Ці скарыстаецца Лукашэнка палесцінскімі ўцекачамі?

Ваенны канфлікт паміж палесцінскімі баевікамі і Ізраілем выгадны Крамлю і Мінску не толькі на фоне вайны супраць Украіны — гэта яшчэ і добры шанец аднавіць ціск на краіны ЕС праз міграцыйны крызіс.

Армія абароны Ізраіля (ЦАХАЛ) 13 кастрычніка заклікала жыхароў паўночнай часткі Газы эвакуявацца на поўдзень сектара на працягу 24 гадзін «у мэтах іх уласнай бяспекі і абароны».

Напярэдадні прэзідэнт ЗША Джо Байдэн заклікаў стварыць «гуманітарны калідор» для вываду мірнага насельніцтва з сектара Газа. Але Егіпет адмаўляецца (як мінімум, пакуль) адкрываць мяжу для палесцінцаў.

Як бакі канфлікту адрэагавалі на прапанову «гуманітарнага калідора»? Да якіх наступстваў можа прывесці адкрыццё межаў з сектарам Газа? Пра гэта журналіст «BGmedia» пагутарыў з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

Ці ўмяшаецца Іран, калі Ізраіль пачне наземную аперацыю ў Газе?

— Стварэнне «гуманітарнага калідора» не мае шанцаў на рэалізацыю з той простай прычыны, што бакам канфлікту ён не патрэбны.

Ізраіль з самага пачатку ваеннай аперацыі заклікае палесцінскае насельніцтва пакінуць сектар Газа, сёння Тэль-Авіў зноў заклікаў грамадзянскае насельніцтва пакінуць тэрыторыю, дзе будзе праводзіцца ваенная аперацыя.

ХАМАС не зацікаўлены ў стварэнні гуманітарнага калідора: яму патрэбныя не жывыя палесцінцы, умоўна кажучы ў Егіпце, яму патрэбныя трупы на вуліцах, з дапамогай якіх ён разлічвае перацягнуць на свой бок грамадскую думку. Таму ХАМАС і не дае ніякіх магчымасцей для эвакуацыі.

Егіпет — адзіная краіна, куды ўцекачы могуць накіравацца — таксама не зацікаўлены ў адкрыцці мяжы з прычыны ўнутрыпалітычнай бяспекі. Большасць палесцінцаў, якія могуць патрапіць на тэрыторыю Егіпта, — гэта людзі, якія спачуваюць ХАМАСу. У іх радыкальныя погляды, іх з'яўленне ў вялікай колькасці можа прывесці да дэстабілізацыі самога Егіпта.

Гэта небагатая дзяржава, у якой маса ўласных праблем, на тэрыторыі якой дзейнічаюць «Браты мусульмане» (а ХАМАС фактычна з'яўляецца нічым іншым, як палесцінскім філіялам арганізацыі «Браты мусульмане»), — у Егіпце яны пераследуюцца і ўспрымаюцца як пагроза для дзяржавы, для егіпецкага рэжыму. У такіх умовах Егіпет не гарыць жаданнем прымаць уцекачоў з сектара Газа.

Астатнія арабскія краіны на словах дэманструюць салідарнасць з Палесцінай, як гэта рабілі заўсёды, але ніхто з іх нават не заікнуўся пра гатоўнасць прыняць бежанцаў. Саудаўскай Аравіі, краінам Паўночнай Афрыкі, Ярданіі і іншым дзяржавам ўцекачы не патрэбныя.

Я думаю, у выніку аніякі гуманітарны калідор не з'явіцца, таму што бакі канфлікту не маюць патрэбы ў ім. Ізраіль гатовы гарантаваць бяспечнае перамяшчэнне бежанцаў, Ізраілю не выгадныя велізарныя чалавечыя ахвяры ў Газе, але Ізраіль мала што можа зрабіць.

«Не трапляйцеся ў пастку, якую рыхтуе для вас ХАМАС»: ЦАХАЛ раіць жыхарам Газы эвакуявацца

— Значыць, новай хвалі ўцекачоў, гэтым разам з сектара Газа, пакуль не будзе?

