«У іх няма выбару»: экс-сілавік — пра ад'езд з Беларусі і настроі ў міліцыі

Экс-супрацоўнік крымінальнага вышуку Сяргей (імя змененае на просьбу суразмоўніка) з'ехаў у Кіеў у канцы лютага 2021-га. Рашэнне прыняў пасля пэўных "сігналаў": з'явілася перспектыва выкліку ў "органы", піша Еўрарадыё.

Больш грошай, менш зносін

— Па-першае, засталіся там і нармальныя людзі, сказалі мне пра гэта. Бо спачатку планавалі перакласці [рашэнне пытанняў з супрацоўнікамі, якія звольніліся. — Еўрарадыё] ў доўгую скрыню. Але, калі разабраліся з асноўнай масай пратэстоўцаў, пачалі і гэта. Ёсць спецыяльныя міліцэйскія базы, не буду расказваць падрабязна, але там прапісваецца пэўны статус: ёсць "у вышуку", а ёсць такі, што цябе шукаюць — для гутаркі, напрыклад. Вось я і быў у пошуку.
Прычын унясення ў спіс "на пошук" Сяргей бачыць некалькі: па-першае, ён сышоў не ціха, а з публічнай заявай і відэа. Была і іншая: у "Чорнай кнізе" з'явілася дастаткова падрабязная інфармацыя пра яго былога калегу — і экс-калегі падумалі, што яна там з'явілася дзякуючы Сяргею. Хоць там былі і такія факты, якіх ён не ведаў. І апошняе: яго пазбавілі звання. Усё ў сукупнасці, па яго словах, і адыграла ролю. У выніку, ужо пазней, яго спрабавалі выклікаць праз бацькоў у аддзел па барацьбе з эканамічнымі злачынствамі.
— Я выдатна разумеў, што будучыні тут, плюс з вялікім доўгам за Акадэмію, у мяне няма. Таму вырашыў: хай лепш буду ў суседняй дзяржаве плаціць падаткі, каб дзяржава развівалася, каб нейкая будучыня была.
Від на жыхарства ён атрымаў ужо праз пару месяцаў. Знайшоў там працу: атрымаў IT-спецыяльнасць. Дарэчы, навучыўся сам, практычна без старонняй дапамогі. Зарабляе цяпер значна больш, чым у міліцыі, але, праўда, трохі сумуе: няма той актыўнасці. У выніку часам працуе, устае і паходзіць. Зносін таксама менш: многія калегі замежнікі, з імі "за жыццё" асабліва не пагаворыш.
— А ты не думаў пайсці ў праваахоўныя органы ва Украіне?
— Я б, магчыма, вярнуўся ў Беларусь чыста за ідэю. Дапамагаць "пачысціць" тых, хто "нарабіў дзялоў", — ну, пасля перамен. А так: не, я хачу застацца ў сферы, у якой цяпер, і развівацца. Не буду хлусіць, і грошы іграюць тут вялікую ролю: і ў Беларусі, і ва Украіне плацяць мала.
Сяргей расказвае і пра цікавае назіранне: пасля змены сферы дзейнасці ён стаў прыкметна менш піць: менш стрэсу. Плюс разумее, што для працы заўсёды патрэбны "свежыя мазгі".

Пра настроі ў міліцыі

Сяргей падтрымлівае сувязь з былымі калегамі: у асноўным з тымі, хто таксама звольніўся, і ў жніўні 2020-га, і літаральна нядаўна. Праўда, падтрымлівае кантакт і з дзейным супрацоўнікам.
— А ў яго пазіцыя якая? Асуджае тое, што адбываецца?
— Зразумела, што асуджае. Не падабаецца ўсё гэта, але што рабіць, у іх няма выбару.
— Баіцца "папасці на грошы"?
— Ну вядома. Разумееш, калі ты мабільны — тады ўсё роўна. А калі ёсць кватэра, машына, у цябе могуць быць праблемы з грашыма і ты не зможаш нармальна працаваць... Я часткова разумею гэтых людзей.
Сяргей прыводзіць нечаканы прыклад:
— Чаму касіраў шмат? Таму што людзі не матываваныя проста нешта мяняць.

