Сімвалічныя «хросныя» для палітвязняў — хто гэта, навошта і ці ёсць шанец на вызваленне

На прыкладзе дэпутатаў германскага Бундэстага «Deutsche Welle» расказвае, што дае такое «шэфства» над палітзняволенымі і ці дапускаюць дэпутаты магчымасці перамоў з рэжымам.

Дэпутат германскага Бундэстага Ларс Ровер ніколі не быў у Беларусі. Ён ні разу не сустракаўся з журналістам «Радыё Свабода» Андрэем Кузнечыкам, якога ўлады пазбавілі волі на шэсць гадоў нібыта за «стварэнне экстрэмісцкага фарміравання». Аднак Ларс Ровер стаў для яго сімвалічным хросным. Што дае такое шэфства над беларускім палітвязнем? Ці лічаць германскія палітыкі магчымым уступіць у перамовы з беларускім рэжымам дзеля іх вызвалення?

Навошта германскі палітык стаў «хросным» для беларускага журналіста?

Праз месяц пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 года швейцарская праваабарончая арганізацыя «Libereco» заснавала праграму палітычнага шэфства над беларускімі палітвязнямі. Яе ўдзельнікі — на гэты момант гэта 407 еўрапейскіх палітыкаў — перанялі на сябе ролю сімвалічных «хросных». Адным з іх стаў член германскага Хрысціянска-дэмакратычнага саюза (ХДС), палітык Ларс Ровер.

У кастрычніку 2021 года па прамым мандаце ён стаў дэпутатам германскага Бундэстага, а праз некалькі месяцаў — сімвалічным «хросным» для Андрэя Кузнечыка, журналіста-фрылансера «Радыё Свабода». Кузнечыка затрымалі ў лістападзе 2021-га і абвінавацілі ў «стварэнні экстрэмісцкага фарміравання», праз паўгода яго прысудзілі да шасці гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Працэс праходзіў у закрытым рэжыме, сутнасць абвінавачанняў журналісту дагэтуль невядомая. Праваабаронцы прызналі яго палітычным зняволеным.

Стаць «хросным» для аднаго з беларускіх палітвязняў Ларсу Роверу прапанавала адна з яго выбарніц. Ён сам ніколі не быў у Беларусі, але чуў пра краіну ад сваіх калег па саксонскім парламенце, у якім працаваў раней. Спярша Ровер хацеў узяць шэфства над кім-небудзь з палітвязняў, хто мае сувязь з яго выбарчай акругай — Дрэздэнам. Калі знайсці такую сувязь не ўдалося, вырашыў, што надасць увагу важнай для яго тэме — свабодзе прэсы.

Ларс Бюнгер: Беларусам не трэба даказваць, што яны — частка Еўропы

«У часы ГДР медыя таксама кантраляваліся рэжымам і не маглі свабодна пісаць пра ўсё. У гэтых адносінах гэта частка маёй уласнай біяграфіі. Хоць у ГДР і не было арыштаў, журналісты не маглі пісаць свабодна, яны былі вымушаныя старанна абдумваць свае словы», — кажа Ларс Ровер.

У чым заключаюцца задачы сімвалічнага «хроснага»?

«Мая першая і галоўная задача — аддаць выпадак Андрэя Кузнечыка агалосцы. Для мяне вельмі важна, каб пра такія выпадкі, калі журналісты проста выконваюць сваю працу і за гэта трапляюць у турму, станавілася вядома», — кажа Ровер.

Таксама дэпутат германскага парламента пастаянна піша амбасадару РБ у Германіі Дзянісу Сідарэнку (11 сакавіка 2020 года Аляксандр Лукашэнка зняў яго з пасады. — Заўв. рэд.). «І — можаце сабе ўявіць — не атрымліваю ніякага адказу, — усміхаецца Ровер. — Напэўна, у Беларусі так прынята. Але я ўсё роўна займаюся гэтым».

У лістах дэпутат паведамляе, што Андрэй Кузнечык выконваў сваю працу як журналіст і не заслугоўвае таго, каб знаходзіцца за гэта ў турме. Таксама ён просіць амбасадара пераканаць беларускія ўлады вызваліць Кузнечыка: «Так, я не атрымліваю адказу на свае лісты і не хачу выглядаць цяпер наіўным. Але мне важна, каб Андрэй ведаў, што за яго змагаюцца».

«Таксама збіраў бы пасылкі»

Дэпутат кажа, што хацеў бы рабіць больш, але баіцца, што сваімі дзеяннямі можа нашкодзіць: «Да прыкладу, калі я буду адпраўляць Андрэю пасылкі ў турму або аказваць іншую дапамогу, у тым ліку яго родным. Таму з меркаванняў бяспекі мы былі вымушаныя адмовіцца ад гэтага, — прызнаецца Ларс Ровер. — Калі б гэта не стварала праблем для сям'і, я б таксама збіраў пасылкі, таму што ў жонкі, я думаю, ёсць чым заняцца, калі ў сям'і не хапае таго, хто мог бы зарабляць грошы».

