Мацукевіч: у Рызе адбылося «хуліганства», якое можа стаць папулярным флэшмобам

Былы часовы павераны ў справах Беларусі ў Швейцарыі Павал Мацукевіч распавёў «Салідарнасці», што думае пра новыя санкцыі Захаду і чаго можна чакаць.

— Пасля таго, як мэр Рыгі і міністр замежных спраў Латвіі замянілі дзяржаўны сцяг Беларусі на бел-чырвона-белы, адбыўся дыпламатычны скандал. Беларусь і Латвія высылаюць амбасады адна адной. Ці адэкватная рэакцыя афіцыйнага Мінска? Як ставіцца да ўчынку латвійскіх чыноўнікаў?

— Калі казаць, паклаўшы руку на сэрца дыпламата, то з боку рыжскіх улад, з пункту гледжання прынятых норм і законаў, гэта было, вядома, хуліганствам.

Але, як кажа класік нашай унутранай палітыкі на працягу чвэрці стагоддзя, «часам не да законаў». І лепш такі жэст, чым рашэнне Еўрасаюза аб закрытым небе для «Белавія».

Напэўна, у Рызе так паступілі, жадаючы прадэманстраваць салідарнасць з беларусамі і жадаючы адказаць на дзёрзкі ўчынак (прымусовую пасадку самалёта «Ryanair» у мінскім аэрапорце) падобным дзёрзкім учынкам.

Рэакцыя афіцыйнага Мінска была чаканая — і яе можна зразумець. Думаю, латвійскі бок павінен быў усведамляць, на што ён ідзе.

Упэўнены, дыпламаты дзвюх краін не хацелі б бачыць сітуацыю, у якой цяпер аказаліся адносіны дзяржаў. Тым больш, што адносіны з Латвіяй былі для Беларусі прыкладам, або, калі хочаце, нават прарывам — у параўнанні з адносінамі з іншымі краінамі Еўрасаюза.

Ішоў актыўны абмен візітамі, у тым ліку міністраў замежных спраў. На гэты год планаваўся афіцыйны візіт Аляксандра Лукашэнкі ў Латвію. Краіны рыхтаваліся да сумеснага правядзення чэмпіянату свету па хакеі. Ён павінен быў стаць мастком, які злучае Беларусь з Еўрасаюзам: краіна-сябра ЕС праводзіць важнае міжнароднае мерапрыемства разам з краінай не з ЕС.

Але падзеі 2020 года і дзеянні беларускіх улад перакрэслілі ўсе напрацоўкі.

Дыпламаты цяпер нічога зрабіць не могуць, таму што на самой справе ў нас у краіне адзін дыпламат, адзін палітык, адзін пракурор, які вызначае і ўнутраную, і знешнюю палітыку. А МЗС фактычна — у ролі выканаўцы і прэс-сакратара, ад якога нічога не залежыць.

— Чаму краіны Балтыі — Літва і Латвія — так смела, у параўнанні з іншымі краінамі, паводзяць сябе ў дачыненні да беларускіх улад?

— Таму што мы іх суседзі, Беларусь для іх — сфера непасрэдных інтарэсаў. Калі рухацца па палітычнай мапе на захад, то ў краін, пачынаючы ад Аўстрыі і Швейцарыі, зусім іншая сфера інтарэсаў. Калі спусціцца на поўдзень, у Італію і Грэцыю, то іх нашмат больш цікавіць сітуацыя на Балканах, уцекачы з Блізкага Усходу і Афрыкі.

Краіны Заходняй Еўропы — Францыя, Іспанія, Партугалія — у прынцыпе далёкія ад таго, што адбываецца ў нашым рэгіёне.

Таму высокая актыўнасць Польшчы і краін Балтыі ў адносінах да Беларусі заканамерная з-за непасрэднага суседства. Нават не ўлады гэтых дзяржаў, а самі краіны з іх жыхарамі зацікаўленыя ў нармальным супрацоўніцтве.

І для нас гэта таксама так. Пасольства Беларусі ў Вільні — калі не самае буйное, то адно з самых вялікіх нашых пасольстваў у еўрапейскіх краінах.

— Невялікія краіны Балтыі смела паводзяць сябе нават у дачыненні да Расіі…

— Думаю, у іх разуменні Расія з'яўляецца пагрозай №1 для рэгіёна і яго бяспекі. Па меры руху па палітычнай мапе на захад, разуменне гэтай пагрозы зніжаецца. Таму Польшча і краіны Балтыі спрабуюць праз розныя альянсы ўнутры Еўрасаюза і NATO звярнуць увагу на свае праблемы. У тым ліку, праз стварэнне гучных інфармацыйных падстаў.

Хоць калі вяртацца да замены сцяга ў Рызе, то не думаю, што там была задума «пашумець». Гэта быў адказ на небяспечную дзёрзкасць з боку беларускіх улад, якія стварылі інцыдэнт у паветры.

Гэта не значыць, што Латвія стала лічыць бел-чырвона-белы сцяг дзяржаўным сцягам Беларусі. Гэта быў знак салідарнасці з беларусамі, якія пакутуюць ад таго, што адбываецца ў нашай краіне.

З іншага боку, гэта можа выклікаць хвалю аналагічных дзеянняў — прынамсі, у пералічаных краінах. Гэта можа ператварыцца ў своеасаблівы флэшмоб — і ў такім выпадку нас могуць чакаць новыя высылкі дыпламатаў.

— Што думаеце аб санкцыях Еўрасаюза ў дачыненні да «Белавія» — ці правільнае гэта рашэнне, на ваш погляд?

— На мой погляд, не. Усе меры ў адказ, які агучаны Еўрасаюзам, звязаныя, перш за ўсё, з мэтай засцерагчы сябе. Закрыццём неба для беларускіх самалётаў і рэкамендацыяй пазбягаць паветранай прасторы Беларусі ЕС выключае паўтарэнне інцыдэнту, падобнага да інцыдэнту з самалётам «Ryanair».

Еўрасаюз думаў, перш за ўсё, пра сябе, і гэта можна зразумець.

Але ёсць у гэтага рашэння і адваротны бок. У выніку, пакаралі каго? Не тых, хто вінаваты ў інцыдэнце. А пакаралі, па-першае, нацыянальную авіякампанію, якая ніякага дачынення да інцыдэнту не мае, але пацерпіць эканамічна.

А па-другое, пакаралі шараговых беларусаў. Калі лічыць, што мы жывём ва ўмовах рэпрэсій і дыктатуры, то атрымліваецца, што ў нас знікае магчымасць бегчы адсюль. Нас проста ўзялі і адрэзалі як нейкую пагрозу для Еўрапейскага саюза.

У такой форме мне такое рашэнне незразумела. Ужо лепш мяняць сцягі, чым прымаць такія санкцыі.