Барацьба з Богам, або БПЦ як ідэалагічны аддзел рэжыму
Лукашэнка правёў сустрэчу з прадстаўнікамі Беларускай праваслаўнай царквы, дзе ясна даў зразумець, на каго трэба маліцца ў гэтай краіне.
Трэба ж, урэзаўся ў свядомасць кіраўніка Беларусі 2020 год. 14 сакавіка на сустрэчы з Сінодам Беларускай праваслаўнай царквы (БПЦ) Аляксандр Лукашэнка не забыў нагадаць, што тады «некаторыя святары (на жаль, і некаторыя праваслаўныя) заняліся, мякка кажучы, палітыкай.
Сёння правадыр рэжыму спрабаваў зрабіць акцэнт на вечным, на маральных каштоўнасцях, але ў яго прамільгнула, што «цяперашняя сустрэча мае вялікае значэнне ў сучасных геапалітычных умовах і напярэдадні важных палітычных падзей унутры краіны». І гэта, насамрэч, галоўны штрых, піша Аляксандр Класкоўскі для «Позірку».
На якую б тэму Лукашэнка ні разважаў, ён трымае ў галаве перш за ўсё пытанні ўласнай улады. Кіраўнік ужо рыхтуецца перапрызначыць сябе на новы тэрмін у 2025 годзе і заклапочаны поўнай лаяльнасцю ўсіх інстытутаў, уключаючы царкву.
Грамадства расколатае, але зусім не па канфесійнай прыкмеце
Лукашэнка сёння падкрэсліў, што «міжканфесійны свет — самае галоўнае дасягненне Беларусі». Аднак гэта не заслуга цяперашніх уладаў. Традыцыі рэлігійнай талерантнасці фармаваліся на беларускіх землях стагоддзямі, яны выпакутаваныя ў вельмі неспрыяльных гістарычных умовах.
Пры гэтым грамадства расколатае, пра што сведчыць незалежная сацыялогія. Але расколатае зусім не па канфесійнай прыкмеце. Ядры цвёрдых прыхільнікаў і перакананых праціўнікаў рэжыму літаральна ненавідзяць адно аднаго. Некаторыя палітолагі схільныя гаварыць нават аб прыкметах халоднай грамадзянскай вайны.
І адказнасць за гэты найглыбейшы раскол ляжыць менавіта на ўладах. Так, пасля драматычных падзей 2020-га яны абвясцілі 2021-шы «Годам народнага адзінства», заснавалі адпаведнае свята, стварылі камісію па вяртанні тых, каго назвалі «збеглымі» — палітычных эмігрантаў. Але гэтыя жэсты аказаліся слабымі, няшчырымі.
Рэжым цяпер можа трымацца толькі на страху, рэпрэсіях. Рэфармавацца ён не хоча. Так што шляхоў да рэальнага нацыянальнага прымірэння не відаць. Якое ўжо тут хрысціянскае ўсёдараванне! Кіруючая вярхушка працягвае помсціць за спалох 2020-га, страхуецца ад новых узрушэнняў жорсткімі метадамі. Улады гатовыя прызнаваць грамадзянамі, народам толькі сваіх прыхільнікаў.
Глядзіце таксама
Тых жа, хто супраць цяперашняга рэжыму, ператвараюць у ізгояў ва ўсіх сэнсах. У прамовах з высокіх трыбун, падчас прапагандысцкіх сеансаў нянавісці іншадумцаў называюць «адмарозкамі», малююць нелюдзямі, вылюдкамі. І нават фармальна пазбаўляюць грамадзянскіх правоў: эмігрантам адмоўлена ў атрыманні за мяжой беларускіх пашпартоў, галасаванні на выбарах. Тых, хто асуджаны паводле «экстрэмісцкіх» артыкулаў, згодна з леташнім законам, могуць і зусім пазбаўляць грамадзянства. Многіх палітвязняў утрымліваюць у катавальных умовах, ім не даюць нават таго, што належыць за кратамі.
Але іерархі БПЦ, зразумелая справа, не рызыкнуць узвысіць голас у абарону гэтых пакутнікаў, у ліку якіх — і маці малалетніх дзяцей, і сур'ёзна хворыя людзі.
Рэха 2020-га
У 2020-м супраць гвалту ўладаў, якія жорстка душылі масавыя пратэсты, выступілі дзеячы розных канфесій. За такую нонканфармісцкую пазіцыю Лукашэнка настроіўся супраць тагачаснага лідара беларускіх каталікоў мітрапаліта Тадэвуша Кандрусевіча. Яму некалькі месяцаў не давалі вярнуцца ў Беларусь з Польшчы, а потым, мяркуючы з усяго, прымусілі сысці ў адстаўку.
Мітрапаліта Паўла, які ўзначальваў БПЦ, які ў жніўні 2020-га таксама асцярожна заклікаў спыніць гвалт, неўзабаве (падобна, па патрабаванні Мінска) перавялі служыць у Расію. Яго змяніў выключна лаяльны мітрапаліт Веніямін.
Праявы «палітычнай крамолы» сярод святароў улады душылі, нягледзячы на канфесійную прыналежнасць. Паводле даных ініцыятывы «Хрысціянская візія», з верасня 2020 года ператрусам, затрыманням, судам, арыштам, крымінальнаму пераследу, штрафам, катаванням і пагрозам падвергліся 19 праваслаўных, 25 рымска-каталіцкіх, 5 грэка-каталіцкіх, 25 пратэстанцкіх святароў, пастараў і служыцеляў.
