Як няня з дзіцячага садка «спрабавала захапіць уладу» і ўплыла ў Літву

Таццяна Астроўская працавала памочнікам выхавацеля ў адным з дзіцячых садкоў Мінска. Пасля падзей 2020 года стала валанцёрам, перадавала ў турмы пасылкі і перадачы. Такія дзеянні «органы» расцанілі як «змову з мэтай захопу ўлады» і «забеспячэнне экстрэмісцкага фарміравання».

301 дзень Астроўская прабыла ў СІЗА. Сядзела разам з галоўрэдам БелаПАН Ірынай Леўшынай. Выйшла пад паручыцельства. Пераплыла раку ў Літву. Цяпер жыве ў Польшчы. Яе гісторыю распавядае тэлеграм-канал «Позірк».

Каўбаса як падрыў асноў

Таццяна кажа, што над яе крымінальнай справай «рыдаць можна» — чаго там толькі не напісалі следчыя. Пачалі са Святланы Ціханоўскай, якая першай задумала «змову з мэтай захопу ўлады». Паводле матэрыялаў справы Таццяны, «змова» суправаджалася «інфармацыйнай кампаніяй краін НАТО». Але прычым тут няня з дзіцячага садка? Выявілася, што Таццяна вазіла перадачы ў турму і такім чынам — апельсінамі, каўбасой, печывам і зубной пастай — дапамагала «Ціханоўскай і іншым асобам».

У крымінальнай справе Астроўскай напісана, што валанцёры, і яна ў тым ліку, былі затрыманы 9 ліпеня 2021 года, «у сувязі з чым спынілі ўдзел у змове з мэтай захопу дзяржаўнай улады».

За час знаходжання ў СІЗА абвінавачанне Таццяны змянілася. Следчыя засталіся пры меркаванні, што яна «дзейнічала злачынна», але вырашылі, што яе «ўсляпую» залучылі ў «змову» і яна не ведала, што перадачамі ў СІЗА спрабуе захапіць уладу. «Змову» прыбралі, як і «забеспячэнне экстрэмісцкай дзейнасці», але пакінулі «іншае матэрыяльнае забеспячэнне такой дзейнасці пры адсутнасці прыкмет больш цяжкага злачынства» (ч. 2 арт. 342 Крымінальнага кодэкса) — да трох гадоў калоніі.

«Злачынства» заключалася ў тым, што яна перадала ў няволю 23 перадачы і 41 пасылку. Яе «змоўшчыкі», гэта значыць уся «злачынная група» з ліку валанцёраў фонду «Краіна для жыцця» — «не менш за 178 перадач вагой не меншай за 1.022,6 кг» і «не менш за 45 пасылак вагой не меншай за 437,2 кг».

«Бліскуча» ўзялі на «Бліскучым маршы»

— На момант выбараў-2020 я жыла ў Мінску, працавала памочнікам выхавацеля, гэта значыць «няняй Таняй». Старэйшага сына ў 2021 годзе прызвалі ў войска. Малодшаму тады было чатыры гады. Зразумела, што, як і многія, бегала на маршы. Першае затрыманне было ў верасні на жаночым «Бліскучым маршы». Гэта было «бліскучае» затрыманне. Нас «прынялі» недзе 450 чалавек. Там быў і камандзір АМАПа Дзмітрый Балаба. Ён і выглядаў жахліва, і гарлапаніў страшна: «Працуйце, браты!» Я тады гэтую фразу першы раз пачула.

Нас тады ў аўтазак напіхалі штабелямі. Толькі ў Заводскае РУУС даставілі 67 жанчын. Мы там учынілі міліцыянтам «дзічыну». Спачатку ўсе маўчалі, потым пачалося: «Я вады хачу», «А я — у туалет». Усе гучна казалі, міліцыянты за галаву хапаліся. Прасілі: «Жанчыны, замаўчыце!» Ды як гэта 67 чалавек змоўкнуць?

Пасля пачалі выпускаць тых, у каго дзеці. Выпусцілі і мяне. Пазней далі штраф — 15 базавых.

«Падтрымлівала палітвязняў, пакуль сама такой не стала»

— Другое затрыманне было ў сакавіку 2021 года. Мы праводзілі акцыю ў падтрымку палітвязняў. На акцыю пайшлі а пятай раніцы. Хацелі развесіць партрэты палітвязняў. Але на нас, пяць дзяўчынак, паслалі тры бусы з АМАПам. Я яшчэ спрабавала бегчы, але надвор'е было нялётнае — снег, бруд.

Атрымала штраф. Гэтым разам — 100 базавых. Забягаючы наперад: падтрымлівала палітвязняў, потым сама стала такой.

Мяне звольнілі. Стала дапамагаць нашым у турмах, збіраць і насіць перадачы. Не толькі ў СІЗА, але і для тых, хто на «хіміі». Нібыта яны павінны быць забяспечаны, у тым ліку і работай. Але што гэта за праца? Нашы знакамітыя кароўнікі і свінарнікі.

