Гвалт і тэрор як метад падтрымання стабільнасці
Стабільнасць у соцыумах cтаіць на трох сланах, якімі з'яўляюцца сіла, вера і закон (права). Іх суадносіны на працягу гісторыі пастаянна змяняліся. Што мы маем сёння і якая перспектыва? Разважае на sn-plus.com палітолаг Сяргей Нікалюк.
Імпартазамяшчэнне крочыць па абшарах Саюзнай дзяржавы, шырока крочыць, нягледзячы на катастрафічнае падзенне інвестыцый. Палохацца, аднак, не варта. Слова «інвестыцыі» (англ. Investment), якое азначае размяшчэнне капіталу з мэтай атрымання прыбытку, запазычана ў англасаксаў. А які ад англасаксаў можа быць прыбытак? Паскудства — калі ласка.
Тройчы варта падумаць, перш чым паўнаважкія айчынныя рублі і не менш паўнаважкія кітайскія юані інвеставаць у беларускую мадэль развіцця. Аб інвеставанні ў доларах і гаворкі быць не можа. Сапраўдныя патрыёты ў доларах не інвестуюць.
Але басота на выдумкі хітрая. Пра чарговае ноу-хау ад расійскай басоты паведаміла газета «Известия»:
«Урад Расіі ў канцы снежня заканадаўча замацаваў магчымасць зняцця спраўных запчастак і кампанентаў з грамадзянскіх самалётаў для іх захоўвання або наступнай устаноўкі на іншыя судны, у тым ліку тыя, якія знаходзяцца ў вытворчасці».
Ад перамены запчастак і кампанентаў, як і ад перамены складнікаў, сума не мяняецца, але пры ўмове падліку ў запчастках і кампанентах. А калі падлік весці ў самалётах, дапушчаных да палётаў, то матэматычнае правіла перастае працаваць, бо замест двух няспраўных самалётаў атрымліваецца адзін спраўны.
Такім чынам, заканадаўчая ініцыятыва расійскага ўрада дазволіла калі і не павялічыць парк грамадзянскіх самалётаў, то істотна запаволіць яго скарачэнне. Чым не інвестыцыя? Прычым інвестыцыя без укладання капіталу!
Думай, галава, шапку дадуць! Была такая прыказка ў майго дзеда. На шчасце, дэфіцыту галоў, якія думаюць, Саюзная дзяржава ніколі не адчувала, таму ні дзявятым, ні сто дзявятым пакетам санкцый нас не запалохаць, як не запалохаць і дэфіцытам картузаў. У рэшце рэшт, для наладжвання іх масавай вытворчасці буйных інвестыцый не спатрэбіцца.
Сіла права ў фармалізме
«Мы зусім дакладна ўсё можам зрабіць самі, усё абсалютна», — заявіў Уладзімір Пуцін на нарадзе па пытанні імпартазамяшчэння ў абаронна-прамысловым комплексе 28 ліпеня 2014 года.
Прайшло восем гадоў. І якія поспехі? У сёмым пакеце санкцый ЕС, прынятым 21 ліпеня 2022 года, чытаем:
«Забараніць экспарт у Расію слёзатачывага газу, дактыласкапічных чарніл, паліцэйскіх касак і шчытоў, а таксама вадамётаў».
Наколькі ўсё пералічанае можна аднесці да высокатэхналагічнай прадукцыі, судзіць не мне. Я не спецыяліст, таму працытую дырэктара Фонду «Русь, якая сядзіць» Вольгу Раманаву:
«Дагэтуль расійскі пратэст разганялі імпартнымі дубінкамі. І спатнелыя забралы былі замежнымі».
