Ці стануць мясцовыя чыноўнікі марнаваць грошы на здароўе маргіналаў?

Чым можа павярнуцца эканомія на прафілактыцы ВІЧ сярод гамасэксуалістаў, нарказалежных і прадстаўніц секс-бізнесу?

Статыстыка ведае не ўсё

Дваццаць пяць гадоў таму Генеральная Асамблея ААН абвясціла, што распаўсюджванне СНІДу прыняло маштабы глабальнай пандэміі. З тых часоў 1 снежня лічыцца Сусветным днём барацьбы са СНІДам. Па ацэнцы ААН, у свеце налічваецца 35 млн чалавек, якія жывуць з ВІЧ-інфекцыяй.

Спецыялісты перакананыя, што наркаспажыванне і гомасэксуальныя сувязі — асноўныя прычыны распаўсюджвання ВІЧ-інфекцыі ў Беларусі. Аднак афіцыйная статыстыка гэтаму супярэчыць. Чаму?

За 10 месяцаў гэтага года ў Беларусі выяўлена 1978 новых выпадкаў ВІЧ-інфікававання. Большасць новых пацыентаў, пастаўленых на ўлік — мужчыны (62,1%). Пры гэтым афіцыйная статыстыка сведчыць аб тым, што доля палавога шляху перадачы ВІЧ — 72,6%. Аднак пры гетэрасексуальным палавым кантакце да рызыкі заразіцца ВІЧ-інфекцыяй ў сілу сваіх фізіялагічных асаблівасцяў больш схільныя жанчыны. Атрымліваецца, што афіцыйная статыстыка сама сябе абвяргае. Эксперты тлумачаць гэты казус тым, што ў медыцынскіх установах носьбіты ВІЧ проста замоўчваюць аб сваіх нетрадыцыйных інтымных сувязях.

— Я слаба сабе ўяўляю, каб мужчыны, якія маюць сэксуальныя адносіны з мужчынамі, адкрыта расказвалі пра гэта сваім лекарам, — кажа старшыня праўлення грамадскай арганізацыі «Сустрэча» Аляксандр Шаблыка. — У краінах постсавецкай прасторы ў адносінах да геяў існуе такая стыгма, што чалавек проста не стане гаварыць адкрыта.

Актывісты арганізацыі «Сустрэча» займаюцца прафілактыкай ВІЧ-інфекцыі менавіта сярод гэтай уразлівай групы.
Разам з тым эксперт адзначыў, што лекар, не маючы поўнай інфармацыі не ў стане даць пісьмовай кансультацыі такому пацыенту. Па дадзеных апошняга дазорнага эпідэміялагічнага нагляду, 10% мужчын, якія ўступалі ў сэксуальныя сувязі з мужчынамі (МСМ) — жанатыя, а 45% апытаных МСМ мелі досвед палавых адносін з жанчынамі.

— Таму мужчыны, якія маюць сэкс з мужчынамі, — своеасаблiвы мост па перадачы ВІЧ-інфекцыі ад «групы рызыкі» да астатніх, — рэзюмуе Аляксандр Шаблыка.

Як падкрэслівае старшыня праўлення арганізацыі «Пазітыўны рух» Ірына Статкевіч, не заўсёды даходзяць да медыцынскіх устаноў і нарказалежныя, якія ведаюць, што хварэюць ВІЧ.

— З-за сучаснага стаўлення грамадства да тэм ВІЧ-інфекцыі і наркаманіі яны хутчэй прытрымліваюцца пазіцыі: ведаю, але нікому не скажу, — адзначае спецыяліст.

З прадстаўнікамі грамадскіх арганізацый згодныя і эпідэміёлагі.

— Медыкі, як правіла, валодаюць толькі той інфармацыяй, што ў чалавека ВІЧ-інфекцыя, а пра «дадатковыя статусы» няхай гэта будуць гомасэксуальныя сувязі або ўцягнутасць ў секс-бізнес лекары звычайна не ведаюць, — распавядае кіраўнік аддзялення па ВІЧ-інфекцыі аддзела кіравання грантамі «Беларускага цэнтра медыцынскіх тэхналогій, інфарматыкі, кіравання і эканомікі аховы здароўя» Алена Фісенка. — Таму падтрымка спецыялістаў з грамадскіх арганізацый вельмі важная для прафілактыкі ВІЧ-інфекцыі.

Яна прызнаецца, што медыкі, на жаль, не ў сілах даць кожнаму носьбіту ВІЧ кансультацыю аб тым, як распавядаць пра свой дыягназ блізкім, што рабіць у выпадках дыскрымінацыі. На гэтыя і іншыя пытанні людзям, якія жывуць з ВІЧ, і іх блізкім дапамагаюць адказаць спецыялісты грамадскіх арганізацый.

— Яны ўвесь час праходзяць навучанне і гэта, сапраўды кампетэнтная падтрымка, — сцвярджае Алена Фісенка.

Тэставаць усіх! Але добраахвотна

Акрамя таго, паводле слоў спецыяліста, менавіта грамадскія арганізацыі дапамагаюць беларусам прытрымлівацца міжнароднай стратэгіі пад назвай «90-90-90». Сэнс яе заключаецца ў наступным: 90% ВІЧ-пазітыўных ведаюць пра сваё захворванне, 90% прымаюць прызначаныя лекі, у 90% якія знаходзяцца на лячэнні вірусная нагрузка максімальна зніжана, гэта значыць у крыві засталася малая колькасць ВІЧ. Стратэгія «90-90-90» не прадугледжвае прымусовага тэставання на ВІЧ у Беларусі. Нашы суграмадзяне павінны рабіць гэта добраахвотна.

