Наколькі пагражаюць Беларусі расійскія «фабрыкі троляў»?

Гісторыя з прыгодамі ў Беларусі расіянкі Ганны Багачовай набывае рысы вадэвіля. Мінск і Масква як бы сінхронна спалохаліся рэзанансу і цяпер узмоцнена расшарківаюцца адзін перад адным.

Спачатку прадстаўнікі беларускіх сілавых структур паведамілі, што Багачову затрымлівалі па запыце ЗША, але неўзабаве адпусцілі на волю. Цяпер паўтараюць ужо, што і зусім не затрымлівалі.
У прыватнасці, намеснік генеральнага пракурора Аляксей Стук сёння паведаміў журналістам: меры працэсуальнага прымусу да Багачовай не ўжываліся. Ён абмовіўся, што (цытата па БелТА) «можа быць, нашы прэс-сакратары не зусім даходліва данеслі гэтую інфармацыю».
З іншага боку, расійскае МЗС абвяргае паведамленні некаторых тэлеграм-каналаў і СМІ, што кіраўнік ведамства Сяргей Лаўроў нібыта тэлефанаваў беларускаму калегу Уладзіміру Макею і папярэджваў аб наступствах гэтага затрымання. Маўляў, ні-ні, гэта злыя сілы паклёпнічаюць і хочуць сапсаваць нашы светлыя адносіны.
Для тых, хто ў танку: Багачова трапіла пад санкцыі ЗША па справе аб умяшанні ў тамтэйшыя выбары. У Мінску, па звестках расійскіх СМІ, апынулася па шляху на адпачынак з мужам і маленькім дзіцем. Тут яе нібыта і затрымалі ўвечары 13 кастрычніка ў адной з гасцініц. Багачову называюць супрацоўніцай (магчыма, у мінулым) пецярбургскага «Агенцтва інтэрнэт-даследаванняў», ва ўжытку — «фабрыкі троляў».
У сваю чаргу, гэта агенцтва асацыююць з бізнесменам Яўгенам Прыгожыным, які таксама знаходзіцца пад амерыканскімі санкцыямі. Ён атрымаў мянушку «повар Пуціна», паколькі яго кампанія займалася арганізацыяй харчавання вышэйшых асоб расійскай дзяржавы. Прыгожына звязваюць таксама з «ЧВК Вагнера», якая ўдзельнічала ў баявых аперацыях у Данбасе і ў Сірыі.

Чаму гісторыю імкнуцца замесці пад дыван

Верагодная версія прыгод Багачовай у Мінску выглядае так. Спачатку нейкі пільны службіст выявіў, што дама з такім прозвішчам — у міжнародным вышуку, і пачаў дзейнічаць строга па інструкцыі. Але на нейкім этапе тутэйшае начальства спахапілася: ні чорта сабе, мы ж выглядаем у вачах саюзніка подлымі здраднікамі, якія здаюць яго грамадзян заакіянскім супастатам!
Тым больш што ў расійскіх СМІ ўжо загучалі непрыемныя заявы з вуснаў хуткіх на высновы дзеячаў.
«Незразумела ніводнаму чалавеку цвярозага розуму ў Расіі, чаму Беларусь, братэрская нам рэспубліка, з якой мы будуем Саюзную дзяржаву, паводзіць сябе такім чынам», — заявіў у размове з РІА Навіны член камітэта Дзярждумы па справах СНД Віктар Вадалацкі.
А закулісна маглі прагучаць і больш грозныя галасы вялікіх маскоўскіх гузоў. Мінску было вельмі нявыгадна свяціцца ў такім кантэксце, асабліва на фоне нядаўніх візітаў важных амерыканцаў, калі з Расіі і так ужо даносілася з тыпу: здрадзілі, перакінуліся на бок дзядзькі Сэма!
Карацей, не выключана, што расіянку хуценька вызвалілі і — цыгель-цыгель, ай-лю-лю! А зараз і Мінск, і Масква наогул імкнуцца замесці гэтую гісторыю пад дыван.

Узаемнае расшарківанне ў гісторыі з Багачовай кажа як мінімум пра тое, што бакі «не зацікаўленыя ў далейшым пагаршэнні адносінаў», заявіў у каментары для Naviny.by кіраўнік аналітычнага праекта Belarus Security BlogАндрэй Паротнікаў.
Ён падкрэсліў: паколькі Беларусь нясе абавязальніцтвы ў межах Інтэрпала, то персону, якая па яго лініі ў вышуку, проста абавязаны былі тут праверыць. А тое, што зараз прадстаўнікі беларускіх уладаў узмоцнена адмаўляюць сам факт затрымання, можа паказваць, што ў гэтай гісторыі Мінск заняў у выніку «не юрыдычную, а хутчэй палітычную пазіцыю», кажа эксперт.
Тое, што Багачова знаходзілася ў Мінску з сям'ёй, магло быць і прыкрыццём, адзначыў суразмоўца.