Ужо калі была валанцёрам, пазнаёмілася з іншымі, у тым ліку з фонду «Краіна для жыцця». Мы аб'ядналі намаганні, удавалася ўжо рабіць перадачы не па некалькі кілаграмаў, а нават па 30.

9 ліпеня 2021 года нас «прынялі». Гэта была «спецаперацыя КДБ па зачыстцы радыкальна настроеных грамадзян». Бралі мяне па класіцы: «Адкрыйце, вы суседзяў знізу топіце!» Так я апынулася ў СІЗА на Валадарскага. Тамака ўсе дзівіліся майму спосабу захопу ўлады мандарынамі, яблыкамі, каўбасой з печывам. У пастанове я прачытала пра сваіх «падзельнікаў» — Ціханоўскую, Латушку, Дылеўскага, пра сілы НАТО і змову. Можна было проста рыдаць.

«Пасля Акрэсціна проста ненавіджу Ціму Беларускіх»

— Спачатку я патрапіла на Акрэсціна. Матраца, бялізны, вядома, не было. Кожныя дзве гадзіны — пад'ём, трэба сказаць, хто ты і які артыкул. У камеры на тры месцы восем чалавек. Спякота. Праз суткі пачынаеш губляць арыентацыю, не разумееш, дзень зараз ці ноч. Святло на ноч не выключалі. Пастаянна раўло радыё. У 6 раніцы гімн, затым розныя песні. Часта гучаў Ціма Беларускіх, проста з раніцы да ночы. Скажу шчыра: я яго ненавіджу пасля Акрэсціна. Умовы жудасныя, стаўленне — такое ж.

Калі перавялі на Валадарку, там адразу пачалі казаць: «Мы не Акрэсціна, тут так не будзе». У параўнанні з Акрэсціна было лепш — адносна. Турма — гэта проста паралельны свет. У ім цябе гвалцяць маральна, яго правілы абсурдныя і табе зусім не пасуюць. У мяне ёсць знаёмы. Ён сядзеў «па крымінале» ў 90-х. Калі я яму распавяла пра «правілы» для палітычных у СІЗА, ён сказаў: «Я нават не ведаю, што нам трэба было ўчыніць у 90-х, каб да нас так ставіліся».

«Здохні, толькі не на маёй змене»

— На Валадарцы мы наогул не бачылі святла: на вокнах не толькі краты, але і «вейкі» (жалюзі. — «Позірк»). Святло на ноч не выключаецца, а прыглушаецца. Камеры маленькія, народу куча. Амаль усе паляць. Хто не паліць, тым цяжка. І дзень сурка — кожны дзень. Ведаеце, што было добра? Да новага 2022 года «палітычных» на Валадарцы стала значна больш. Стала часта гучаць фраза «Зэк пайшоў не той». Я ваявала, каб дастаць у бібліятэцы «Гісторыю заходняй філасофіі» Бертрана Расэла. На яе чарга была вялізная! Як і на Юваля Харары. Я яго таксама ў турме прачытала. Гэта значыць Данцова і Уліцкая там нікому не былі патрэбныя. «Зэк не той пайшоў», карацей. Дайшло да таго, што ў камеры з васьмі чалавек шэсць былі «палітычныя».

Стаўленне было такое: «Здохні, толькі не на маёй змене» — гэта ад лекара, «Вы павінны тут пакутаваць», «Вы што, б...дзь, забыліся, дзе вы знаходзіцеся?» — гэта ад канвойных. Стаўленне, што ты заўсёды не маеш рацыю, нават калі ты сто разоў маеш рацыю.

Былі нармальныя на «прадоле» (у калідоры. — «Позірк») канвойныя. Але былі і такія, у якіх IQ, як у печыва ці табурэткі. Там працавала дзяўчына. Я не вытрымала і сказала ёй: «Як ты магла за паўгода стаць такой брыдотай?» Яна толькі залыпала нарошчанымі вейкамі: «Тут усе такія».

Размаўляюць яны мацюкамі. Ніякай адукацыі, выхавання, павагі да людзей. Рапарты пішуць за ўсё. За тое, што спала, сядзела, стаяла, ляжала. Ляжаць нельга. Калі мы сядзім, то павінны сядзець, а не ляжаць. На ўсе «чаму?» у іх адзін адказ: «Таму што!»

«Радаваліся, калі ў камеру трапляў хтосьці з ВІЧ»

— Мы там выжывалі і харчаваліся дзякуючы перадачам з волі. Але і перадачы ў нас абмежаваныя. Напрыклад, нельга малочныя прадукты. А гэта ж кальцый. У многіх пачыналіся праблемы са здароўем, бо не хапала кальцыю. Можа, гэта гучыць страшна, але мы цешыліся, калі ў камеру кідалі дзяўчынку з ВІЧ. Гэта значыла, што ў нас да кавы з'явіцца малако — яго давалі толькі людзям з ВІЧ.

