Жыві, вясковая бібліятэка!

Паслугамі публічных бібліятэк, па статыстыцы, карыстаецца больш за 33% жыхароў Беларусі. У той жа час ідзе імклівае скарачэнне бібліятэк вясковых. На замену ім дзяржава выдумала так званыя «бібліёбусы», кніжны набор якіх камплектуецца з фонду гарадскіх бібліятэк. У дзяржаўных СМІ кажуць, што такіх аўтобусаў у краіне ўжо каля сотні…

img_7885_01_logo.jpeg

Але ж вясковыя бібліятэкі — гэта не проста ўстанова. Атмасфера, якая пануе ў вясковай бібліятэцы, не параўнаецца з ніякай дзяржаўнай установай.

Мы завіталі ў адну з такіх вясковых бібліятэк, якая знаходзіцца ў аграгарадку Новыя Дарогі Старадарожскага раёна. Размяшчаецца яна, як гэта звычайна бывае, у доме культуры, побач з поштай ды сельсаветам. Гэта невялічкі пакой са старой драўлянай рыпучай падлогай.

У бібліятэцы няма вады, бібліятэкарка вымушана ха­дзіць у калонку ледзь не за паўкіламетры. І ў маразы таксама. Толькі нядаўна правялі ў сельсавет каналізацыю, але, каб забяспечыць бібліятэку натуральнымі ў сучаснай дзяржаве ўмовамі — нават не ідзе і гаворкі.

Канешне, бібліятэкарка робіць усё магчымае, каб завабіць наведвальнікаў: прапаноўвае гарбатку з зёлак, якія сама збірае, прыносіць варэнне і пячэ тарты і пірагі. Але, пагадзіцеся, наяўнасць прыбіральні таксама грае не меншую ролю ў наведванні таго ці іншага грамадскага месца.

img_7926_01_logo.jpeg

Фонд бібліятэкі даволі разнастайны: суадносіны рускай і беларускай літаратуры прыкладна аднолькавыя, але гэта цалкам заслуга бібліятэкаркі. Сярод стандартнага набору на палічках стаяць кнігі Алеся Адамовіча, Святланы Алексіевіч, Уладзіміра Арлова. Мы знайшлі нават рарытэт — кнігу «Шляхам жыцьця» Янкі Купалы, выдадзеную ў 1913 годзе на тарашкевіцы.

У індывідуальным плане мерапрыемстваў бібліятэкі пазначаны тэматычныя выставы, ёсць нават раздзел «Прапаганда беларускай літаратуры», што ў многім абнадзейвае. Карацей, дзверы вясковай бібліятэцы адчынены для любога чытача, а ўзровень наведання — вельмі нізкі.


Бібліятэкам даводзяць шмат планаў, але самы сумны — план па спісанні старых кніг. Калі яго не выконваеш, пазбаўляюць прэміі. У макулатуру павінны ісці менавіта бібліятэчныя кнігі, іх нельга замяніць, напрыклад, газетамі. Таму, як расказвае бібліятэкарка Галіна Бяляўская, гэта ёй даецца вельмі складана: «Я хаваю кнігі, шкада ж! Я лепш дзеткам інтэрнацкім аддам, што па суседстве размяшчаюцца… Няхай здымаюць гэтую прэмію!»

img_7902_01_logo.jpeg

Самае цікавае, што тамы Уладзіміра Леніна, якія займаюць палову паліцы, кіраўніцтва спісваць забараняе. Часам падаецца, што беларускія гарадкі і вёскі з мінулага перанялі толькі страхі, з якімі і жывуць у сучаснасці.

