Чаму Лукашэнка вызваліў пяцярых украінцаў? І чаму пра гэта маўчыць прапаганда?

У пятніцу, 28 чэрвеня, Уладзімір Зяленскі паведаміў, што Украіна вярнула на радзіму дзесяць чалавек. Пяцёра з іх «грамадзянскія, якія былі захопленыя на тэрыторыі Беларусі і пазбаўленыя волі». Сярод іх Мікалай Швец, якога беларускія ўлады і прапаганда абвінавачвалі ў «тэракце» ў Мачулішчах.

Што значыць такі абмен і чаму ён мог адбыцца, «Люстэрка» спытала ў палітычнага аналітыка Аляксандра Фрыдмана.

У Аляксандра Фрыдмана ёсць некалькі версій з нагоды таго, што адбылося. Першая, што гэта былі дамоўленасці паміж Расіяй і Украінай. Пра гэта, кажа ён, сталі пісаць расійскія тэлеграм-каналы. У такім выпадку, працягвае суразмоўца, Аляксандру Лукашэнку давялося ў гэтай сітуацыі падыграць Уладзіміру Пуціну.

— Пры гэтым вельмі важна, што на кадрах з беларускай мяжы ніякага абмену не паказана. Там вызваленыя людзі проста пераходзяць на ўкраінскі бок. Па гэтым роліку можна зрабіць выснову, што Беларусь нікога не атрымала. Магчыма, гэта быў пакетны абмен Украіны з Расіяй, і Расія, скажам так, прапанавала Лукашэнку дадаць у гэты спіс людзей, якія знаходзіліся ў Беларусі, — разважае эксперт. — У гэтай сітуацыі Лукашэнка, вядома, мог згуляць уласную гульню. Напрыклад, прадэманстраваць Ватыкану: «Мы гатовыя, мы ідзем насустрач, мы аддаём» (расійскі экс-дэпутат Сяргей Маркаў у сваім тэлеграм-канале паведаміў, што пасярэднікамі выступілі папа Рымскі і ААЭ), — разважае суразмоўца. — Калі ж Лукашэнка не хацеў нікога аддаваць і яму давялося, то гэта паказвае, наколькі вузкае ў яго поле для манеўру.

У той жа час, адзначае палітычны аналітык, для беларускіх уладаў абмен украінскіх грамадзян, сярод якіх знаходзіўся і Мікалай Швец, цалкам мог бы і не быць гісторыяй, калі хтосьці «стукнуў па стале, крыкнуўшы, ты гэта зробіш». На гэта паказвае той факт, што ў нейкі момант «дыверсант» стаў расійцам нецікавы.

— У іншым выпадку яны б забралі яго да сябе, — разважае аналітык. — А так яны пакінулі яго ў Беларусі, маўляў, разбірайцеся з ім самі, ён усё ж такі дзейнічаў на вашай тэрыторыі.

«Я тэрарыст». Прапаганда апублікавала зварот Мікалая Швеца, затрыманага за дыверсію ў Мачулішчах

На думку эксперта, цяперашні абмен цалкам мог адбыцца, у тым ліку таму што «з нейкіх прычын» гэта было трэба Лукашэнку. Ён нешта атрымаў наўзамен, ці яму гэта аказалася выгадна.

— Як бачым, украінцы запатрабавалі цэлы «пакет» сваіх грамадзян: са Швецам вызваленыя яшчэ чатыры чалавекі, прычым нават тыя, хто лічыліся ў Беларусі палітвязнямі. З боку Лукашэнкі гэта ніякія не гуманітарныя меркаванні. Ён не той, хто робіць нешта проста так, — працягвае суразмоўца. — Пра тое, што палітык атрымаў наўзамен, можна толькі здагадвацца. Цалкам магчыма, што нічога матэрыяльнага. Магу выказаць здагадку, што ён мог атрымаць пэўны палітычны капітал, звязаны з роляй Ватыкана, які таксама задзейнічаюць у якасці пасярэдніка пры абмене палоннымі паміж Украінай і Расіяй.

Эксперт мяркуе, што на «ватыканскі кампанент» ускосна могуць паказваць два моманты. Першы — тое, што апостальскі нунцый Антэ Ёзіч атрымаў новае прызначэнне і ўвосень пакіне Беларусь. А значыць, на яго месца прыйдзе нехта іншы. Другі — адстаўка кіраўніка МЗС Сяргея Алейніка.

— Алейнік сустракаўся з апостальскім нунцыем, казалі, у экс-міністра добрыя сувязі з Ватыканам, — дзеліцца назіраннямі суразмоўца. — У выніку цалкам магчыма, што мы маем справу не з нейкай беларуска-ўкраінскай гісторыяй, а з рэверансам рэжыму ў бок Ватыкана. Маўляў, давайце зробім ім жэст добрай волі і тым самым умацаваным адносіны, якія ў будучыні па розных напрамках могуць спатрэбіцца.

