У Грузіі адзначаюць 100-годдзе стварэння Першай Дэмакратычнай Рэспублікі

26 траўня ў Грузіі адзначаюць 100-годдзе з дня ўтварэння Першай Дэмакратычнай Рэспублікі. Яна праіснавала ўсяго два з паловай гады (1918-1921). Аб дасягненнях і праблемах дэмакратычнай дзяржавы распавядаюць грузінскія палітолагі.

За гэты час пры наяўнасці актыўнай апазіцыі і свабодных СМІ заснавальнікі незалежнай дзяржавы прынялі канстытуцыю і правялі дэмакратычныя нацыянальныя выбары. Грузія была адной з першых краін у якіх афіцыйна былі прызнаныя роўныя правы мужчын і жанчын. Так, у выніку выбараў у 1919-м годзе, пяць з дваццаці жанчын, якія бралі ў іх удзел, сталі членамі Устаноўчага сходу Грузіі.
Лідары гэтай рэспублікі ў сваіх выступах часта праводзілі паралелі з тагачаснай сітуацыяй у Расіі, падкрэсліваючы перавагі Грузіі, на чале якой былі сацыял-дэмакраты.
«Адбылося вялікае, факт, які ніхто не можа адмаўляць: Вялікая расійская рэвалюцыя, лютаўская рэвалюцыя, але яна здабыла плоць і кроў толькі ў Грузіі. Дзеянні бальшавікоў па ўсёй Расіі задзейнічалі з аднаго боку анархію, а з другога — рэакцыю. І толькі тут, у Грузіі ... зарадзілася дэмакратыя і перамагла ва ўсёй краіне», — адзначаў у сваім выступе 1 снежня 1918 года старшыня другога ўрада грузінскай дэмакратычнай рэспублікі Ноэ Жорданія.

Дэмакратыя і эканоміка

Акрамя грузінскіх палітыкаў, якія, натуральна, з задавальненнем гаварылі аб уласных дасягненнях, аб унікальнасці першай грузінскай рэспублікі пісалі і «бацькі сацыял-дэмакратыі», многія з якіх наведалі Грузіюнапрыканцы лета 1920 года ў рамках візіту Другога Інтэрнацыянала. Так адзін з лідараў і тэарэтыкаў сацыял-дэмакратыі Карл Каўцкі, які правёў у Грузіі тры месяцы, вярнуўшыся ў Нямеччыну, нават напісаў пра грузінскую дэмакратыі кнігу, поўную пахвал:
«У Грузіі няма дыктатуры; там пануе дэмакратыя. У Грузіі зроблена поўная свабода палітычных партый, поўная свабода прафесійных саюзаў, свабода абмеркавання пытанняў, свабода прапаганды, кааліцый і арганізацый», — піша Каўцкі ў прадмове нямецкага выдання.
У той жа час, менш зайздросная сітуацыя ў першай рэспубліцы была ў сферы эканомікі. Нягледзячы на ​​праведзеную ўрадам аграрную рэформу, прагрэсіўнасць якой адзначалі нават апаненты ўладаў, у дэмакратычнай рэспубліцы панаваў цяжкі эканамічны крызіс.
Наступствы Першай сусветнай вайны, выклікі знешняй і ўнутранай палітыкі выліліся ў беспрацоўе, інфляцыю і адток інвестыцый, што згубна ўплывала на дабрабыт насельніцтва. Усё гэта перашкаджала ажыццяўленню ўрадавай праграмы сацыяльнага і эканамічнага развіцця краіны.
У любым выпадку, Першая Дэмакратычная Рэспубліка праіснавала занадта мала часу, каб пераадолець існуючыя перад ёй выклікі ці захаваць дасягнутыя вынікі. Хаця многія аналітыкі лічаць, што факт здабыцця дзяржаўнасці Грузіяй, нягледзячы на ​​тое, што яна была нядоўгай, адыграў важную ролю для наступных пакаленняў у іх імкненні да незалежнасці.