— Думаю, жыхары сектара Газа будуць спрабаваць перасякаць мяжу, але іх не будуць выпускаць: ХАМАС не будзе выпускаць, а Егіпет не будзе ўпускаць. Спробы будуць, але наўрад ці яны будуць паспяховымі.

Акрамя таго, у Егіпце таксама разумеюць, што аніводная еўрапейская краіна бежанцаў не прыме. Ператварыць Егіпет у свайго роду перавалачны пункт, якім была Турцыя падчас вайны ў Сірыі, не атрымаецца. Сірыйцы спачатку адпраўляліся ў Турцыю, а адтуль імкнуліся ўжо ў Еўропу, але цяпер няма аніводнай еўрапейскай краіны, гатовай прымаць людзей з сектара Газа.

Вядома, сітуацыяй могуць скарыстацца Пуцін і Лукашэнка, каб арганізаваць трансфер уцекачоў з Егіпта (а іншых магчымасцей проста няма) у Расію ці Беларусь, а з Беларусі іх ужо адправяць штурмаваць мяжу з Польшчай. Тэарэтычна такі сцэнар магчымы, але мне цяжка ўявіць, што Егіпет будзе асіставаць у гэтай афёры: краіна цяпер не ў той сітуацыі, каб падобнай акцыяй настройваць супраць сябе еўрапейцаў і амерыканцаў.

Але калі раптам Егіпет і рызыкне пайсці на такую авантуру, то Польшча, Літва і Латвія будуць абараняць свае межы ўсімі сродкамі, аж да вядзення баявых дзеянняў. Для Лукашэнкі такі варыянт небяспечны: калі ён возьме ўцекачоў з Газы, то з вялікай доляй упэўненасці можна сказаць, што пераправіць у Еўропу ён іх не зможа.

«Сцяна — сувязное звяно паміж людзьмі»

— Але тэхнічна новую схему пастаўкі бежанцаў у Беларусь арганізаваць можна?

— Тэхнічна магчыма. Уцекачы з сектара Газа прыбываюць у Егіпет, з Егіпта ідуць чартарныя рэйсы (яны дагэтуль актыўна лётаюць у Беларусь) у Маскву і Мінск, а з Мінска — на мяжу. Арганізаваць гэта не складана.

Паколькі зона канфлікту пашыраецца і складваецца вельмі напружаная сітуацыя на тэрыторыі Палестынскай аўтаноміі, Заходнім беразе ракі Ярдан — у іх ёсць мяжа з Ярданіяй. Не выключана, што ўцекачы будуць пранікаць спачатку ў Ярданію, а адтуль – у Расію і Беларусь.

Прыбыццё палесцінцаў магчымае, яно назіралася і падчас міграцыйнага крызісу 2021 года: тады таксама ішлі чуткі, што набіраюць людзей у палесцінскіх лагерах, якія знаходзяцца ў Сірыі і Ліване. Але пераправіць гэтых людзей будзе вельмі складана. Лукашэнка можа прыняць гэтых людзей у Беларусі, але адправіць іх па прызначэнні вельмі рызыкоўна. Таму што еўрапейскія краіны не захочуць іх прымаць і не стануць весці перамовы з гэтай нагоды.

— Чаму Еўропа не стане прымаць уцекачоў з сектара Газа?

— Еўропа навучаная папярэднім міграцыйным крызісам, які быў успрыняты вельмі неадназначна. Цяпер увесь свет бачыў, што тварыў ХАМАС у Ізраілі. Бачылі нават тыя людзі, якія асуджаюць бамбардзіроўкі з боку Ізраіля: згвалтаваныя жанчыны, забітыя і абезгалоўленыя дзеці, расстрэл грамадзянскіх асоб. Увесь свет бачыў зверствы баевікоў ХАМАСа.