Былыя супрацоўнікі = здраднікі

Стаўленне да былых калег у сілавікоў, кажа Сяргей, спецыфічнае: яны іх лічаць здраднікамі. Прычым было так і да падзей жніўня 2020-га.
— Калі ты мяняеш сферу — цябе бачаць як здрадніка. І яны думаюць, што дзецца няма куды, бо нічога не атрымаецца, дзе грошы такія будзеш зарабляць? Таму заўсёды такое: калі пойдзеш — ніхто не ўспомніць добрым словам.

Міліцыя не з народам: чаму сілавікі не падтрымалі пратэст у 2020 годзе?

Праўда, гаварыць пра масавае "паляванне" на былых сілавікоў, як гэта могуць падаваць некаторыя крыніцы, нельга.
— Я ведаю людзей, якія вось проста зусім нядаўна звольніліся. І па артыкулах, і выплацілі кантрактныя. І ўсё акей, не было ціску, нічога. Зразумела, што могуць быць нейкія праверкі, звесткі перадаюцца, можа быць, ва ўпраўленне ўласнай бяспекі, у камітэт гэты наш карны. Могуць быць праверкі, праслухоўванне, сакрэтнае назіранне — "ногі".
Якія настроі сярод дзейных супрацоўнікаў? Сяргей кажа, што па сутнасці нічога не мяняецца.
— Вазьмі, напрыклад, РАУС. Яны працуюць так, як і працавалі [да 2020-га. — Еўрарадыё]. Ёсць прыватныя выпадкі, з той жа палітыкай, але па іх працуюць людзі, якія ўжо працавалі па тэме, "замазаліся", і самі ахвотныя. Астатнія так і працуюць, займаюць да ўсяго нейтральную пазіцыю: "я лічу за лепшае маўчаць і не выказвацца ні ў той, ні ў іншы бок, Мая праца — раскрыццё злачынстваў, а палітыка — гэта палітыка".
Праўда, нейкія перамены адчуваюць многія супрацоўнікі.
— Ёсць сорам насіць форму, каб людзі ведалі, дзе працуеш. Многія ўжо не так ахвотна расказваюць, што яны працуюць у міліцыі, таму што незразумела, якая рэакцыя ў іншых людзей. Баяцца суседзяў, ёсць пастаянны страх. А, яшчэ вось, дарэчы, пра настрой у калектыве: піць сталі вельмі шмат. Не магу сказаць наогул за ўсіх, кажу за сваё падраздзяленне.
— А некамплект ёсць? То-бок ці стала гэтая праблема большай з 2020-га?
— Увогуле, што значыць "некамплект"? Паняцце адноснае. Яго стварае колькасць непатрэбнай працы. Таму што пры такой колькасці сілавікоў, як у нас, як у прынцыпе можа быць некамплект? А ўвогуле так, дзейныя супрацоўнікі перагружаныя. Як мне расказвалі, у падраздзяленнях крымінальнай міліцыі імкнуцца аптымізаваць працэсы.
Аптымізацыя працэсаў выглядае па-рознаму: з аднаго боку, памяншэнне папераабароту, але, з другога боку, цяпер супрацоўнікі могуць пісаць тыя ж пратаколы ў любым выглядзе, і суды іх "не так пільна чытаюць", кажа Сяргей. Інакш могуць працаваць з той жа крымінальнай міліцыяй: ціснуць на людзей, карыстаючыся "момантам".
— Кажуць "разумееш, час цяпер такі, мала ты ў чым яшчэ замяшаны". А чалавека і так каўбасіць, ён разумее, што яго можна ўзяць за ўсё запар. Фактычна паўнамоцтваў стала больш за кошт гэтага.