Чаму беларускае тэлебачанне не можа «перакрычаць» расійскую прапаганду?

У чым віна айчынных тэлеканалаў, што голас з Крамля для беларусаў па-ранейшаму гучыць гучней?

Канфліктная сітуацыя з трансляцыяй тэлеканала «Расія 24» на запраўцы пад Стоўбцамі мела нечаканы вынік. Высветлілася, што ў запраўкі не толькі няма правоў трансляваць дадзены канал, але нават больш — па дадзеных Міністэрства інфармацыі, «Расія 24» аказалася не уключанай у спіс замежных тэлеканалаў, дазволеных на тэрыторыі Беларусі.
Наколькі ўсё ж эфектыўна атрымоўваецца ў беларускіх уладаў змагацца з расійскай прапагандай? І чаму, нягледзячы на ​​сур'ёзныя намаганні, большасці беларусаў па-ранейшаму бліжэй расійскі погляд на падзеі ў свеце?

«Беларускае тэлебачанне спрыяе таму, што расейская прапаганда будзе пранікаць яшчэ глыбей»

Палітолаг Андрэй Ягораў лічыць, што беларускім уладам усё ж не ўдаецца блакаваць расійскую прапаганду.
— Ды яны асабліва і не імкнуцца яе блакаваць, — адзначае эксперт. — Казус з «24 Расеяй» звязаны выключна з тым, што ў Беларусі ў прынцыпе строгае рэгуляванне ўсіх сродкаў масавай інфармацыі. Атрымліваецца, па законе ў грамадскіх месцах можна трансляваць толькі дзевяць каналаў так званага «сацыяльнага пакета». Гэта значыць забаронены нават паказ музычнага тэлеканала ў бары, што само па сабе абсурдна.

Між тым, на думку палітолага, расійская прапаганда вельмі моцна ўплывае на розумы беларусаў. І іх ўспрыманне рэчаіснасці за апошні час вельмі мала змянілася.
— Прыкладна палова беларусаў — гэта людзі, якія падзяляюць пазіцыю расійскага боку, тады як прыхільнікаў іншага пункту гледжання — 15-16 працэнтаў. І беларускае тэлебачанне на гэта, як мы бачым, вельмі мала ўплывае, — адзначае эксперт. — Так, у сувязі з тым, што беларускае тэлебачанне вяшчае ў больш нейтральным ключы па тых жа падзеях у Крыме і на Данбасе, гэта зніжае градус напалу і істэрыі, таго замбавання, якое ёсць у расійскага грамадства. У Беларусі ўсё гэта ўспрымаецца больш спакойна. Але тым не менш гэта пранікае ў свядомасць.
Прычыну такога пранікнення палітолаг бачыць у тым, што расійская прапаганда кладзецца на глебу, якая ўсталёўваецца як раз беларускімі тэлеканаламі.
— Гэта толькі вяршыня айсберга. Прапаганда накладваецца на ўжо існыя ўстаноўкі грамадскай думкі, якія ёсць у Беларусі і якія распаўсюджваюцца, у тым ліку праз беларускае тэлебачанне, — тлумачыць Андрэй Ягораў. — Гэта і агульнакультурная ўстаноўка — мы тут усе рускія, наша родная мова руская. Гэта пранікае і праз трансляцыю расійскага кіно, і праз кнігі, якія выдаюцца, і праз тое, што адбываецца ў сістэме адукацыі. У нас няма нармальнай працы з ідэнтычнасцю. Няма свабоды для нацыянальных беларускіх культурных дзеячаў. Усё гэта вельмі моцна спрыяе культурнаму ўплыву «рускага свету», які і выкарыстоўваецца расійскай прапагандай.
Эксперт таксама звяртае ўвагу на пастаяннае мусіраванне афіцыйнымі беларускімі СМІ ідэі нашага «слаўнага савецкага мінулага».
— Паглядзіце беларускія каналы — там пастаянна паказваюць перадачы пра Савецкі Саюз! Літаральна на днях ўключаю беларускае тэлебачанне, а там ідзе дакументальны фільм пра Якаўлева — савецкага канструктара самалётаў, які любіў Сталіна, і чырвонай ніткай праходзіць думка пра тое, як дрэнна, што Савецкі Саюз разваліўся. Такая вось традыцыйная туга па савецкім мінулым — гэта якраз тая глеба, на якую вельмі добра потым кладзецца расейская прапаганда.
На думку эксперта, з гэтым пытаннем трэба працаваць сістэмна.
— Нават калі беларускае тэлебачанне і будзе ў нейкіх пытаннях зніжаць градус расейскай прапаганды, то ў доўгатэрміновым рэжыме яно ўсё роўна спрыяе таму, што гэтая прапаганда пранікае ў розумы беларусаў і будзе пранікаць туды яшчэ глыбей, — заключае Андрэй Ягораў.

