Наваполацкая калонія: існаванне па той бок кратаў

Былы палітвязень расказаў, як утрымліваюцца «палітычныя» ў адной з сумна вядомых калоній, што месціцца ў Наваполацку.

Аляксея прысудзілі да 3 гадоў калоніі паводле артыкула аб «парушэнні грамадскага парадку» ў 2021 годзе. Ён сядзеў у СІЗА з Ігарам Лосікам, у калоніі — з Эдуардам Пальчысам, заспеў збіццё Віктара Бабарыкі, пасля якога той трапіў у бальніцу. У размове з «Медыязонай» былы палітвязень расказаў пра здзекі ў зняволенні, заробак 3-4 рублі на месяц (пры шасцідзённым працоўным тыдні) і пачуццё віны перад блізкімі.

Праваабаронцы ў суседняй камеры і «шмон» з пытаннямі пра прэзідэнта

— У СІЗА ў нас была хохма. Заходзіць неяк «наркаман» пасля допытаў, незадаволены: «Што за глупства, дзе ўсе праваабаронцы?» А яму адказваюць: «Спакойна, праваабаронцы сядзяць праз камеру ад нас».

Аляксея ў СІЗА некалькі разоў пераводзілі з камеры ў камеру. Ён згадвае, што спачатку «сярэдні склад» быў такі: адзін палітвязень, трое «наркаманаў» і астатнія — «паводле дробных артыкулаў». Праз некалькі месяцаў у кожнай камеры ізалятар утрымліваліся як мінімум двое «палітычных». Здараліся правакацыі ад суседзяў.

— Напрыканцы [зняволення] мяне пасадзілі да крымінальніка, які вырашыў пагуляць у 90-я. Агрэсіўны хлопец быў. Але на правакацыі я не паддаўся.

У камеры побач з Аляксеем сядзеў Ігар Лосік. Палітвязень кажа, яго часта вадзілі на допыты. Даведацца, хто з «палітычных» у якой камеры, можна было, калі прыходзіў заказны ліст — за яго атрыманне трэба распісвацца ў спецыяльным журнале і там жа паглядзець, хто ў якой камеры знаходзіцца.

Адзін раз Аляксея выцягнулі на «шмон»: паставілі да сцяны, расцягнулі, сказалі развярнуцца. Адзін з траіх афіцэраў насупраць спытаў, як ён ставіцца да прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

— «Індыферэнтна». Яны такія: «Чо гэта значыць?» Па-вашаму — за яго не галасаваў. Не ведаю, ці правільны даў адказ, але пасля гэтага мяне адвялі назад у камеру.

Турэмныя правілы: іерархія, групоўкі, жаргон

Пасля СІЗА Аляксея адправілі «кругасветным этапам» у наваполацкую калонію. Больш за 12 гадзін беларус прабыў у кайданках. Няўдала заснуў і некалькі сутак не адчуваў двух пальцаў на руцэ.

Палітвязень кажа, што яму пашанцавала: у ШІЗА яго адпраўлялі ўсяго пяць разоў. За што менавіта яго адпраўлялі ў штрафны ізалятар — расказваць не хоча, баіцца нашкодзіць людзям, якія ўсё яшчэ ў зняволенні.

У ШІЗА Аляксей пазнаёміўся з Эдуардам Пальчысам. Той расказаў пра правакацыю, якую яму зладзілі па прыездзе ў калонію: супрацоўнікі выкінулі яго рэчы і сказалі, што нічога нельга ўзяць з сабой. Ён адрэагаваў эмацыйна, за што яго адразу паставілі на расцяжку і адправілі ў ШІЗА. Пасля некалькіх ШІЗА Пальчыса перавялі ў ПКТ.

Беларус кажа, што ў калоніі хапала стукачоў, якія «пры любой магчымасці» беглі да адміністрацыі «адпрацоўваць свой хлеб».

