Таццяна Вадалажская: Для Беларусі было б ідэальным вярнуць прынцып Магдэбургскага права

Закон аб мясцовым самакіраванні ёсць, але чаму мы не ў захапленні ад яго?

Як ператварыць «населены пункт» у горад і што тармозіць развіццё мясцовых супольнасцяў ў краіне — пра гэта сваім меркаваннем ў рамках праекта «Рэформы, ідэі, практыкі» падзялілася Таццяна Вадалажская, метадолаг і сацыёлаг, праграмны каардынатар Лятучага ўніверсітэта.
— Дзе для вас ключавое звяно самакіравання?
— 10 гадоў таму мы ездзілі па малых мястэчках — шукалі мясцовыя супольнасці. Бо рэгіёны могуць развівацца, калі ўнутры іх ёсць групы, якія жадаюць весці розныя вобразы жыцця: хтосьці з галавой сыходзіць у мастацтва і стварае сваю інфраструктуру, хтосьці захоплены бізнесам, хтосьці апантаны методыкай выхавання дзяцей ... Разнастайнасць, узгадненне гэтых груп насельніцтва і ператварае населены пункт у горад.
Але аказалася — людзі пераважна прывязаныя да мясцовых дамоў культуры з іх дзясяткам гурткоў ... Да прэйскуранту дзяржавы. І толькі ў вельмі рэдкіх выпадках энтузіясты самі сабе нешта прыдумляюць, знаходзяць сваю нішу. Але ўжо і тады мы знаходзілі выключэнні.
Сярод самых яркіх — Паставы: тры царквы, некалькі бізнес-структур, «культурненька» здолелі арганізавацца для выпрацоўкі ўяўленні, як развіваць горад. Ім заставалася толькі надаць афіцыйныя формы, рэальныя магчымасці — вось і доўгачаканае самакіраванне на справе ...
— Актыўнасці асобных асоб для рэалізацыі такой амбіцыі мала?
— Прычым катастрафічна. Адзіночкі не ў стане пераламаць патэрналісцкія звычкі масы землякоў. Жывучасьць шэрай схемы «мы — гаспадары, а вы проста жыхары» — вынік працяглай культурнай і палітычнай традыцыі.
Але і яна пачынае трэскацца пад ціскам часу, сведчаннем чаму ваш аповяд пра тое, як прадстаўнікі розных актыўных гуртоў з Фаніпаля вырашылі прыдумаць сабе свята самі, а не чакаць яго ад горада. Гэта вельмі важна, што сярод звычайных гараджан знайшліся гатовыя ўзяць на сябе адказнасць дамаўляцца супольнасцямі, з уладай. Тут відаць адраджэнне адбітага ў людзей жадання ўкладвацца ў гарадское развіццё.
У невялікім горадзе жыць прасцей — ён зразумелы. А калі яшчэ людзі жывуць у ім пакаленнямі, то адчуванне: «Гэта мой горад!» прышчапляецца хутчэй, чым у мегаполісе.
— Гэта значыць самакіраванне — не проста абазначэнне гараджанамі і вяскоўцамі нейкіх болевых кропак і наступнае рашэнне праблем?
— Значна складаней пытанне культуры, спосабу глядзець на горад, прадстаўлення намі свайго горада і сябе ў ім. Пакуль дыскусія ідзе толькі ў ракурсе «мы і ўлада» — гэта толькі пра населены пункт, а не пра месца, дзе ўладкоўваецца жыццё пад сябе, дзе ідзе ўзгадненне самога жыцця. Сутнасць самакіравання ў тым, каб, напрыклад, праваслаўная супольнасць і ЛГТБ-супольнасць маглі скаардынавацца, дамовіцца аб правілах суіснавання, аб нормах, якія б не абражалі пачуццяў адных і жыццё іншых.
— Баюся, рэалізацыі такога прынцыпу прыйдзецца чакаць вельмі доўга...
— Не спрачаюся. Вось чаму думаю, што для Беларусі было б ідэальным вярнуць прынцып Магдэбургскага права. Прынцып жа ў чым заключаўся? У тым, што права самакіравання давалася не ўсім, а таму гораду, які адпавядаў пэўным параметрам — свайго роду прыз. Вось і нам бы цяпер варта было ісці насустрач толькі рэальна падрыхтаваным да гэтай няпростай працэдуры, для чаго патрэбен нейкі кодэкс, звод умоў. Гаворка аб паступовым атрыманні права — не проста зверху шчасцем надарыць, а заслужыць. Хто не гатовы — хай чакае і працуе над горадам разам з гараджанамі. І робіць усё з розумам, а не па тупых інструкцыях.
Паводле thinktanks.by