«Расейская прапаганда падказала Лукашэнка новы сацыяльны кантракт: лаяльнасць у абмен на выжыванне»

Эксперт Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў (НІСЭПД, Вільня) Сяргей Нікалюк мяркуе, што праблема ўплыву расейскай прапаганды на беларусаў сапраўды турбуе тутэйшыя ўлады.
— Што тычыцца ўвогуле расійскага прасторы, то ўлады даўно гэтай праблемай заклапочаныя. У прыватнасці, гэта праяўляецца ў тым, што расейскія каналы падвяргаюцца цэнзуры. Пасля таго, як у Расіі з'явіліся фільмы пра пэўную персону (маецца на ўвазе фільм «Хросны бацька»), усе расійскія перадачы ў нас цяпер ідуць з адставаннем на гадзіну. Вядома, у пэўнай меры ўлада зацікаўлена паменшыць уплыў расійскіх СМІ.

Але гэта, на думку эксперта, не так ужо і проста зрабіць.
— Як тут у рамках саюзнай дзяржавы ўзяць і проста забараніць расійскія каналы? На дадзены момант для ўлады ад гэтага мінусаў будзе больш, чым плюсаў. Хоць мінусы, безумоўна, ёсць і цяпер, і ўсе гэта разумеюць.
Між тым улада навучылася нават здабываць з расейскай прапаганды выгаду для сябе, упэўнены сацыёлаг. Па меншай меры, так было ў мінулую прэзідэнцкую кампанію 2015 года.
— Пасля «крымнаша» на расійскіх каналах пачалася нейкая істэрыя, якая пазітыўна паўплывала на патэнцыйных прыхільнікаў улады, у аснове якіх ляжыць так званы «чалавек савецкі», якому не чужыя імперскія амбіцыі, дзе б ён ні пражываў, — адзначае Сяргей Нікалюк. — Вядома, у чалавека савецкага ў беларускім варыянце амплітуда імперскіх амбіцый зусім не тая, што ў расійцаў, але яна ёсць. І на працягу двух гадоў 2014 га і 2015 га НІСЭПД фіксаваў так званыя анамаліі: калі ва ўмовах падзення рэальных даходаў сацыяльнае самаадчуванне, стаўленне да ўлады і рэйтынг першай асобы ў насельніцтва былі анамальна высокімі.
Больш за тое, расейская прапаганда падказала Лукашэнка новы сацыяльны кантракт.
- Калі ўсе папярэднія прэзідэнцкія кампаніі будаваліся на аснове старога сацыяльнага кантракту — ляяльнасьць узамен на рост даходаў, — то ў тыя гады росту даходаў не адбылося. Улады адмовілася ад гэтага яшчэ да усялякіх падзей у Крыме, прымаючы бюджэт на 2014 год, таму што грошай проста не было. І тут Крым, вайна на Данбасе. Магутная расійская прапаганда падказала новы сацыяльны кантракт — лаяльнасьць узамен на выжыванне. І калі вы ўспомніце, ва ўсіх сваіх выступах Аляксандр Рыгоравіч паказваў: мы жывыя, у нас мір і спакой — і гэта ёсць галоўнае наш здабытак і галоўная заслуга нашай улады. На большасць гэта падзейнічала.
Сацыёлаг таксама адзначае, што ўспрыманне беларусаў адносна крымскіх падзей з тых часоў мала што змянілася.
— Апошняе чэрвеньскае апытанне, які праводзіў НІСЭПД, паказвае, што 60-65% беларусаў падзеі ва Ўкраіне і ў прыватнасці ў Крыме расцэньваюць з пазіцый расійскай прапаганды. І гэтыя паказчыкі на працягу апошніх гадоў істотна не мяняліся, — канстатуе Сяргей Нікалюк.
Паводле Заўтра тваёй краіны