Збіццё Віктара Бабарыкі

Зняволеным забаронена было не толькі мець зносіны, а і любым спосабам узаемадзейнічаць з Віктарам Бабарыкам, які ўтрымліваецца ў той жа наваполацкай калоніі. Палохалі прыборкай тэрыторыі, ШІЗА і пазбаўленнем перадач.

Са студзеня 2023 года Бабарыку пастаянна адпраўлялі ў ШІЗА: 10 сутак штрафнога ізалятара, 2-3 дні ў калоніі і зноў у ШІЗА.

— Калі Бабарыку пачалі «катаць» у ШІЗА, стала ясна, што яму трэба дапамагаць з харчаваннем, пакуль ён у атрадзе. Да таго часу яму забаранілі перадачу ад сястры. Мясцовая крама «выпадкова» не працавала ў моманты выхаду палітыка з ШІЗА.

Палітычныя спрабавалі таемна дапамагчы з прадуктамі, хоць Віктар Дзмітрыевіч сам не хацеў браць іх, ведаючы, што можа падставіць хлопцаў.

— Калі стала вядома, што яго закрываюць на ПКТ, то загадчык гаспадаркі стаяў над торбай і глядзеў, каб іншыя зняволеныя нічога туды не паклалі. Звычайна ў такіх выпадках «зэкі» дапамагаюць сумку сабраць.

У ноч з 24 на 25 красавіка 2023 года Віктар Бабарыка трапіў у бальніцу. Што адбылося з палітыкам у калоніі да трапляння ў наваполацкую лякарню, дакладна невядома. Аляксей расказвае, што яго бачылі ў медчастцы калоніі з разбітай галавой. Яшчэ адзін палітвязень расказаў «Медыязоне», што «яго там нармальна пабілі, быў увесь сіні».

«Зніклыя» палітзняволеныя — што пра іх вядома?

З прабітым лёгкім і зламаным рабром Бабарыку павезлі ў наваполацкую бальніцу. Пра гэта таксама заяўляў блогер і былы палітвязень Аляксандр Кабанаў у эфіры «Белсата».

— Ён быў у ШІЗА, калі прыехалі «губазікі» і збілі яго. Пасля гэтага ён у ШІЗА знаходзіўся каля трох сутак, пакуль яго не забралі ў санчастку калоніі. Адтуль яго павезлі ў Наваполацк, — расказаў Ігар, былы палітвязень, які адбываў тэрмін у ПК-1.

Аляксей тлумачыць, што зняволеныя не прызнаюцца, ці бачылі яны самі нешта або расказваюць паводле слоў іншых.

— На «зоне» ёсць такая праблема, што нават калі хтосьці нешта ведае, то ён расказвае гісторыю ў фармаце «чуў ад іншага зняволенага». З ім дакладна нешта адбылося ў камеры, пасля чаго яго забралі ў бальніцу. Магу сказаць, што да гэтага выпадку яго мясцовыя мянты наогул не чапалі.

Пасля трапляння палітыка ў бальніцу родныя доўгі час не ведалі, што з ім. Бабарыка павінен быў быць сведкам на судзе сына 15 чэрвеня, але на пасяджэнні так і не з'явіўся. Толькі ў сярэдзіне ліпеня сваякам палітыка паведамілі, што ён знаходзіцца ў ПКТ і з ім усё ў парадку. Яшчэ адзін палітвязень расказаў «Медыязоне», што ў чэрвені Бабарыка дакладна быў у ПКТ.

ШІЗА за сустрэчу з консулам і заробак 3 рублі

Стаўленне адміністрацыі калоніі да палітвязняў Аляксей параўноўвае са стаўленнем да рэчаў.

— Летась да палітзняволенага паляка Роберта Тампала прыехаў консул на сустрэчу. Яны пагаварылі, а пасля на Роберта склалі рапарт і адправілі на 10 дзён у ШІЗА. Нагода? Адзін з «операў», напрыклад, выкарыстаў наступны прыём. Падыходзіць да чалавека, задае найпростае пытанне, а пасля складае пратакол за тое, што зняволены спачатку не прадставіўся.

