Як ЗША і Вялікабрытанія ледзь не пачалі вайну з-за свінні

Хто можа стварыць складаны міжнародны прэцэдэнт, для вырашэння якога спатрэбіцца нямецкі кайзер, амерыканскі прэзідэнт, некалькі англійскіх лордаў і контр-адмірал з пяццю баявым караблямі? Не паверыце, але звычайная свіння. Менавіта яна паслужыла каталізатарам незвычайнай вайны за востраў Сан-Хуан, якая доўжылася з чэрвеня па кастрычнік 1859-га.

Хто каму падклаў свінню?

Відавочна не іспанцы, хоць назва архіпелага Сан-Хуан мае ярка выяўленае іспанскае паходжанне — імя гэтай групе астравоў даў даследчык Франсіска дэ Эліза, які адкрыў іх у час сумеснай экспедыцыі пад заступніцтвам Хуана Вісэнтэ дэ Гюэмес Падылья-і-Оркасітас y Агайо.
Праз некаторы час Іспанія адмовілася ад тэрытарыяльных прэтэнзій на арэгонскі край, куды ўваходзілі гэтыя выспы, на карысць ЗША і Вялікабрытаніі. Дзяльба тэрыторыі паміж гэтымі двума дзяржавамі адбывалася не самым мірным шляхам, хоць адкрытых сутыкненняў не было.
Пасля доўгіх пярэчанняў быў падпісаны арэгонскага дагавор, які падзяліў спрэчную тэрыторыю па 49-й паралелі, да сярэдзіны праліва, які адлучае востраў Ванкувер ад мацерыка, затым у паўднёвым кірунку па сярэдзіне згаданага праліва і па праліву Хуан-дэ-Фуку да Ціхага акіяна.
Праблема складалася ў тым, што для паняцця «сярэдзіна праліва» мелася два варыянты: праліў Харо з заходняга боку выспаў Сан-Хуан або праліў Ружанец — з усходняга. Вядома, і англічане і амерыканцы трактавалі гэты пункт так, як выгадней было ім.

Так пры чым тут свіння?

Не, яна не дапамагала пісаць дамову, проста на тэрыторыі, якую дзялілі дзяржавы, пражывалі англійскія і амерыканскія перасяленцы, і тэрытарыяльныя спрэчкі ў іх узнікалі пастаянна. Брытанская кампанія Hudson's Bay заснавала на спрэчнай тэрыторыі ферму Belle Vue Sheep, якая вельмі хутка разрасталася, неўзабаве пагалоўе авечак разраслося да 4500 галоў, акрамя іх, брытанцы вырошчвалі і іншых хатніх жывёл.

Амерыканцы не засталіся ў даўгу, і на Сан-Хуан прыехалі некалькі амерыканскіх фермераў, якія пасяліліся непадалёк ад паўночна-заходняй мяжы — ім вельмі спадабаліся мясцовыя зямлі, ды і ўрад ЗША заахвочвала такія дзеянні. Брытанцы ж лічылі амерыканцаў захопнікамі і ўсімі спосабамі паказвалі непажаданасць іх прысутнасці. Сітуацыя на паўвостраве гранічна накалілася, і дастаткова было адной іскры, каб успыхнуў канфлікт. У гэтай ролі выступіла вялікая чорная свіння, якая ў чарговы раз залезла ў агарод да амерыканца Лімана Катлера і прынялася знішчаць яго бульбу.

Фермер быў у лютасці ад пастаянных набегаў брытанскай свінні, таму не знайшоў нічога лепш, як прыстрэліць яе. Дарэчы, свіння была ўласнасцю самога кіраўніка аўцафермай, ірландца Чарльза Грыфіна. Астыўшы, Ліман прапанаваў гаспадару жывёлы кампенсацыю ў 10 даляраў, Грыфін запатрабаваў 100. Тады Катлер адмовіўся плаціць, матывуючы тым, што свіння ўварвалася на яго зямлю.
Кіраўнік палічыў такі адказ непрымальным і звярнуўся па дапамогу да брытанскай адміністрацыі, чые прадстаўнікі паспрабавалі арыштаваць Катлера, а калі гэта не атрымалася — суайчыннікі амерыканскага фермера зладзілі мітынг і не выдалі Лімана — прыгразілі выселіць усіх амерыканцаў з паўвострава. Надышла пара ўмяшацца Вашынгтону.

Лондан высылае баявую эскадру

Успрыняўшы ўсур'ёз пагрозу дэпартацыі, амерыканскія фермеры звярнуліся па абарону да камандуючага арэгонскай ваеннай акругай, брыгаднага генерала Ўільяму Харні, які быў сапраўдным вайскоўцам, што панюхаў пораху не ў адной ваеннай кампаніі. Да таго ж Харні быў з Тэхаса, таму рашучасці яму было не займаць. У самыя кароткія тэрміны на дапамогу фермерам былі адпраўленыя 64 жаўнеры з 9-га пяхотнага палка. 27 ліпеня ў Сан-Хуан амерыканскім салдатам быў пастаўлены дакладны загад — не дапусціць высадкі брытанскіх войскаў.