«Сумны кантраст»

Прафесар грузінскага Інстытута дзяржаўнага кіравання Торніке Шарашанідзэ лічыць, што дэмакратыя, якая адрознівала першую рэспубліку ад многіх краін таго часу. была вынікам таго, што сацыял-дэмакратычная партыя, якая была тады на чале краіны, складалася з палітыкаў «узгадаваных на дэмакратычных ідэалах» у Еўропе і Расіі з «вельмі трапяткім» стаўленнем да такіх каштоўнасцей, як свабода і правы чалавека.
Палітолаг лічыць, што менавіта таму першая рэспубліка была значна больш дэмакратычнай, чым Грузія 1991-го года, якая атрымала незалежнасць у выніку распаду СССР.
«У адрозненне ад Расіі часоў Мікалая Другога, з Думай і легалізаванымі партыямі, у СССР не было наогул ніякага вопыту дэмакратыі. І нягледзячы на ​​тое, што першы прэзіыдэнт Грузіі Звіяд Гамсахурдзія быў у мінулым дысідэнтам, ні ён і ні іншыя палітыкі ў пачатку 90-х не былі падрыхтаваныя да дэмакратыі. Больш за тое, спроба аўтарытарнага праўлення з боку Гамсахурдзія вылілася ў грамадзянскую вайну. Вось такі сумны кантраст», — адзначыў Шарашанідзэ ў інтэрв'ю Рускай службе «Голаса Амерыкі».

Адсутнасць саюзнікаў

Дырэктар інстытута паліталогіі Тбіліскага дзяржаўнага ўніверсітэта прафесар Малхаз Мацаберыдзэ лічыць, што стварэнне першай дэмакратычнай рэспублікі было вынікам геапалітычных зменаў у рэгіёне — паслабленнем Расіі і Турцыі ў выніку Першай сусветнай вайны, хоць пасля, як кажа палітолаг, грузіны не змаглі захаваць сваю дзяржаву ў першую чаргу, з-за адсутнасці міжнароднай падтрымкі, але таксама і па неспрактыкаванасці грузінскіх палітыкаў.
Торніке Шарашанідзэ таксама перакананы ў тым, што галоўная цяжкасць першай рэспублікі, была ў міжнароднай кан'юнктуры. У той жа час, у 1990-х гадах, па словах Шарашанідзэ, Грузія «здолела прарвацца» і ўстаць больш цвёрда на празаходні шлях, у першую чаргу з дапамогай здабыцця такога стратэгічнага саюзніка як Злучаныя Штаты.
Але ў выпадку першай рэспублікі ўсё было інакш. Шарашанідзэ кажа, што ў выніку пэўнага развіцця падзей, у канчатковым рахунку ні Германіі, ні Вялікабрытаніі, якія мелі на пэўных этапах цікавасць да багатага нафтай Каўказа, было ўжо не да Грузіі.
Адпаведна, краіна тады засталася без міжнароднай падтрымкі і абароны. Хоць, на думку Шарашанідзэ, нават калі б у Грузію не ўвайшла Чырвоная Армія ў 1921-м годзе ў выніку Грузія ўсё роўна не змагла б «доўга пратрымацца».
Эксперт прывёў у прыклад краін Балтыі, якія ў выніку пакта Молатава-Рыбентропа страцілі незалежнасць. Хоць тое, што яны былі незалежнымі на працягу дваццаці гадоў, згодна з Шарашанідзэ, мела вялікае значэнне ў фарміраванні іх нацыянальнай ідэнтычнасці, якая, як лічыць эксперт, была значна мацней, чым у выніку трохгадовай незалежнасці Грузіі.

Крыніца натхнення

Малхаз Мацаберыдзэ таксама лічыць, што больш доўгая самастойнасць краін Балтыі спрыяла таму, што пасля распаду СССР гэтыя дзяржавы былі значна «больш падрыхтаванымі», чым Грузія, што, па словах эксперта, дапамагло ім пазбегнуць усіх тых крызісаў у праўленні, перад якімі, да прыкладу, апынулася Грузія з яе невялікім вопытам незалежнасці.
«Тым не менш, нават гэты нядоўгі перыяд самастойнасці адыграў ключавую ролю ў фарміраванні самасвядомасці грузінаў. Пасля працяглага этапу адсутнасці дзяржаўнасці, Грузія ў 2018-м годзе ўсё ж здолела стварыць незалежную дзяржаву. Пасля гэтая ўпэўненасць ва ўласнай здольнасці пабудаваць дзяржаву натхняла не адно пакаленне», — перакананы палітолаг.
Паводле golos-ameriki.ru