Як захаваць гістарычныя кварталы Мінска?

Асмалоўка, Трактарны пасёлак, Пралетарка, Вайсковая вуліца і іншыя сталічныя кварталы, пабудаваныя ў 40-х гадах мінулага стагоддзя, у любы момант могуць знікнуць з мапы Мінска. І ў гэтым часткова вінаватыя самі мінчане.

Сутыкненне светапоглядаў

У Мінску не так шмат раёнаў, якія захавалі дух і самабытнасць сярэдзіны мінулага стагоддзя, але і яны цяпер знаходзяцца пад пагрозай зносу. Бюджэтныя грошы ідуць на капітальны рамонт безаблічных панэлек і хрушчовак, але не на рэканструкцыю гістарычных кварталаў.
Адбываецца гэта шмат у чым таму, што людзі, якія прымаюць рашэнне аб далейшым развіцці горада, маюць зусім іншае светапогляд і не лічаць, што пасляваенная забудова мае нейкую каштоўнасць.
— У сістэме каштоўнасцяў гарадскіх чыноўнікаў няма месца захаванню гістарычных кварталаў. У іх зусім іншыя рэчы ў прыярытэце — дасягненне сацыяльна-эканамічных паказчыкаў, шчыльнасці насельніцтва, даступнасці транспарту, але не пытанні культуры і захавання гістарычнай памяці, — распавёў на публічнай дыскусіі «Гістарычныя кварталы Мінска» архітэктар Вадзім Гліннік.
Гэта тычыцца не толькі чыноўнікаў, але і большасці мінчукоў, лічаць эксперты. Віной таму надзвычай бурны рост сталіцы Беларусі.
— Пасля вайны ў Мінску жыло ўсяго каля 100 тысяч чалавек, але ўжо праз пакаленне насельніцтва вырасла амаль 2 млн жыхароў. Людзі, якія пераехалі ў Мінск у 70-80-х гадах, не бачаць каштоўнасці ў двухпавярховых дамах пасляваеннай пабудовы, — расказвае культуролаг, актывіст мясцовай супольнасці Трактарнага пасёлка Максім Жбанкоў.
Паводле яго слоў, пасля вайны і сталінскіх рэпрэсій, у Беларусі практычна не засталося інтэлектуалаў, якія маглі б абараніць культурную спадчыну.
З ім згодны і намеснік старшыні ГА «Беларускі саюз архітэктараў», член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі архітэктуры Міхаіл Гаўхфельд.
— Я заспеў перыяд, калі ўвесь цэнтр Мінска, згодна з генпланам, ішоў пад знос. Гэта быў канец 60-х — пачатак 70-х гадоў. Былі ўжо зацверджаны адпаведныя дакументы. Але, на шчасце, знайшліся людзі, якія ўсё ж такі змаглі пераламаць сітуацыю і захаваць тое, што мы цяпер маем, — распавядае Гаўхфельд.
Таксама і сёння гарадскія ўлады зносяць гістарычныя будынкі і раёны, мэтанакіравана ператвараюць жылыя дамы ў трушчобы, афіцыйна дазволіўшы ўцяпляць асобныя кватэры цеплашубамі, лічыць эксперт. Усё гэта адбываецца з маўклівай згоды большасці мінчукоў.

Мода на гісторыю

Аднак гэтую сітуацыю можна змяніць, лічаць эксперты. Для гэтага людзям, якім не ўсё роўна, проста трэба быць актыўнымі.
— Хацеў бы нагадаць, што гісторыя мастацтваў пачалася з таго, што адзін чалавек 300 гадоў таму зацікавіўся антычнымі помнікамі — з'явіўся тэкст... Адзін, другі... З’явілася мода на антычнасць і з гэтага вырасла рэстаўрацыя, якую мы сёння ведаем, — кажа Максім Жбанкоў.
Так і сёння, калі людзі будуць ініцыяваць дыскусію, пісаць петыцыі, хадзіць на грамадскія слуханні, пісаць кнігі і артыкулы пра гісторыю Мінска — паступова зменіцца і меркаванне жыхароў Мінска, і стаўленне гарадскіх уладаў, упэўненыя эксперты.
— Нам ужо ўдалося нямала. Калі Асмалоўку хацелі знесці, то цяпер дзякуючы намаганням невялікай групы людзей зносіць ўжо не збіраюцца і ў планах рамонт усіх 40 дамоў гэтага квартала, — распавядае архітэктар Раман Забела.
Сітуацыя з трактарным пасёлкам складаней. Там многія будынкі ў значна горшым стане, чым у Асмалоўцы. Каб іх захаваць неабходна значна больш сродкаў, якіх у бліжэйшы час у казне горада не прадбачыцца.
— Неабходна прыцягваць інвестараў. Аднак, сёння бізнес, як правіла, не схільны укладваць грошы ў аднаўленне гістарычных будынкаў. Інвестару прасцей і танней знесці і пабудаваць новы будынак, — лічыць Міхаіл Гаўхфельд.
Зрэшты, калі зменіцца грамадская думка — зменіцца і стаўленне інвестараў. Трэба прапаноўваць не проста стары будынак, а яго гісторыю. Пажадана ў счэпцы з турызмам. Калі будзе мода на гісторыю, то інвестару будзе больш выгадна ўкласці грошы ў рэканструкцыю, чым знесці і пабудаваць новае. Ва ўсім свеце кафэ, буцікі і рэстараны, якія знаходзяцца ў старым горадзе, у разы больш выгадныя, чым у новабудоўлях.
Паводле Заўтра тваёй краіны