Наваполацкая калонія адрозніваецца строгімі парадкамі ў дачыненні да палітвязняў. Працуюць у калоніі па шэсць дзён на тыдзень. Званкі па «скайпе» з роднымі «палітычным» забароненыя.

— Час патэлефанаваць дадому — пяць хвілін. Бывала, што тэлефанавалі раз на два-тры месяцы. Таксама была забарона на спортгарадок: не маглі хадзіць у качалку, на спартыўную пляцоўку. Спатканні былі дазволеныя. Доўгі, напрыклад, давалася толькі на суткі.

Міхаіл Жамчужны: «Бутэлькай з вадою следчы выбіў мне зубы»

Большасць палітвязняў у калоніі зараблялі па 3-4 рублі. Па законе ім належыць адпачынак, але яго пазбаўлялі, калі палітвязень за год «набіраў» больш за 30 сутак у ШІЗА. Адпачынак уяўляў сабой вольны час: зняволеныя проста не хадзілі на працу.

— Зімой людзі, якія працуюць на вуліцы, хадзілі грэцца ў цэх — за гэта іх часта адпраўлялі ў ШІЗА. Мы паспрабавалі запярэчыць, што павінны быць месцы для абагравання. На што нам сказалі, што гэта тычыцца тэмпературы ад -15 градусаў. Мы спыталі, чаму тады нам не выдаюць валёнкі. Адказ просты: «Няма магчымасці».

Дзіця на спатканні ў калоніі сказала тату «Ты нас кінуў»

Самым складаным у зняволенні Аляксей назваў перажыванні за блізкіх.

— Мы нават жартавалі: «Што нам? Сядзі, еж сваё масла, пі чай і чакай». А сваякі думаюць, як пражыць на адзін заробак, ды яшчэ збіраць пасылкі ў «зону». Кошт адной пасылкі — больш за 500 рублёў. Параўнайце гэта з заробкамі па краіне.

Аляксей кажа, што многія мужчыны-палітвязні адчуваюць віну перад сям'ёй: да калоніі яны былі карміцелямі, забяспечвалі сям'ю, а ў калоніі забяспечваць даводзіцца іх. Некаторыя зняволеныя нават радаваліся статусу «злосніка» — за ім ідзе памяншэнне «атаваркі» з 6 базавых да 2 — «бо так яны менш "аб'ядуць" родных».

Жонка яшчэ аднаго палітвязня, з якім сядзеў Аляксей, «сабралася разводзіцца» з ім праз лісты.

— Рабацяга, спартсмен, пазітыўны мужык, сумленны — праз гэта ў ШІЗА часта «ездзіў». І вось яму не даваліся лісты. Ёсць такія людзі, якія добра гавораць, але дрэнна пішуць. Дык вось жонка з ім разводзіцца сабралася з-за гэтага. Ён з ШІЗА не вылазіць, а яна разводзіцца, таму што ён мала піша.

Ну, ці быў выпадак, калі да аднаго «палітычнага» на спатканне прыехалі жонка з дзіцём. І дзіця на эмоцыях распсіхавалася, пачало казаць: «Ты нас кінуў». І ім давялося з'ехаць. Потым, вядома, дзіця перадало праз маму, што ўсё ў парадку. Але пару дзён пасля спаткання мужык некалькі гадзін на «промцы» проста ў неба глядзеў. Уяўляю, што ў яго было на душы.

Пасля вызвалення Аляксей з'ехаў з Беларусі.

— У калоніі ў мяне вылезла адна хранічная хвароба. Трэба лячыцца. У астатнім я быў больш-менш падрыхтаваным. Чым мацней жыццё да калоніі адрознівалася ў чалавека, тым больш намаганняў яму трэба зрабіць над сабой, каб гэта ўсё вытрымаць.