Ці дапаможа рэалізацыя прымусовых інвестпраектаў беларускай эканоміцы?
За тры гады аб'ём унутранага доўгу па аблігацыях у дзяржавы вырас фактычна ўдвая! Адкуль грошы і на што выдаткоўваюцца?
Дзяржпрадпрыемствы прымусяць рэалізаваць інвестпраекты за грошы, добраахвотна-прымусова выбітыя з банкаў. Што з гэтага атрымаецца?
Беларускія ўлады спрабуюць знайсці грошы на ўнутраным рынку ўсімі магчымымі спосабамі. Чаму банкі купляюць не вельмі выгадны актыў — дзяржаблігацыі, прычым у рублях і пад працэнт, што не заўсёды вышэй за інфляцыю?
На падтрымку ўсёй «дзяржавы для народа» банкі вымушаны даваць немалыя сумы ў добраахвотна-прымусовым парадку. Якім чынам гэта робіцца, піша «Кошт ур*да».
Адзначым адразу, што менавіта грошы, якія прыходзяць у казну пасля куплі дзяржаблігацый банкамі, з'яўляюцца асноўнай крыніцай паступлення фінансаў з унутранага рынку дзяржаўных запазычанняў. Хоць аблігацыі і прадаюцца ўсім ахвочым, іх папулярнасць сярод насельніцтва вельмі моцна ўпала ў апошні час. А вось патрэбы дзяржавы ў грашах, наадварот, імкліва выраслі. У выніку гэтую нясмачную кашу прыйшлося запіхваць банкам (як дзяржаўным, так і не дзяржаўным) сілком, літаральна выкруціўшы рукі.
З цяжкасцю верыцца, што беларускія банкі ў адзіным альтруістычным парыве пачалі скупляць дзяржаблігацыі. Да таго ж, цяпер гэта галоўным чынам запазычанні ў беларускіх рублях, у той час як раней асноўны аб'ём аблігацый Мінфіна быў у валюце.
Паводле апошніх звестак, ужо 36% усіх выпушчаных дзяржаблігацый намінаваныя ў беларускіх рублях, хоць годам раней рублёвых папер было ўсяго 12%. Такое змяненне шмат у чым прадыктаванае мэтамі. Раней валюту займалі, каб плаціць па дзярждоўгу, а цяпер ужо патрэбныя ў першую чаргу рублі на фінансаванне бягучых выдаткаў.
Аблігацыі ў рублях Мінфін часта размяшчае пад вельмі нізкі працэнт, які ледзь пакрывае інфляцыю ці нават ніжэй за яе.
Чаму ж банкі купляюць загадзя нявыгадны актыў? Сакрэт, верагодна, у тым, што была прыкрытая магчымасць размяшчаць свабодныя грошы, якімі валодаюць банкі, у Нацбанку пад рынкавы працэнт, на ўмовах аўкцыёнаў.
Па сутнасці, у банкаўскай сістэмы цяпер выбар вельмі просты: або свабодныя грошы ляжаць мёртвым грузам на рахунках, або іх можна пакласці пад рабаўніцкія 5% гадавых, але гэта ўсё роўна больш, чым 0%. Вядома, падаецца гэта ўсё як добраахвотны ўклад у агульную справу.
Пры гэтым інфармацыю пра тое, колькі было прададзена такіх аблігацый, дзяржава перастала публікаваць. І гэта, вядома, выглядае недарэчна, бо, займаючы грошы ў банкаў, урад адначасова кажа: «У нас з'явіліся грошы, але мы вам не скажам, колькі, і ў каго мы іх узялі». Па сутнасці, гэта сакрэт Палішынеля. Пры вялікім жаданні інфармацыю пра гэта можна знайсці, што мы для вас і зробім.
Калі паглядзець на графік, будзе зразумела, што колькасць выпушчаных дзяржаблігацый няўхільна і вельмі адчувальна расце ў апошнія гады. І кропкай адліку стаў фатальны для ўладаў 2020 год, калі па стане на 1 студзеня аб'ёмы выпускаў дзяржаўных каштоўных папер у звароце ў апошні раз скараціліся на 2% і склалі 8 млрд 751 млн рублёў.
Пасля пачаўся імклівы рост. 1 студзеня 2021 года — плюс 13% да 9 млрд 877 млн рублёў, аналагічная дата 2022 года — плюс 20% да 11 млрд 846 млн рублёў, і зусім нядаўна, 1 студзеня 2023 года — рост ужо на 34% да 15 млрд 876 млн рублёў.
Такім чынам, мы бачым, што за тры гады аб'ём унутранага доўгу па аблігацыях у дзяржавы вырас фактычна ўдвая! Частка гэтага росту адбылася з-за пераліку валютнага складніка па ўзрослых курсах, але і «арганічны» рост таксама мае месца, і ён значны.
Куды накіроўваюцца гэтыя грошы? Па-першае, яны ідуць на аплату мноства даўгоў, як дзяржавы, так і дзяржпрадпрыемстваў. Па-другое, ёсць ідэя накіроўваць іх на шматлікія інвестыцыйныя праекты, якія абавязаны з'явіцца ў кожным раёне краіны (у літаральным сэнсе — гэтага цяпер патрабуюць ад мясцовай адміністрацыі). Такім чынам плануецца рэанімаваць эканоміку і разагнаць абароты машыны імпартазамяшчэння. Аднак, як мы бачым, гэты механізм працуе вельмі дрэнна. Прыватныя прадпрыемствы ў агульнай сваёй масе наогул упалі ў летаргічны сон — яны спадзяюцца проста перажыць цёмныя часы. Навучаныя горкім вопытам дырэктары дзяржпрадпрыемстваў таксама ўсімі сіламі адхрышчваюцца ад «інвестпраектаў», таму што разумеюць, што патрабаванні завоблачныя, а попыт за няўдачы (якія ў цяперашніх эканамічных умовах вельмі верагодныя) будзе толькі з іх.
Лукашэнка, калі выступаў перад прадстаўнікамі вертыкалі, заяўляў: «Дайце эканоміку... усё астатняе — за мной». Гэта недарэчнае пажаданне спрабуюць нязграбна рэалізаваць, прымушаючы банкі даваць грошы ў крэдыт пад нявыгадныя працэнты, а пасля перадаюць іх прадпрыемствам — змушаюць іх «крэатывіць» над заведама неэфектыўнымі інвестпраектамі, якія потым з высокай доляй верагоднасці абярнуцца рэальнымі турэмнымі тэрмінамі для кіраўнікоў. Як вы думаеце, якія перспектывы ў такіх «стымулаў» развіцця эканомікі?