Нават еўрапейцы, якія лаяльна ставяцца да бежанцаў, не дапускаюць і думкі, што людзі з сектара Газа могуць апынуцца ў Еўропе. Гэта пагражае Еўропе вялізнымі ўнутранымі ўзрушэннямі: грамадская думка проста не зразумее. Цяпер увесь дыскурс звёўся да таго, каб жыхары з сектара Газа апынуліся ў Егіпце, а думкі пра тое, каб іх хтосьці забіраў у Еўропу, наогул не падымаецца.

Міграцыйны крызіс — прыступка да гандлю людзьмі?

— Уявім: Лукашэнка атрымаў уцекачоў з сектара Газа ў Беларусь. А што далей?

— Егіпет зусім не супраць зарабіць на ўцекачах, калі атрымае добрую прапанову з боку Беларусі і Расіі. Але не думаю, што Егіпет пагодзіцца затым з Беларусі прыняць бежанцаў назад. У гэтым выпадку Лукашэнка сапраўды рызыкуе застацца сам-насам з гэтымі людзьмі.

У выпадку з іракскімі курдамі былі дамоўленасці з краінамі Еўрапейскага Саюза, што яны забяруць уцекачоў з Ірака і нават адправяць самалёты па іх. Але ўявіць сабе, што Егіпет добраахвотна пачне прымаць палесцінцаў з Беларусі — гэта вельмі малаверагодна. Таму, думаю, нават у Лукашэнкі, пры ўсёй яго нянавісці да Захаду, хопіць розуму не фарсіраваць перакідку бежанцаў.

Іншае пытанне, што перакідкай уцекачоў з сектара Газа могуць заняцца расійцы, а Лукашэнку проста выкарыстаюць. Але яму такі варыянт не прынясе аніякіх выгод. У Беларусі (гэта відаць і па сацсетках, і па асабістых расповедах) людзі суперажываюць Ізраілю, у грамадстве — праізраільскія настроі.

Ва ўсялякім разе, пра гэта сведчыць і часовы павераны ў справах Ізраіля Міркін, які вярнуўся ў Мінск. Беларусы не адчувалі захаплення ад з'яўлення мігрантаў у 2021 годзе — выхадцаў з Ірака, з Сірыі. А з'яўленне выхадцаў з сектара Газа ў Беларусі не палепшыць унутрыпалітычную сітуацыю.

Але сітуацыяй можа скарыстацца Расія. Тэарэтычна Расія можа паспрабаваць кінуць палесцінскіх уцекачоў на штурм мяжы з Польшчай і такім чынам дэстабілізаваць сітуацыю. Але ці захоча ўдзельнічаць у такой камбінацыі Егіпет? Паўтаруся, мне здаецца гэта малаверагодным.

— Гэта значыць, на гэтым этапе вы расцэньваеце пагрозу новага міграцыйнага крызісу як малаверагодную?

— Пакуль гэта выглядае малаверагодна, бо нішто не кажа на карысць версіі, што Егіпет пачне прымаць уцекачоў з сектара Газа.

Але ў Егіпце знаходзяцца і іншыя палесцінцы, якія траплялі ў краіну раней. Цяпер у іх можа ўзнікнуць спакуса пратачыцца ў Еўропу і атрымаць прытулак як уцекачы з тэрыторыі, якая ахоплена вайной. А мы ж ведаем, як працуюць сацсеткі на Блізкім Усходзе: дастаткова проста кінуць кліч, што ўмоўная Германія і ўмоўная Францыя ні з таго ні з гэтага прымае бежанцаў (хоць кліч можа аказацца фэйкавым), гэтага можа быць дастаткова, каб людзі кінуліся ў Еўропу.

Тое самае і ў больш прасунутым іракскім Курдыстане: кінулі кліч, што можна трапіць у Еўропу праз мяжу, — курды сем'ямі паляцелі ў Беларусь. Думаю, усё-ткі Лукашэнка ўзважыць усе «за» і «супраць» і, прынамсі, не стане фарсіраваць міграцыйны крызіс.