Ціск на палітвязняў праз іншых зняволеных. Як працуе сістэма?
Прызнанага праваабаронцамі палітвязнем Уладзіміра Гундара, у якога ампутаваная нага, пагражаюць збіць іншыя зняволеныя. Актывістцы Паліне Шарэнда-Панасюк у калоніі разбілі твар. Праваабаронцы фіксуюць ціск на асуджаных па палітычных матывах грамадзян Беларусі ва ўсіх папраўчых установах краіны, часцяком правакацыямі падобнага роду займаюцца шараговыя зняволеныя.
У кожнай беларускай калоніі за палітвязнямі па заданні адміністрацыі сочаць і даносяць на іх асобы, асуджаныя па артыкулах КК, не звязаных з палітыкай. DW разбіралася, як уладкаваная гэтая рэпрэсіўная сістэма.
«За размову з палітычным могуць адправіць у ШІЗА»
Палітвязняў у калоніі лёгка вызначыць па жоўтых бірках, якія на іх вешаюць яшчэ ў следчым ізалятары. Адміністрацыя калоній імкнецца ізаляваць іх нават за калючым дротам — іншым асуджаным забараняюць з імі мець зносіны, не кажучы ўжо пра дапамогу.
«Сярод палітвязняў ёсць тыя, да каго лепш нават не падыходзіць, — адразу адправяць у ШІЗА. Гэта самыя вядомыя асобы, — тлумачыць Ілля, які быў асуджаны паводле эканамічнага артыкула і выйшаў на волю летась. — Ёсць хлопцы прасцей, ніхто іх не ведае, за каментар нейкі ўзялі, з імі яшчэ можна пагаварыць, але таксама з асцярогай».
Суразмоўца ўспамінае, што аднаго з асуджаных за махлярства перавялі на больш складаную працу за тое, што той занадта шмат меў зносін з палітвязнем. Быў выпадак, калі асуджаных, якія пілі гарбату з палітычным зняволеным перад яго вызваленнем, за гэта адправілі ў штрафны ізалятар. «Многія не хочуць лішніх праблем, таму проста пазбягаюць зносін з палітычнымі», — адзначае Ілля.
Але ёсць і зняволеныя, якія актыўна ўдзельнічаюць у ціску на палітвязняў. Іх задача — заўважаць нават найменшае парушэнне, паведамляць пра гэта начальству, каб чалавек атрымаў спагнанне. За спагнанні могуць пазбавіць спаткання з роднымі, а могуць і адправіць у ШІЗА. «Нават калі парушэння рэальна не было, яго прыдумаюць», — тлумачыць Ілля.
Звычайна даносамі займаюцца асуджаныя, у якіх велізарныя тэрміны (ад 20 гадоў і вышэй) у надзеі атрымаць заахвочванне ад адміністрацыі. І па факце часам выходзіць, што ў асуджанага за забойства з асаблівай жорсткасцю ўмовы ўтрымання лепш, чым у асуджанага за крытычны каментар на адрас прадстаўніка ўлады.
Глядзіце таксама
«Злодзей у законе» спрабаваў перавыхаваць палітвязня
Палітвязень Мікалай Дзядок у сваёй кнізе распавядаў, як адміністрацыя калоній значную долю кантролю над асуджанымі перакладае на так званых «блатных», якім дазваляюць ужываць фізічную сілу супраць «непакорлівых», да якіх адносяць і праціўнікаў уладаў.
«Былы “злодзей у законе” спрабаваў давесці да мяне, каб я сядзеў ціха, не ствараў праблем адміністрацыі, — успамінаў пра свой першы тэрмін у ПК-9 Дзядок. — Ён практычна цалкам паўтараў тое, што мне казаў начальнік атрада, пераканаўча даводзіў, што па законе я не маю права адмаўляцца ад працы — супрацоўнікі маюць поўнае права мяне “запрэсаваць” — дадаць яшчэ год тэрміну». Так у выніку і выйшла — Мікалай Дзядок быў дадаткова асуджаны за «злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі калоніі» (арт. 411 КК).
Сілавікі выкарыстоўваюць «блатныя паняцці», каб караць непажаданых
Юрыст праваабарончага цэнтра «Вясна» Павел Сапелка адзначае, што ёсць зняволеныя, якія наўпрост супрацоўнічаюць з сілавікамі ў якасці іх агентаў. Іх падсаджва штоюць да абвінавачаных у СІЗА ў так званую «прэс-хату», дзе яны рознымі спосабамі спрабуюць схіліць чалавека да «правільных» паказанняў, а таксама задаюць пытанні па крымінальнай справе, каб потым выступіць супраць іх у судзе.
Ёсць і больш нефармальнае супрацоўніцтва, калі за абяцанне палепшыць умовы ўтрымання зняволеных заклікаюць даносіць, правакаваць ці нават збіваць непажаданых. Акрамя таго, сілавікі выкарыстоўваюць «блатныя законы», калі гэта выгадна ім для падтрымання парадку або ціску. «Адзін з прыкладаў — чалавек атрымлівае так званы “нізкі статус”, гэта значыць “па паняццях” з ім не проста не могуць мець зносіны іншыя зняволеныя, але нават знаходзіцца побач, інакш такі ж статус атрымаюць і яны. Гэта адзін з самых адчувальных момантаў», — тлумачыць Сапелка.
Паводле яго слоў, сілавікі не проста з гэтым не змагаюцца, яны ўсяляк падтрымліваюць такую практыку.
Глядзіце таксама
Калі даходзіць справа да бойкі, супрацоўнікі месцаў пазбаўлення волі абавязаныя разабрацца ў канфлікце, але для палітвязня дамагчыся праўды практычна немагчыма, канстатуе Павел Сапелка: «Калі ён звернецца да адміністрацыі, то парушыць некаторыя нефармальныя правілы, і гэта пагражае новымі праблемамі. Таксама многія асцерагаюцца звяртацца, разумеючы, што скаргу ў лепшым выпадку праігнаруюць, а ў горшым — яго ж самога прызнаюць вінаватым і дадаткова пакараюць».
У тэорыі зняволены, які адчувае небяспеку, можа патрабаваць прымянення да яго дадатковых мер бяспекі. Тады яго змяшчаюць у памяшканне камернага тыпу, гэта не лічыцца спагнаннем. І ў калектыў яго вяртаюць, калі небяспека абміне. Але на практыцы гэтага дамагчыся няпроста, як паказвае выпадак былога палітвязня Міхаіла Жамчужнага. Яму спрабавалі прысвоіць «нізкі статус», але перавесці ў бяспечнае месца адміністрацыя адмаўлялася.
У выніку за надуманыя парушэнні раз за разам Жамчужнага адпраўлялі ў ШІЗА, дзе ён у выніку правёў неверагодныя 500 сутак.
Глядзіце таксама