Дзякуючы перадачам мы мелі разнастайнасць у ежы, хоць нейкую. Скажам, сыр на сняданак, кашы, салаты. Чырвоную рыбу перадаваць можна, яйкі — нельга. Чырвоная рыба — гэта крута, але колькі яна каштуе!

Я сядзела з многімі вядомымі людзьмі. Распавяду крыху пра іх.

«Толькі прачыталі ў газеце аб разгроме БелаПАН — і тут да нас у камеру Леўшыну заводзяць!»

— Я сядзела з многімі. З Марынай Золатавай (галоўны рэдактар tut.by. — «Позірк»), з Вольгай Гарбуновай (кіраўніца арганізацыі «Радзіслава», што дапамагала жанчынам, якія пацярпелі ад хатняга гвалту. — «Позірк»).

Золатава — вось як на фатаграфіях, усмешлівая, такой была і ў СІЗА. Яна займалася фізкультурай кожны дзень. Сядзела з Ленай Талкачовай (журналістка tut.by. — «Позірк»). Мы з ёй толькі прачыталі ў нейкай газеце аб разгроме БелаПАН, сядзім, плачам, і тут Ірыну Леўшыну да нас у камеру заводзяць! І Золатаву, і Леўшыну — я іх палюбіла ад душы. Леўшына проста такі цвік. Яна казала, што будзе сядзець колькі трэба. Вось нам пісалі лісты людзі ў такой дэпрэсіі. А мне падаецца, што мы іх больш падтрымлівалі, а не яны нас. Што мы? Мы сядзім, гэта факт — ён адбыўся. На каго спадзявацца? Ну толькі што калі нейкі птэрадактыль прыляціць і выратуе нас.

Змяніўся і «ліст сяброў». Адна справа чуць ад вертухаяў: «Ну што? Захапіла ўладу? Яно табе трэба было?» Іншае — чуць такое ці падобнае ад знаёмых. Адразу — чыстка тэлефона.

Эх, мне б пару такіх «змоўшчыкаў», як Ірына Леўшына — можа быць, мы ўладу і захапілі б. Жартую.

Мы ведалі ўсе навіны. Абсалютна. Былі спосабы атрымліваць інфармацыю з волі. Бывала, што ад новенькіх. Яшчэ мы навучыліся глядзець тэлевізар. З агаворак усякіх скабеевых, азаронкаў і тураў выцягвалі праўду.

Пасля пачатку вайны нам перасталі аддаваць лісты. І яшчэ казалі: «Няма вам лістоў, вам ніхто не піша». Я лічу, што для цэнзараў СІЗА павінен быць асобны кацёл у пекле. Асобнае кола пекла і асобны суд. Яны не робяць сваю працу, а проста выкідваюць лісты ад людзей.

У турме больш перажываеш не за сябе, а за сваякоў. Майму сыну было пяць гадоў. Яму патлумачылі, што я ў камандзіроўцы, што зламаўся цягнік. І ён да гэтага часу гаворыць пра камандзіроўку. Ён не разумее, як маці выйшла з кватэры і вярнулася праз год. Ён мне маляваў у турму, і я яму ў адказ. Было прыемна, але вельмі балюча.

«Літоўскія памежнікі — катэгарычная розніца з нашымі людзьмі ў форме, для якіх мы ўсе ворагі»

— Следчыя шукалі доўга, але так і не знайшлі ў мяне «змову з мэтай захопу ўлады». Не знайшлі і «забеспячэння экстрэмісцкай дзейнасці». Абвінавацілі ў «іншым забеспячэнні дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак» — гэта частка 2 артыкула 342. Мяне выпусцілі з СІЗА пад паручыцельства. Я разумела, што наперадзе суд і калонія.

Не скажу, як менавіта і дзе, але я пераплыла раку і патрапіла ў Літву. У той час мае дзеці былі ўжо ў Польшчы. Мяне добра сустрэлі літоўскія памежнікі. Смуткавалі, што ў іх на заставе няма чаго паесці. Аддалі мне свой сухі паёк, а там чырвоная рыба, масліны, усялякія смачныя рэчы. Вось так сустракаюць у Літве беларускіх уцекачоў. Гэта проста катэгарычная розніца з нашымі людзьмі ў форме, для якіх ты вораг. А тут ты чалавек.

Ну вось я ў Польшчы. Дзеці са мной. Саша пайшоў у садок. Я зараз на «капрамонце». У мяне шмат праблем са здароўем з-за турмы. І яшчэ я «ўзялася за старое»: зноў стала валанцёрам, дапамагаю Узброеным сілам Украіны. Ганяю для іх аўтамабілі з мяжы з Германіяй.