І якраз днямі тэлеграм-канал «Хрысціянскай візіі» паведаміў, што суд у Мінску прысудзіў да трох гадоў пазбаўлення волі каталіцкага верніка, выпускніка Інстытута тэалогіі Белдзяржуніверсітэта Уладзіслава Беладзеда. Той, як паведамляў раней тэлеграм-канал, падчас мірных пратэстаў 2020 года «актыўна ўдзельнічаў у агульных хрысціянскіх малітвах аб спыненні гвалту і беззаконня».
Глядзіце таксама
Іншымі словамі, пасля 2020-га зверху ўсім быў пасланы выразны сігнал: можна і павінны маліцца толькі на цяперашні рэжым і яго правадыра. Ён тут і цар, і бог, і воінскі начальнік.
Рэжым разглядае БПЦ як галіну ідэалагічнай вертыкалі
Па сутнасці, кіраўнік глядзіць на БПЦ як на адгалінаванне сваёй ідэалагічнай вертыкалі. Сёння ён паскардзіўся, што беларускае грамадства «адчувае беспрэцэдэнтны ціск на ўзроўні ідэй і каштоўнасцей». А таксама заклікаў іерархаў — перадаем у пераказе прэс-службы Лукашэнкі — засяродзіцца на наступных пытаннях: «ці ўсё робіцца для таго, каб чужыя людзі з нядобрымі думкамі не ступілі ў беларускія храмы, не сталі мяняць асновы, дыктаваць, як жыць».
Мітрапаліт Веніямін, у сваю чаргу, даў зразумець, што выразна арыентуецца, хто свой, а хто чужы. У стылістыцы ідэалагічнага работніка ён адзначыў, што «супрацьстаянне ў духоўнай сферы — гэта барацьба на нябачным фронце», што ў пытаннях абароны грамадства ад пагроз, якія ўзнікаюць, «неабходна працаваць на апярэджанне».
Глядзіце таксама
Ён зрабіў акцэнт на выхаванні ў маладых людзей «вернасці, адданасці, ахвярнасці», неабходнасці прывіваць юнацтву «сапраўдную, бескарыслівую любоў да Радзімы». І падкрэсліў, што ў яго разуменні падыход дзяржавы і царквы да выхавання моладзі «ў корані адрозніваецца ад таго патрыятызму, які прапагандуюць дзеячы нацыяналістычнага толку».
Дэ-факта ж у гэтых пасажах гаворка ідзе пра казённы патрыятызм, калі ўлада патрабуе ад чалавека пакорлівага падпарадкавання, адмаўляючы ў праве прад'яўляць патрабаванні да дзяржаўнай палітыкі, уплываць на яе. Пратэст жа 2020 года хоць і разгарнуўся пад бел-чырвона-белымі сцягамі, але быў зусім не нацыяналістычным. Ім рухала жаданне беларусаў заявіць пра свае палітычныя і грамадзянскія правы, і перш за ўсё — права абіраць уладу.
Звышзадача — каб у 2025-м правадыр спакойна аформіў новы тэрмін
Разам з тым, для тых, хто хоча перамен, усё больш відавочна, што яны ўпіраюцца ў пытанне суверэнітэту Беларусі, яе адвязкі ад агрэсіўнай імперыі. БПЦ жа, нагадаем, з'яўляецца, па сутнасці, філіялам Рускай праваслаўнай царквы, кіраўніцтва якой падтрымлівае імперскую палітыку Крамля.
Лукашэнка ў гэтым плане апынуўся паміж молатам і кавадлам. Ён не зацікаўлены ўвязаць яшчэ глыбей у садзейнічанні маскоўскай агрэсіі, пасылаць на вайну ва Украіну сваіх салдат. Але вымушаны падыгрываць Уладзіміру Пуціну, апраўдваць яго шавінізм.
Былі часы, калі Лукашэнка празрыста намякаў, што хацеў бы большай аўтаноміі БПЦ. Аднак пасля 2020 года такія тэмы закранаць рызыкоўна. Наадварот, летась ён публічна падтрымаў актыўнасць Свята-Елісавецінскага манастыра, якая выклікала крытычны рэзананс, у прыватнасці збор дапамогі для расійскіх вайскоўцаў на фронце: «Вы робіце правільна. Не звяртайце ўвагі на дзясятак-другі праплачаных людзей».
Як бачым, рэжым падыходзіць да праявы палітычнай пазіцыі рэлігійных дзеячаў па-рознаму. Ён карае тых, хто ўзвышае голас супраць бясчынстваў аўтарытарнай улады, але дэманструе дабрадушнасць, калі гаворка ідзе пра фактычную падтрымку імперскай агрэсіі пад маркай гуманізму і спагады. Паспрабавалі б святары ці манахі вось так, упіраючы на спачуванне, збіраць дапамогу палітвязням — умомант бы загрымелі на нары.
Глядзіце таксама
І яшчэ характэрны штрых. У студзені Лукашэнка падпісаў закон, згодна з якім на працягу года рэлігійныя арганізацыі ў Беларусі павінны прайсці перарэгістрацыю.
Раней падобны закон закрануў палітычныя партыі, пад маркай перарэгістрацыі ўсе апазіцыйныя структуры былі ліквідаваныя. Можна меркаваць, што цяпер падобным чынам «зачысцяць» і палічаныя нелаяльнымі рэлігійныя абшчыны.
Падрыхтоўка рэжыму да пераафармлення ўлады правадыра ў будучым годзе разгортваецца па ўсіх напрамках, уключаючы рэлігійны. Усе павінны цвёрда засвоіць, на каго паложана маліцца ў Беларусі.