Чаму незадаволеныя жыццём народжаныя ў СССР
Маладыя адчуваюць сябе нашмат шчаслівей і больш задаволеныя жыццём, чым іх бацькі і бабулі і з дзядулямі.
Пасля распаду СССР узровень суб'ектыўнага дабрабыту сур'ёзна знізіўся. І нават праз 20 гадоў людзі, якія нарадзіліся і выраслі ў савецкі час, не цалкам псіхалагічна адаптаваліся да таго, што адбыліся змены.
Зараз узровень шчасця насельніцтва паступова пачынае расці шмат у чым за кошт змены пакаленняў, прыйшлі да высновы навукоўцы НДУ Вышэйшай школы эканомікі.
Старэйшыя пакаленні ад траўмы не акрыялі
Навукоўцы НДУ ВШЭ вырашылі высветліць, як пачуваліся розныя пакаленні былых савецкіх грамадзян у апошнія дзесяцігоддзі, якім чынам мяняўся іх узровень суб'ектыўнага дабрабыту і шчасця на фоне распаду СССР.
Каб адказаць на гэтыя пытанні, аўтары прааналізавалі дадзеныя WVS (Сусветнае даследаванне каштоўнасцяў) і European Values Study (EVS) з 1982 па 2011 гады. Таксама ў ходзе даследавання выкарыстоўваліся матэрыялы Сусветнай базы дадзеных шчасця (World Database of Happiness).
Што такое суб'ектыўны дабрабыт
Суб'ектыўны дабрабыт адлюстроўвае ацэнку чалавекам свайго жыцця. У межах WVS ўзровень суб'ектыўнага дабрабыту вызначаецца праз такія паказчыкі, як адказы на пытанні «Наколькі Вы шчаслівыя?» (4-бальная шкала) і «Наколькі Вы задаволены сваім жыццём у цэлым?» (10-бальная шкала).
Навукоўцы ўмоўна падзялілі рэспандэнтаў на тры ўзроставыя групы. Першая група — «сталінскае» пакаленне — народжаныя да 1925 года і да 1991 году якія ўжо выйшлі на пенсію. Другая група — «хрушчоўскае» пакаленне — народжаныя пасля Другой сусветнай вайны і якія дасягнулі да пачатку 90-х гадоў сярэдняга ўзросту. Трэцяя група — «гарбачоўскае» пакаленне — дасягнулі ўзросту 15-24 гадоў, калі была абвешчаная галоснасьць, і маладосць якіх прыйшлася на гады пераходу на рынкавую эканоміку.
Паводле даследавання, найбольш уразлівымі апынуліся старэйшыя пакаленні, значная частка жыцця якіх прыйшлася на перыяд СССР. Калапс савецкай сістэмы і наступныя ўзрушэнні апынуліся для іх крытычнымі. Іх паказчыкі шчасця і задаволенасці жыццём працягваюць пагаршацца.
Падобная сітуацыя з пакаленнем шасцідзесятнікаў. Яно ганарылася касмічным прарывам сваёй краіны, верыла ў наступ светлай эры камунізму, перамогу ў халоднай вайне і ў гэтым, у тым ліку, знаходзіла сэнс жыцця. Савецкая моладзь была натхнёная на тое, каб стаць выдатнымі прафесіяналамі сваёй справы і «сапраўднымі» камуністамі. Аднак іх мары пацярпелі крушэнне. І гэта так жа балюча адбілася на ўспрыманні жыцця шасцідзесятнікаў ў новых эканамічных і палітычных рэаліях, адзначаюць навукоўцы. Але ўсё ж ім было некалькі лягчэй прыстасавацца да жыцця, чым больш старэйшым пакаленням.
Маладыя людзі, што пасталелі на фоне прыходу перабудовы і галоснасці, былі вольныя ад перакананняў, характэрных для іх бацькоў, а, адпаведна, і ад расчараванняў. Яны прыстасаваныя да інстытутаў, каштоўнасцяў і чаканняў новай эпохі, у якой яны выраслі, і таму ў іх першапачаткова быў больш высокі ўзровень суб'ектыўнага дабрабыту.
Эканоміка, шчасце і каштоўнасці
Праведзенае даследаванне абвергла тэзіс аб тым, што людзі паступова адаптуюцца да змены эканамічных умоў. У ЗША замеры праводзяцца даўно і рэгулярна — з 1946 года. І хоць з таго часу ВУП на душу насельніцтва ў краіне істотна вырас, паказчыкі шчасця ў цэлым па краіне заставаліся нязменнымі.
Сусветнае даследаванне каштоўнасцяў падае дадзеныя па многіх краінах свету, дзе карціна зусім іншая. Напрыклад, у Японіі на фоне імклівага эканамічнага ўздыму вырас і ўзровень суб'ектыўнага дабрабыту насельніцтва. З 1981 па 2007 гады ў 52 краінах свету задаволенасць жыццём сярод насельніцтва вырасла на 63%, а ўзровень шчасця на 88%.
Паводле некаторых даследаванняў, узровень суб'ектыўнага дабрабыту людзей расце па меры пераходу ад каштоўнасцяў выжывання да каштоўнасцяў самавыяўлення. Растуць даходы, бяспека, якая знікла пагроза голаду спрыяюць таму, што людзі пачынаюць адчуваць сябе больш шчаслівым. Аднак з часам, пры дасягненні пэўнага ўзроўню матэрыяльнага дабрабыту і бяспекі, шчасце аказваецца звязаным ўжо з зусім іншымі каштоўнасцямі — з дэмакратыяй, роўнымі магчымасцямі, галоснасцю, гендэрнай роўнасцю.
Паводле Заўтра тваёй краіны