У якой ступені вадамёты, дубінкі, каскі і шчыты адносяцца да тавараў першай неабходнасці? На першы погляд, простыя грамадзяне асаблівай патрэбы ў іх не адчуваюць, бо бытавыя канфлікты можна вырашаць і пры дапамозе патэльняў. Але я б не спяшаўся з падобнай высновай. Разам з хлебам і відовішчамі ўсе мы маем патрэбу ў стабільнасці. Не будзе стабільнасці, не будзе ні хлеба, ні відовішчаў.
Стабільнасць у соцыумах стаіць на трох сланах, якімі з'яўляюцца сіла, вера і закон (права).
Іх суадносіны на працягу гісторыі пастаянна змяняліся.
На пачатковым этапе, натуральна, пераважала сіла.
Са з'яўленнем сусветных рэлігій стаў магчымы пераход ад лакальных светаў з іх лакальнымі бажкамі да буйных сацыяльных сістэм.
У канцы XIX стагоддзя рэлігійную веру пацясніла вера свецкая, аформілася ў таталітарныя ідэалогіі. Крах ідэалогій вывеў у лідары закон.
Не абышлося, аднак, без выключэнняў. Як і ў выпадку з будаўніцтвам сацыялізму, гісторыя абрала краіны, якіх ёй было не шкада, і пад лозунгам «усё ў законе не прапішаш» вырашыла зноў паэксперыментаваць са справядлівасцю.
Закон (права) толькі тады здольны справіцца з роляй сацыяльнага стабілізатара, калі галоўнай яго ўласцівасцю з'яўляецца фармальнасць. «Г.зн. права існуе таму і настолькі, наколькі яно фармальнае» (палітолаг і адвакат Уладзімір Пастухоў).
Прастора закона (права) — гэта прастора, у якой, згодна з апосталам Паўлам, «няма ні Юдэя, ні Эліна, няма ні мужчынскага полу, ні жаночага, няма ні раба, ні вольнага». Ад сябе дадам, што няма ні патрыётаў-дзяржаўнікаў, ні збеглых, няма ні сілавікоў, ні грамадзянскіх, ні бюджэтнікаў, ні іпэшнікаў.
Адпаведныя напрацоўкі ёсць
Вызначэнне нефармальнага права даў у свой час бацька-заснавальнік фашызму Беніта Мусаліні: «Сваім — усё, астатнім — закон».
Чалавек савецкі, у сілу зразумелых прычын з творчасцю Дучэ незнаёмы, тым не менш зварот «з вамі абыдуцца па законе» ўспрымаў як пагрозу.
Ён ішоў ад жыцця, і ў 99,9% выпадкаў аказваўся правы. Бо ў падтрыманні савецкай рэальнасці, па неабсяжных прасторах якой чалавек праходзіў як гаспадар (націск на злучніку «як»), істотную ролю адыгрывалі гвалт і тэрор.
Не варта забываць і аб ідэалагічным складніку. Але яго патэнцыял быў цалкам вычарпаны да канца 70-х, а зноў адрадзіцца, падобна міфічнай птушцы Фенікс, пасля распаду СССР ідэалогіі было не наканавана. Ва ўмовах колькаснай перавагі не проста гарадскога насельніцтва над сельскім, а занятых у сферы паслуг над занятымі ў прамысловасці ідэалогіі сябе вычарпалі. Спробы іх адраджэння ў Беларусі і ў Расіі скончыліся пшыкам.
Што мы маем у сухім астатку? Гвалт і тэрор.
Іх уклад у падтрыманне стабільнасці будзе павялічвацца па меры зніжэння рэальных даходаў насельніцтва. А працэс зніжэння, як сведчыць статыстыка, пайшоў (-3,7% за студзень-лістапад).
Калі паглядзець на праблему, якая фарміруецца, то нескладана зразумець, што будучыня беларускай мадэлі развіцця напрамую залежыць ад здольнасці ўрада аператыўна наладзіць выпуск аналагаў імпартных вырабаў, уключаных у сёмы пакет санкцый ЕС. Пачынаць з нуля не прыйдзецца. Адпаведныя напрацоўкі ёсць.