Калі Масква скароціць падтрымку і ўрубіць сваю прапаганду

Зрэшты, незалежна ад канкрэтнай мэты цяперашняга прыезду Багачовай ў Мінск узнікае пытанне больш агульнага плану. Наколькі ў прынцыпе расійскія «фабрыкі троляў» могуць прадстаўляць пагрозу для бяспекі Беларусі?
Паротнікаў адзначае, што ў нас «убогае інфармацыйнае поле, слабая ўнутраная палітычная інфраструктура», што падвышае ўразлівасць да знешніх інфармацыйных уздзеянняў (у прыватнасці, народ «шукае праўду» у сумніўных крыніцах кшталту ананімных телеграм-каналаў).
Разам з тым, пакуль сацыяльна-эканамічная сітуацыя не ахавая і захоўваецца «стагнуючая стабільнасць», патэнцыял такіх уздзеянняў абмежаваны, паколькі «беларусы рэагуюць на халадзільнік і кашалёк, грамадства ў значнай ступені дэпалітызаванае».
Іншая справа, што сама эканоміка Беларусі моцна залежыць ад Расіі. У прыватнасці, да гэтага часу няма пагадненняў па нафце і газу. Калі Масква рэзка скароціць падтрымку і на гэтым фоне ўключыць дэструктыўную прапаганду, то можа атрымацца кумулятыўны эфект.
Крэмль не абавязкова зробіць стаўку на прэзідэнцкія выбары 2020 года ў Беларусі. Але можа выкарыстоўваць іх для раскруткі, вываду ў публічную сферу новых фігур, кажа аналітык.

«Масква гуляе ўдоўгую. Яе мэта — атрымаць кантрольны пакет акцый пры транзіце улады ў Беларусі», — лічыць Паротнікаў.

Па шаблонах, пратэставаных ва Украіне

Дырэктар Цэнтра стратэгічных і знешнепалітычных даследаванняў (Мінск) Арсень Сівіцкі, кажучы пра расійскія «фабрыкі троляў», заявіў у каментары для Naviny.by: «Пагрозы, што сыходзяць ад такіх груп, нельга недаацэньваць». Па словах эксперта, з 2015 года расійскі бок разгортвае ў беларускім сегменце інтэрнэту «інфраструктуру для правядзення аперацый па інфармацыйным уплыве». Скупляюцца акаўнты ў сацыяльных сетках і фармуюцца бот-сеткі, актывізуюцца тролі на форумах, ствараецца сетка «лакальных рэсурсаў, якія мімікруюць пад мясцовыя паблікі».
Больш за тое, па звестках Сівіцкага, нават праводзяцца вучэнні па схаваным тэхналагічным уплыве ва ўмовах магчымых маштабных пратэстных акцый у Беларусі (так званыя «Propaganda Games. Belarus»), прымяняюцца абмежаваныя кібератакі на вэб-рэсурсы дзяржаўных структур з наступным размяшчэннем дэзінфармацыі і г.д .
Такім чынам, мы бачым, кажа аналітык, што «праца ідзе, прычым па шаблонах, якія былі пратэставаныя ва Украіне, пры ўмяшанні ў амерыканскія выбары».
У саміх «фабрык троляў» — абмежаваныя функцыі, але іх дзейнасць варта ўспрымаць «у кантэксце працы іншых прыватных і калядзяржаўных структур, звязаных з выведвальнай супольнасцю і Крамлём, які вызначае стратэгічныя мэты ў гэтай інфармацыйнай вайне», падкрэслівае Сівіцкі.
«У Расіі створаны эфектыўны інструментар для ўмяшання ў палітычныя працэсы і маніпуляцыі грамадскай думкай у іншых краінах», — лічыць суразмоўца Naviny.by.
Ён не выключае, што зараз з расійскага боку вядзецца падрыхтоўка да магчымага пагаршэння адносін з Мінскам, якое можа наступіць ужо ў наступным годзе. Бо з аднаго боку, паміж саюзнікамі ў наяўнасці сур'ёзныя супярэчнасці ў пытанні «паглыбленай інтэграцыі», з другога — набліжаюцца прэзідэнцкія выбары ў Беларусі, калі ўразлівасць улады павышаецца, падкрэсліў Сівіцкі.

 У беларускай сістэмы шмат уразлівых месцаў

Адзначым, што Аляксандр Лукашэнка публічна выказваў трывогу з нагоды актыўнасці знешніх сіл у байнэце. У прыватнасці, у красавіку, выступаючы з пасланнем у парламенце, выказаўся даволі недыпламатычна: «Вы паглядзіце (...), хто ў нас рознага роду старонкі адкрывае ў сацыяльных і іншых сетках. Тут і суседзі нам дапамагаюць. І тыя, хто ў Беларусь прыехаў працаваць, дык вось, тым трэба спачатку мазгі ўправіць. Прыехаў у краіну — працуй як трэба. Не хочаш працаваць — раз папярэдзілі, другі раз выкінулі з краіны».
Каментатары звязалі гэтыя алюзіі з шалеючым тады канфліктам паміж беларускімі ўладамі і паслом Расіі Міхаілам Бабічам, які прывёз з сабой у краіну знаходжання спецыфічную каманду. Неўзабаве Бабіча адклікалі, што было расцэнена побач аналітыкаў як псіхалагічная перамога Мінску.
Але гэта лакальная перамога. У прынцыпе ж Беларусь сапраўды вельмі ўразлівая для ўздзеянняў з боку ўсходняй суседкі, з якой не занадта клеіцца, асабліва ў апошні год. Сістэма ўлады ў нас завязана на аднаго чалавека, народ русіфікаваны, грамадзянская супольнасць прыціснутая, палітычнага класа, па сутнасці, няма.
А яшчэ — эканоміка капітальна прылепленая да Расіі, як і беларуская медыяпрастора. Нарэшце, пытанне транзіту ўлады — у поўным тумане з-за спецыфікі персаналісцкага рэжыму. Умела качні гэтую шмат у чым дэкаратыўную стабільнасць — і бяры краіну голымі рукамі.
Увогуле, пры такім наборы слабых месцаў беларускай сістэмы ў Крамлі былі б вялікімі дурнямі, калі б не мелі гібрыдных сцэнарыяў на выпадак (або для) яе разбалансіроўкі.
Аляксандр Класкоўскі, naviny.by