Ровер спрабаваў звязацца з жонкай Андрэя Кузнечыка: напісаў ёй ліст, але адказу не атрымаў. Больш усталяваць з ёй кантакт ён не спрабаваў: баіцца падвергнуць яе небяспецы. Але ён рэгулярна мае зносіны з калегамі Кузнечыка па «Радыё Свабода». Ад іх ён ведае, што сям'і ўдалося трапіць на спатканне з Андрэем Кузнечыкам у калоніі. «З размовы з яго калегамі ў мяне склалася ўражанне, што Андрэй — вельмі ўдумлівы чалавек», — кажа Ровер.

Сімвалічная «хросная» Алеся Пушкіна: Я вельмі спадзявалася, што аднойчы мы сустрэнемся

Ларс Ровер кажа, што «з тымі сціплымі магчымасцямі, якія ў яго ёсць як у чальца германскага Бундэстага» зробіць усё магчымае для вызвалення Андрэя Кузнечыка. У тым ліку ён лічыць магчымым пайсці на кантакт з прадстаўнікамі беларускага рэжыму, «калі б гэта дапамагло справе». «Але спярша я б добра ўсё абдумаў, каб рэжым Лукашэнкі не скарыстаўся мной і гэтым фактам (перамоваў. — Заўв. рэд.) у сваіх мэтах. Таму што я выступаю за дэмакратычную Еўропу, у гэтым заключаецца наша доўгатэрміновая мэта», — падкрэслівае Ровер.

«Дзверы для Беларусі застаюцца прыадчыненымі»

На думку Алаіса Райнера, сябра партыі ХДС, якая ў цяперашнім складзе парламента знаходзіцца ў апазіцыі да кіруючай кааліцыі, перамовы аб вызваленні беларускіх палітвязняў «цалкам магчымыя». Улетку 2021 года ён стаў «хросным» для Марыны Золатавай, галоўнай рэдактаркі знішчанага ўладамі партала Tut.by.

«Калі мы забываемся, як весці перамовы, мы вяртаемся мінімум на 100 гадоў таму, у часы, калі пра ўсё дамаўляліся толькі шляхам вайны і гвалту. Таму я лепш правяду шматгадзінныя перамовы і паспрабую знайсці кампрамісы, перш чым хтосьці пацерпіць фізічна», — лічыць Алаіс Райнер. 

Паводле яго слоў, такія перамовы маглі б весці прадстаўнікі ўрада — МЗС або канцылярыя Олафа Шольца. «Я і сам хачу гэта рабіць, але мой уплыў занадта малы, паколькі я знаходжуся ў апазіцыі».

Сваю ролю як сімвалічнага хроснага для Марыны Золатавай ён бачыць у тым, каб выкарыстоўваць сваё імя для прыцягнення ўвагі грамадскасці да яе і яе справы, расказваць пра яе. Пра саму Марыну ён ведае няшмат, у асноўным з медыя. Кантакту ні з ёй, ні з яе сям'ёй у дэпутата няма.

Алаіс Райнер мяркуе, што паралельна з санкцыйным ціскам на Беларусь важна пасылаць у яе бок сігнал, што ў яе «таксама ёсць будучыня ў еўрапейскай сістэме».

Больш за 300 еўрадэпутатаў падпісалі паштоўкі для беларускіх палітвязняў

«Мы не хочам, каб яна сыходзіла ад нас назаўжды. Беларусь — незалежная еўрапейская краіна з доўгай цікавай гісторыяй, культурай, мовай, ідэнтычнасцю. Менавіта таму дзверы заўсёды застаюцца прыадчыненымі, каб мы маглі шукаць дыялог», — упэўнены нямецкі дэпутат.

Паводле слоў Марка Фібера, кіраўніка праваабарончай арганізацыі «Libereco», шэфства дэпутатаў над палітычнымі зняволенымі ў Беларусі дапамагае падтрымліваць увагу заходняй грамадскасці да тэмы Беларусі. І — што ён лічыць яшчэ больш важным — гэта вялікая падтрымка і для саміх зняволеных, і для іх сем'яў. «І самі вызваленыя, і іх сем'і расказвалі нам пра тое, як гэтае шэфства дапамагло і ўмацавала іх маральна. Бо замежныя палітыкі не толькі ўдзельнічаюць у іх лёсе, але і вядуць кампанію за іх вызваленне на розных узроўнях», — адзначае ў каментары DW Марк Фібер.