Безумоўна, многае залежыць ад чалавека, які займае пасаду – «не месца ўпрыгожвае чалавека, а чалавек месца». Так і ў гэтым выпадку нам падалося, што ў Галіны Міхайлаўны нейкая асаблівая любоў да беларускай літаратуры. На пытанне пра прычыны такога стаўлення да беларускага, яна нават здзівілася, бо, насамрэч, гэта нармальна — любіць сваё, роднае!

img_7922_01_logo.jpeg

Галіна Бяляўская ў бібліятэцы пяты год: «Так склаўся лёс». Сама яна нават не мясцовая — прыехала з Хоцімскага раёна Магілёўскай вобласці, дзе працавала ў калгасе, але па класіцы жанру кааператыў распаўся, а людзі засталіся без працы. Большасць з іх вымушана была з’ехаць пераважна ў Дзяржынскі раён. Сям’я Бяляўскіх пераехала ў Старадарожскі, дзе зноў ўладкаваліся ў адным з калгасаў. Галіна Міхайлаўна працавала на калгаснай запраўцы, пакуль зноў не адбылася рэарганізацыя ў форме далучэння да іншага калгаса. І палова людзей зноў засталася без працы, у тым ліку і Галіна Міхайлаўна з мужам.

Жылі яны ў калгасным доме, таму хутка паўстала пытанне высялення. Цяпер большасць калгасаў так складаюць дамовы, што калгаснае жыллё выкупіць практычна немагчыма. Сустракаюцца выпадкі, што людзей проста высяляюць зімой на вуліцу з непаўналетнімі дзецьмі. Дзейнае жыллёвае заканадаўства, у адрозненне ад ранейшага, таксама не дае чалавеку ніякіх гарантый, і суд выносіць адпаведныя рашэнні аб высяленні.

img_7905_01_logo.jpeg

Але Галіна Міхайлаўна дамаглася магчымасці выкупіць займаны імі калгасны дом. Таму цяпер амаль увесь яе заробак ідзе на выплату растэрміноўкі за хату. Дарэчы, заробак бібліятэкара за поўны працоўны дзень з двума выхаднымі на тыдзень — мінімальны памер аплаты працы ў Беларусі. То-бок, 265 рублёў на месяц.

На пытанне пра тое, як Галіна Міхайлаўна стала бібліятэкарам адказвае з усмешкай: «У мяне няма спецыяльнай адукацыі. Калі засталася без працы, то чарговы раз зайшла ў бібліятэку. Былая бібліятэкарка прапанавала ісці на яе месца, бо сама яна пераводзіцца ў гарадскую бібліятэку… Я заўсёды любіла кнігі, і ў мяне даволі багата кніг. Дома ў нас заўсёды было асобае стаўленне да кнігі. Калі хадзіла “ў горад”, то маленькая дачка прасіла прынесці не цукеркі і прысмакі, а менавіта кнігі…»

img_7912_01_logo.jpeg

Галіна Міхайлаўна шчыра здзіўляецца: у гады яе маладосці кнігі ў бібліятэках давалі толькі на адну ноч, «а цяпер выдаюцца хоць на месяц, хоць на тры, але людзям ужо гэта не трэба, асабліва вяскоўцам. Нават з дзяцей больш за ўсіх у нас чытае дзяўчынка з Мінска, калі прыязджае на канікулы…».

Бібліятэкарка кажа, што і сама з задавальненнем больш чытала, але з-за «пісаніны» часу няма. Выкараніць бюракратызм і цяганіну, якія глыбока пусцілі карані ва ўсе сферы беларускага жыцця, адразу амаль немагчыма.

img_7893_01_logo.jpeg

Як бачым, праблемы бібліятэк — не толькі і не столькі з боку дзяржаўных органаў, якія курыруюць бібліятэкі: асноўная прычына менавіта ў саміх наведвальніках (дакладней ненаведвальніках). На жаль, беларускае грамадства не заўсёды прызнае, што ў многім яно вінаватае само. Мы апыталі мясцовых жыхароў, і высветлілася, што з пятнаццаці чалавек толькі адзін гатовы бавіць час у бібліятэцы. Адсюль неактуальнасць установы, адсюль — нізкія заробкі яе працаўнікам і малая падтрымка з дзяржбюджэту.