Другі бонус, які на думку Аляксандра Фрыдмана мог бы атрымаць Аляксандр Лукашэнка дзякуючы абмену, гэта «спрашчэнне стасункаў з Украінай».

— Такая акцыя цэментуе пакінуты статус-кво паміж Беларуссю і Украінай, які Лукашэнка задавальняе. Гэта халодная вайна на мяжы, не пераходзячая ў гарачую, гэта значыць, украінцы не робяць ніякіх канкрэтных крокаў супраць Лукашэнкі, пры гэтым нічога неспрыяльнага не адбываецца ў дачыненні да Украіны з тэрыторыі Беларусі, — разважае эксперт. — Калі яны пракруцілі абмен на такім узроўні, гэта можа палепшыць атмасферу даверу паміж абедзвюма краінамі. Хоць, здавалася б, гэтага даверу быць не павінна, але, вось глядзіце, пытанне вырашылі, вы задаволеныя, мы задаволеныя. Давайце рухацца ў гэтым кірунку.

Суразмоўца таксама звяртае ўвагу на відэа з Нікалаеў Швецам, якое з'явілася ў прапагандысцкіх тэлеграм-каналах у канцы траўня 2023-га. На кадрах «дыверсант» звяртаецца па дапамогу да Уладзіміра Зяленскага.

— Можна меркаваць, што такім чынам яны заклікалі Украіну да перамоваў па справе Швеца, — разважае Аляксандр Фрыдман. — Праз год «фільму-расследаванню» пра Швеца выдалі прыз (у траўні 2024-га на «Тэлевяршыні» яго назвалі пераможцам у намінацыі «Расследвальніцкая журналістыка»), яшчэ раз разрэкламаваўшы яго, і тым самым актуалізавалі тэму.

Што ж тычыцца погляду на сітуацыю з прапагандысцкай пункту гледжання, то, на думку Аляксандра Фрыдмана, гісторыя з Мікалаем Швецом разыгралася нявыгадна. Справу «дыверсанта» нават не давялі да суда.

— Цяпер тлумачыць аўдыторыі, чаму яны перадаюць чалавека, які здзейсніў такі «тэракт», і за гэта не атрымліваюць нічога (пад «нічога» я маю на ўвазе тое, што яны маглі б прадставіць публіцы, напрыклад, беларуса, якога вярнулі з украінскага палону, сказаўшы: «Глядзіце, усё сіметрычна»), складана, — разважае эксперт.

«Абысці лецішчы па ўсёй краіне». Пасля дыверсіі ў Мачулішчах сілавікі ўзяліся за дачнікаў

Паводле слоў Аляксандра Фрыдмана, каб згладзіць для сябе вуглы ў гэтай гісторыі, беларускія ўлады і прапаганда хутчэй за ўсё выкарыстаюць стратэгію «забалбатаць» гледача ці чытача. Што гэта значыць?

— Апошнім часам, калі адбываецца нешта для іх неспрыяльнае, што, як яны мяркуюць, патрапіўшы ў беларускую інфармацыйную прастору, можа згуляць ім у мінус, яны аддаюць перавагу маўчаць і гэта не каментаваць, — дзеліцца назіраннямі эксперт. — Так, напрыклад, яны паступілі з заявамі Пашыняна (прэм'ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян заявіў, што ні ён, ні які-небудзь іншы чыноўнік не наведае Беларусь, пакуль прэзідэнцкую пасаду ў краіне займае Лукашэнка) і адкліканнем армянскага амбасадара для кансультацый. На Пашыняна толькі трохі «спусцілі» прапагандыстаў. Яны ніяк не адрэагавалі на абвінавачванні з боку Ізраіля ў антысемітызме. Гісторыя са Швецам такая ж. Як я разумею, яго перадалі ў пятніцу. Наперадзе субота, нядзеля. Гэта ў любым выпадку зацішша. Магчыма, рэжым зыходзіць з таго, што, так, будуць нейкія публікацыі, але гэтая тэма не выкліча вялікага рэзанансу, а да панядзелка пра яе паступова забудуць.

Эксперт мяркуе, што і сам Мікалай Швец, хутчэй за ўсё, у бліжэйшы час аб тым, што здарылася з ім, публічна нічога не раскажа.

— Мы не ведаем, хто вёў гэтыя перамовы, як і на якіх умовах. Хутчэй за ўсё, гэта агучана не будзе, — разважае ён. — Магчыма, у заходніх СМІ з'явяцца інсайды з украінскага боку, але Беларусь аддасць перавагу маўчанню. Пры гэтым не выключаю, што гэтае маўчанне можа сведчыць пра тое, што ў гісторыі з абменам беларускі рэжым адыгрываў хутчэй другарадную ролю.