе адпаведныя «скрыні» цёплымі ўспамінамі, якія я пяшчотна берагу і з любоўю пераглядаю. У іх, як на фотаздымках, зафіксаваныя вуліцы, будынкі, кавярні, таксі і метро, аэрапорты, дзе былі самыя кранальныя абдымкі на развітанне і самыя шчырыя ўсмешкі пры сустрэчы. Там, у гарадах, у якіх не трэба жыць, з гэтым вельмі лёгка — з любоўю. Куды цяжэй яе знайсці і захаваць у тым горадзе, дзе сплятаюцца ў адно жыццё і выжыванне.

Падваеньне асобы зрывае ўсё

Я доўга не магла палюбіць гэты горад. Ён быў чужым, і я не разумела чаму. Месяц за месяцам, год за годам я аддавала яму сябе, свой час, свае гісторыі, пачуцці, спрабавала глядзець на яго вачыма іншых, але ўсё адно мы заставаліся чужымі, як сужэнцы, якіх ажанілі пад прымусам, не спытаўшы пра ўзаемнасць жадання. 

Па шчырасці, я не да канца разумела прычыну, пакуль не села пісаць гэты тэкст. Менск заставаўся ў сэрцы — разам з усімі тымі людзьмі, якіх ён мне падарыў і якія раз'ехаліся цяпер хто куды. А палюбіць я павінна была Мінск — стэрыльныя вуліцы, сталінскі ампір, чырвона-зялёныя палотнішчы і бігборды, бясконцыя будынкі адміністрацый, ведамстваў, рэзідэнцый, (а)сацыяльную рэкламу і нізкае неба, якое, нібы столь у «панэльцы», нагадвае, як у вядомай песні, што «выхода нет».

Змяніць фон існавання выяўлялася немагчымым — і я абмінала цэнтр, сялілася на ўскрайку, дзе раёны былі падобныя да мурашнікаў — але быццам вольныя ад ланцугоў ідэалогіі. Там дыхалася трохі лягчэй, лягчэй забывалася балючае, лягчэй перазапісваліся гісторыі, у якіх мінскі антураж дапаўняўся менскімі дэталямі і ад вячэрніх размоў на кухнях нешта ўнутры загойвалася, станавілася на месца. Колькі піва было выпіта, колькі абмеркавана кніжак, фільмаў, культурніцкіх ініцыятыў, усялякіх цікавостак, якімі бурліла і пенілася тады маё беларускае (і моўнае, і культурнае) асяроддзе! Застылая ў часе прастора ажывала, вяртала сабе фарбы і колеры, пахі, тэмпературу, смак. Я не ўсведамляла гэтага, не цаніла, мне падавалася, што такім жыццё будзе вечна — пакуль Менск не выпхнулі з горада, з краіны.

Асобная думка. Звычайны рэжым у надзвычайнай сітуацыі

Што хаваць, цяпер тут гармонія. Мінск паўнавартасна стаў Мінскам, сталіцай-анахранізмам, крывым адбіткам былога, у якім усё цяпер мае сваё скажэнне — вуліцы, установы, людзі і іх адносіны. Цяпер я хаджу па вуліцах хаваючыся, а «героі» ў форме наадварот — расправілі плечы. Мая мова таксама хаваецца — падлажваецца пад новыя ўмовы: мяняюцца таблічкі і паказальнікі, становяцца рускамоўнымі, вынішчаюць «лацінку», якая надавала месту самабытнасці і ўтульнасці. Хаваецца ўся прастора: знікаюць кнігі з паліц крам, ды і самі крамы зачыняюцца, пакідаючы пустыя месцы, на якія або ніхто не прыходзіць, або тут жа знаходзяць чарговага «дзяржаўніка»; мімікруюць пад дзяржаву бальніцы, заводы, дзіцячыя садкі (нават там для дзяцей усталёўваюць цацачныя «міліцэйскія машыны»), установы адукацыі — і вось ужо з восені былы «рассаднік змагаршчыны» Ліцэй БДУ будзе «рассаднікам дзяржыншчыны»...

Звычайна гэта называюць «знішчэннем», але я хачу верыць, што горад, як дзікі звер, проста вучыцца выжываць, мяняе афарбоўку, прыстасоўваецца да абставінаў, каб захавацца. Хачу верыць, што сэрца гэтага горада — не помнік Леніна і не шэры саркафаг у цэнтры, а рака, якую заціснулі ў трубы — але яна ўсё адно прарываецца, нагадвае пра сябе і пра тое, што ёсць рэчы, якія немагчыма схаваць назаўсёды. Рэчы, якія абавязкова вяртаюцца — як і сама Гісторыя.