Камандаваў падраздзяленнем не менш легендарны капітан Джордж Э. Пікет. Зрэшты, яго слава была наперадзе — падчас грамадзянскай вайны ён правёў адзін з самых знакамітых нападаў у сусветнай гісторыі, які атрымаў назву «Атака Пікета» (тады паўднёўцы змаглі зрабіць немагчымае: прайсці па адкрытай мясцовасці пад крыжаваным гарматным і ружэйным агнём і, нягледзячы на ​​велізарныя страты, выбіць паўночнікаў з занятых пазіцый).
Губернатар брытанскай Калумбіі Джэймс Дуглас у адказ пасылае да берагоў Сан-Хуана тры ваенныя караблі з загадам выбіць Пикетта і па магчымасці без гвалту. Для гэтай мэты былі падрыхтаваны 31-гарматны паравый фрэгат HMS Tribune пад камандаваннем капітана Джэфры Фіпса Хорнбі, 21-гарматны HMS Satellite і 10-гарматны HMS Plumper.

На борце караблёў знаходзіліся дадаткова 46 каралеўскіх марскіх пяхотнікаў і 15 інжынераў, камандаваў флатыліяй контр-адмірал Роберт Бэйнес. Некалькі пазней да англічан падышлі на дапамогу 84-гарматны лінейны карабель HMS Ganges, на якім трымаў сцяг контр-адмірал Роберт Бэйнес, і яшчэ адзін ваенны карабель паменш класам.

«Сэр, вы ж не думаеце пачаць вайну з-за свінні?»

Перавага англічан прымусіла Пікета запытаць падмацаванне. І ўжо да 31 жніўня колькасць амерыканскага атрада ўзрасла да 461 чалавека пры 17 гарматах. Быў пабудаваны ўмацаваны па ўсіх правілах фартыфікацыі лагер. Дадаткова быў выкапаны рэдут для васьмі 31-фунтовых гармат, якія павінны былі даставіць з арсенала ў Масачусэтсе.

Узрушаны тым, што адбываецца контр-адмірал Роберт Бэйнес адмовіўся праводзіць якія-небудзь ваенныя аперацыі супраць амерыканцаў, сказаўшы Джэймсу Дугласу, што ён «не ўцягне дзве вялікія краіны ў вайну з-за нейкай свінні».
Тым часам канфлікт дакаціўся да Вашынгтона. Даведаўшыся пра тое, што адбываецца, прэзідэнт Джэймс Бьюкенен быў устрывожаны наспяваючай перспектывай вайны, таму паслаў генерала Уінфілда Скота, камандуючага арміяй ЗША, вырашыць канфлікт. Генералу спатрэбілася шэсць тыдняў, каб дабрацца да Сан-Хуана з Нью-Ёрка. Пусціўшы ў ход усе свае дыпламатычныя здольнасці, ён здолеў пагасіць канфлікт.
Па ўмовах на востраве для падтрымання парадку засталася адна рота амерыканскіх салдат і адзін брытанскі карабель. Пасля брытанцы высадзіліся ў заліве Гарысан, дзе заснавалі лагер. Сёння гэта месца больш вядома, як Нацыянальны гістарычны парк «інгліш Кэмп». Так завяршылася «першая ў свеце свіная вайна», у якой удзельнічала з абодвух бакоў больш за 2500 чалавек і пяць ваенных караблёў. Ахвяр у канфлікце, акрамя самой свінні, не было.

Тады пры чым тут кайзер?

Хоць супярэчнасці былі ў асноўным вырашаныя, статус Сан-Хуана быў не вызначаны, і працягвалася гэта доўгія дванаццаць гадоў. Шмат у чым з-за распачатай грамадзянскай вайны ў ЗША. Мясцовыя падданыя брытанскай кароны намякалі уладам, што добра б скарыстацца сітуацыяй і забраць сабе востраў, але афіцыйныя асобы на гэта не пайшлі.

Лёс выспы вырашыўся ў 1871 годзе, калі ЗША і Вялікабрытанія падпісалі Вашынгтонскую дамову, якая прадугледжвала міжнародны арбітраж для вызначэння статусу Сан-Хуана.
Арбітрам быў абраны канцлер Вільгельм. Ён склікаў спецыяльную камісію ў Жэневе, якая пасля гадавога разважанні, 21 кастрычніка 1872 года, вынесла рашэнне на карысць ЗША.
Паводле 42.tut.by