— Тэставанне на ВІЧ не можа быць абавязковым па сутнасці, — кажа Алена Фісенка. — Бо проста веданне статусу без пастаноўкі на ўлік і адпаведна пісьменнага лячэння не зменіць сітуацыю.

З гэтым меркаваннем згаджаюцца і спецыялісты трэцяга сектара. Аднак яны адзначаюць, што працэдура пастаноўкі на ўлік па ВІЧ-інфекцыі сёння занадта складаная, асабліва калі справа тычыцца людзей, якія ўжываюць наркотыкі. Чалавек спачатку здае экспрэс-тэст у грамадскай арганізацыі, затым — у паліклініцы. Калі тэст станоўчы, то патрэбна яшчэ адна пераздача. Затым інфікаваны праходзіць абследаванне на вірусную нагрузку, і ў рэшце рэшт яму прызначаецца лячэнне. Атрымліваецца, каб атрымаць лекі, ВІЧ-пазітыўнаму пацыенту трэба прыйсці ў паліклініку як мінімум 5 разоў. Такія паходы стомяць і здаровых беларусаў, што ўжо тут казаць пра людзей, якія пакутуюць, да прыкладу, на нарказалежнасць. Працэдура магла быць значна карацей, калі б афіцыйна прызнаваліся вынікі экспрэс-тэставанні ў грамадскіх арганізацыях.

— На мой погляд, гэта пытанне даверу ці недаверу да НДА, — лічыць Ірына Статкевіч. Яна прапануе медыкам ўлічваць і вынікі тэстаў на ВІЧ на ананімна-кансультацыйных пунктах пры НДА.

Эканомія на маргіналах прывяла да эпідэміі ВІЧ у Расіі

У цяперашні час прафілактыка ВІЧ-інфекцыі сярод нарказалежных, прадстаўніц сэкс-бізнэсу і мужчын, якія маюць сэкс з мужчынамі, адбываецца ў асноўным за кошт замежных грантаў, дзеянне якіх заканчваецца ў 2018 годзе.

Пасля гэтага дзяржава абавязваецца ўзяць усе выдаткі па прафілактыцы на сябе. Пакуль чакаецца, што рашэнні аб размеркаванні сродкаў на гэтыя мэты будуць прымаць мясцовыя органы ўлады. Ці захочуць яны марнаваць грошы на маргіналаў?

— Я бачу небяспеку ў тым, што дзяржава можа адмовіцца ад фінансавання прафілактыкі МСМ, калі Глабальны фонд сыдзе, — кажа Аляксандр Шаблыка.

Яго асцярогі падзяляюць і прадстаўнікі іншых арганізацый.

— Пасля серыі круглых сталоў у рэгіёнах у нас ёсць асцярога, што мясцовыя чыноўнікі хутчэй абяруць іншыя кірункі, напрыклад, дапамогу людзям з інваліднасцю, ці падтрымку сельскага насельніцтва, — кажа старшыня Каардынацыйнага камітэта Асацыяцыі некамерцыйных арганізацый «БелСеткаантыСНІД» Алег Яромін. — На жаль, людзі не разумеюць, што калі спыніць прафілактыку сярод «уразлівых груп», то інфекцыя распаўсюдзіцца і на звычайнае насельніцтва з велізарнай хуткасцю.

Так адбылося ў Расіі, дзе праграмы зніжэння шкоды, а гэта асноўная частка прафілактыкі сярод уразлівых груп, была спыненая ў 2008 годзе. Тады ўрад РФ дэманстратыўна адмовіўся ад грошай гранта Глабальнага фонду па барацьбе са СНІДам, туберкулёзам і малярыяй і афіцыйна забараніў замяшчальную тэрапію метадонам і праграмы абмену іголак і шпрыцоў. У гэтым годзе ўжо 10 рэгіёнаў Расіі аб'явілі ў сябе эпідэмію ВІЧ-інфекцыі.
— Трэба ўсвядоміць, што людзі, якія прадстаўляюць, уразлівыя групы не абгароджаныя ад нас высокай сцяной, — згаджаецца Алена Фісенка. — Яны жывуць сярод нас, і мы прымаем гэтых людзей, не гледзячы на ​​іх асаблівасці.

Эпідэміёлаг лічыць, што для Беларусі вельмі важна захаваць механізм прафілактыкі сярод уразлівых груп, які эфектыўна працуе дзякуючы супрацоўніцтву паміж спецыялістамі з грамадскіх арганізацый і прадстаўнікамі «афіцыйнай медыцыны».

— НДА не толькі аказваюць паслугі па супрацьдзеянні ВІЧ, але і выконваюць сацыяльную функцыю, — адзначае старшыня праўлення «Беларускай асацыяцыі клубаў ЮНЕСКА» Дзмітры Субцельны. — У сілу сваёй загружанасці дзяржава проста не ў сілах узяць на сябе гэтую ношу.

Пры гэтым спецыяліст прапанаваў звярнуць больш пільную ўвагу на прафілактыку сярод маладых людзей. Сёння прафілактыка ВІЧ сярод моладзі ўжо не фінансуецца Глабальным фондам па барацьбе са СНІДам, туберкулёзам і малярыяй. Дзяржава практычна не падтрымлівае фінансавыя методыкі, якія ўжо больш за 20 гадоў выкарыстоўваюць спецыялісты трэцяга сектара. Праўда, прадстаўнікі «Беларускай асацыяцыі клубаў ЮНЕСКА» стварылі бясплатную дыстанцыйную платформу. Магчыма, яна будзе садзейнічаць прафілактыцы сярод сучасных маладых людзей. Але ці будуць шукаць дапамогі ў інтэрнэце астатнія уразлівыя групы?
Паводле «Заўтра тваёй краіны»