Былы «азотавец»: Я сказаў хлопцам на заводзе, што забойства Ромы Бандарэнкі і на іх сумленні

Звольнены па артыкуле рабочы «Гродна Азота» распавёў «Салідарнасці», як змянілася яго жыццё пасля сыходу ў страйк і страты працы.

Вадзім Венскі адпрацаваў на заводзе 18 гадоў. У канцы кастрычніка мінулага года ён далучыўся да агульнанацыянальнага страйку і падтрымаў патрабаванні, у спісе якіх: сыход з пасады прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі, спыненне гвалту ў дачыненні да мірных грамадзян з боку сілавікоў, вызваленне палітвязняў і спыненне пераследу грамадзян па палітычных матывах.

— Маё жыццё ў корані змянілася, — кажа Вадзім. — Прыкладна праз два тыдні пасля звальнення мяне адпусціла і я цвяроза зірнуў на тое, што адбылося. Трохі шкада тых хлопцаў, якія так і не зведалі сабе цану і працягваюць рабскае існаванне. Гэта іх выбар.

Зараз Вадзім зарабляе на жыццё стварэннем драўляных цацак і сувеніраў. У брэнда «venskawoods» ёсць прыхільнікі па ўсім свеце.

— Тое, да чаго я ў выніку прыйшоў, — вынік пошукаў рызык, жадання навучыцца новаму. Ніша, у якой я працую, вольная. Уваход у «бізнес» не патрабуе сур'ёзных укладанняў, і справа пачынае прыносіць прыбытак практычна з першых крокаў. Толькі адна праблема: працаваць трэба, а калі хочаш зарабляць вялікія грошы — шмат працаваць, — смяецца Вадзім. — Калі працуеш на сябе, не даводзіцца чакаць, калі цябе за руку возьмуць і скажуць: «Чувак, давай, рабі вось гэта з 8.00 да 20.00».

У хлопцаў, якія працягваюць хадзіць на працу, напэўна, ёсць адчуванне нейкай стабільнасці. Таму што сёння на восем раніцы на працу, а заўтра — начная змена. Здаецца, так будзе заўсёды.

Цяжка ўявіць выраз іх твараў, калі ўсё гэта скончыцца ў пэўны момант. Калі скажуць, напрыклад: «Хлопцы, уваход на працу каштуе 20 рублёў», — я ўпэўнены, што большасць з іх пойдуць...

Пасля забойства Ромы Бандарэнкі я паспрабаваў дагрукацца да сваіх былых калег, магчыма, быў жорсткім. Сказаў ім: «Хачу, каб вы ведалі, што гэта і на вашым сумленні. Вы не стралялі, нікога не збівалі. Вы проста моўчкі "падавалі патроны"».

Ужо пачалі хапаць 13-гадовых. Магчыма, хтосьці чакае, што пачнуць затрымліваць 10-гадовых... Потым немаўлят і цяжарных. Можа, і тады хтосьці не зробіць высноў.

Надышоў момант даць адказы на пытанні самому сабе, не азіраючыся ні на каго. Я зрабіў усё, што мог, магчыма нават больш.

Тыя, хто застаўся на заводзе, — дарослыя людзі, самі прымаюць рашэнні. Калі звольнілі нас, тых, хто сышоў у страйк, заробак на заводзе паднялі, але ні адзін работнік не патэлефанаваў і не сказаў нам «дзякуй».

Паднялі іх і цяпер, таму што справы, мабыць, ідуць зусім хрэнова — каб людзі не пачалі бегчы з карабля... Калі ты заканчваеш год з мінусам у 40 мільёнаў долараў — гэта адно («Гродна Азот» скончыў 2020 год з чыстай стратай у 85 млн. рублёў. — Заўв. рэд.). А пасля да цябе прылятаюць санкцыі і ты не можаш банальна купіць запчасткі на помпы. Менеджары, якія сядзяць на заводзе, дзейнічаюць па мадэлі "калі ўсе класна — мы добрыя кіраўнікі, а калі ўсё дрэнна — вы хрэновыя рабочыя».

На думку Вадзіма, штрэйкбрэхеры, якіх прывозілі на «Гродна Азот» з іншых гарадоў, па сутнасці, выконвалі ролю шторкі на будынку, які бурыцца.

— Чуў, што іх павезлі раней за тэрмін. Большая частка штрэйкбрэхераў — «залётныя». Напрыклад, кагосьці злавілі на прахадной выпіўшым, але не пакаралі, а потым адправілі на «Гродна Азот».

Вадзім лічыць, што вынік страйку важны і ўсё атрымалася вельмі крута:

— Мітынгі, дэманстрацыі — гэта ўсё класна, але калі дайшло да справы — кожны паказаў, хто ён ёсць. У нашай сітуацыі ў людзей была магчымасць зрабіць запіс у гісторыі ад свайго імя. Яе потым будуць чытаць твае ўнукі-праўнукі. Прыйдзе час, спытаюць: «Дзядуля, а ты чаго?» Што ты ім адкажаш? «Я спалохаўся»?

Знаёмы дзяліўся, як яго дзед у пачатку 50-х у Магадане нёс тэрміновую службу. Пытаюся: «Распавядаў табе нешта?» — «Не, не асабліва», — кажа.

Ну, вядома, калі ты б'еш чалавека прыкладам у зубы ці забіў кагосьці, ты ж не будзеш пра гэта нявесце сваёй распавядаць або ўнукам. Рабі высновы з гісторыі дзеда і не здзяйсняй яго памылак.

Доўгія гады нас прывучалі, што за нас усё вырашаюць. Скажам, на заводзе ёсць праца ці не — гадзінны тарыф аднолькавы. Начальнік прыйшоў, накрычаў, выставіў патрабаванні, можаш сказаць яму, куды ісці і што рабіць. Але ты як бы і не можаш, таму што ў цябе ўсё добра.

А цяпер прыйшоў час, калі адказы трэба было даваць сабе: што асабіста ты зрабіў, каб жыць па-іншаму? Пара ўжо прымаць рашэнні і станавіцца самастойным, а не чакаць, калі за цябе ўсё зробяць.

...Мы вельмі часта бачым перамогу такой, якой намалявалі яе сабе, але, як правіла, часцей за ўсё адбываецца так, што перамога ўжо здарылася, а мы пра яе яшчэ не ведаем.