Абас Галямаў: Сітуацыя пачынае набываць экстраардынарны характар

Ці мае рэфармаваць аўтарытарызм? Палітолаг Абас Галямаў у сваім тэлеграм-канале разважае пра сціплы выбар паміж рэвалюцыяй і эвалюцыяй.

Выбар паміж эвалюцыйным і рэвалюцыйным сцэнарамі развіцця — гэта ключавое пытанне, які расколвае апазіцыю ў аўтарытарных краінах.

Умераныя праціўнікі недэмакратычных рэжымаў кажуць, што можна паспрабаваць трансфармаваць іх з дапамогай мірных сродкаў. Радыкалы лічаць, што спрабаваць рэфармаваць аўтарытарызм бессэнсоўна — і без гвалтоўнага зрынання ўлады тут не абысціся. Звычайна рэфарматары і рэвалюцыянеры адзін аднаго ненавідзяць больш, чым рэжымы, з якімі яны змагаюцца. Так было сто гадоў таму — прыгадайце бескампрамісную барацьбу камуністаў з сацыял-дэмакратамі. Прыкладна гэтак жа ідуць справы і цяпер — несістэмная апазіцыя абвінавачвае сістэмную ў калабарацыянізме і спойлерстве; тая адказвае папрокамі ў «бальшавізме» і нацыянал-здрадзе.

На самай справе, і адны, і другія робяць агульную справу — і адно аднаму не толькі не перашкаджаюць, але і дапамагаюць.

Ніколі радыкалы не пераканаюць грамадства падтрымаць рэвалюцыю, пакуль умераныя сваімі няўдалымі спробамі мірнай трансфармацыі не дакажуць яму, што рэжым нельга выправіць, і калі ўжо ён добраахвотна мяняцца не хоча, то давядзецца памяняць яго гвалтоўна.

Беларусь у чаканні выспятка

Ніколі ўмераныя не даб'юцца ніякіх саступак ад уладаў, калі за імі не будуць маячыць радыкалы, самім фактам сваёй наяўнасці дэманструючы ўладам, што лепш прыслухацца да першых, чым чакаць, пакуль другія заявяцца да іх са сваімі маўзерамі.

Адзін з самых цікавых тэарэтыкаў у гісторыі палітычнай думкі Карл Каўцкі запісаў калісьці ў Эрфурцкай праграме, што выбар паміж рэформамі і рэвалюцыяй шмат у чым ілюзорны. Рэформы патрэбныя не "замест рэвалюцыі"; рэформы — гэта і ёсць шлях да рэвалюцыі. Прайшло больш за сто гадоў, але большасць гэтай думкі, на жаль, так і не зразумела.

Умоўны Навальны з аднаго боку і ўмоўны Надзеждзін з другога — яны абодва вырашаюць неабходныя для руху наперад задачы. Адна з адной гэтыя сілы знаходзяцца ў дыялектычным адзінстве — яны нярэдка адмаўляюць адна адну, але і руху наперад адна без другой арганізаваць не змогуць.

Вядома, я некалькі спрасціў: у чыстым выглядзе раўнапраўе ўмеранага і радыкальнага пачаткаў існуе толькі ў тэорыі. На практыцы ж на розных этапах гістарычнага развіцця розныя метады барацьбы аказваюцца больш ці менш прадуктыўнымі.

Праблема тут у тым, што ўпэўнена зразумець, які метад і калі павінен быў прымяняцца, можна толькі, калі пройдзе пэўны час. У момант жа яго выкарыстання ты ніколі не ведаеш, ці з'яўляецца ён цяпер аптымальным або яго лепш было б пакуль адкласці, ужыўшы замест яго метад супрацьлеглы.

Ці варта было змагацца?

З улікам сказанага, думку аб дыялектычным адзінстве рэфармісцкага і рэвалюцыйнага пачаткаў усё ж такі варта прызнаць правільнай.

Праблема тут у тым, што згаданая думка рэдка кагосьці да нечага матывуе. Яна застаецца дакладнай тэарэтычна, але не рэалізуецца на практыцы.

Тым больш каштоўнае тое, што здарылася цяпер. А адбываецца цяпер якраз вось гэта: значная колькасць несістэмных палітыкаў падтрымалі Надзеждзіна — палітыка да мозгу касцей сістэмнага. Выглядае так, нібы сітуацыя пачынае набываць экстраардынарны характар.