Ці пакінуць беспрацоўных беларусаў паміраць пад плотам?

Як у паліклініках і ЖЭСах будуць адсяваць жабракоў дармаедаў ад багатых неплацельшчыкаў падаткаў?

Улады хочуць абавязаць беларусаў, якія не ўдзельнічаюць у фінансаванні дзяржаўных выдаткаў, кампенсаваць поўны кошт ільгатуемых дзяржавай паслуг. Якіх канкрэтна, пакуль невядома — праект дэкрэта «Аб садзейнічанні занятасці», які ідзе на змену дэкрэтам №3 «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства», знаходзіцца на разглядзе ў Адміністрацыі прэзідэнта.
Сярод агучаных варыянтаў — рахункі за камунальныя паслугі па поўным тарыфе і поўная аплата медыцынскіх паслуг для тых беспрацоўных, якія не стаяць на ўліку ў цэнтрах занятасці.
Магчымыя змены закрануць немалую частку беларусаў. Рэальнае беспрацоўе ў мінулым годзе было 5,8% ад эканамічна актыўнага насельніцтва, у той час як афіцыйнае ўсяго толькі 0,9%.

Бедны стане яшчэ бядней

Калі на людзей, якія спрабуюць выйсці з цяжкай жыццёвай сітуацыі, але не могуць, навесяць абавязкі аплачваць поўны кошт сацыяльных паслуг, гэта яшчэ больш пагоршыць іх становішча, лічыць дырэктар SYMPA / BIPART Наталля Рабава.
Аказанне такіх паслуг бясплатна для гэтай катэгорыі нашмат важней, чым для тых, хто ў стане аплаціць паслугі ў платных медцэнтрах.
— Падазраю, што ў новым дэкрэце будзе прапісаная магчымасць грамадзян вызваліцца ад цяжару поўнага пакрыцця дзяржаўных сацыяльных паслуг шляхам падачы заявы ў мясцовыя органы выканаўчай улады. Але які ж бюракратычны механізм павінен працаваць, каб усе звароты разглядаць! Ды і ці ўсе пойдуць даказваць, што на самой справе з'яўляюцца маламаёмаснымі і не могуць сабе дазволіць падобныя выплаты? — кажа эксперт.
Яна лічыць, што ахапіць групу людзей, якія знаходзяцца ў ценявой эканоміцы, не закрануўшы неабароненыя слаі насельніцтва, будзе няпроста.
— Вельмі складана знайсці прыгожае і дакладнае рашэнне. Як гэта зрабіць, у мяне выклікае пытанні. Думаю, і наверсе на іх няма выразнага адказу, інакш мы б ужо ўбачылі абяцаную да 1 кастрычніка новую рэдакцыю дэкрэта, — кажа Наталля Рабава.
Дакумент можа ўдарыць па самых неабароненых слаях насельніцтва, кажа і кіраўнік праекта «Кошта урада» Уладзімір Кавалкін. Тым, хто стаіць на ўліку ў цэнтрах занятасці прыйдзецца працаваць на грамадскіх работах за мізэрную дапамогу, а астатнім беспрацоўным невядома якім чынам шукаць сродкі, каб аплачваць поўны кошт паслуг.

Малаверагодна, што лекары стануць масава адмаўляць беспрацоўным у лячэнні

Некалькі дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў ужо прапаноўвалі ўкараніць праз новы дэкрэт карты сацыяльнага страхавання, якія даюць права на бясплатнае медыцынскае абслугоўванне. У такім выпадку непрацуючыя грамадзяне змогуць атрымліваць медыцынскія паслугі толькі за грошы.
На практыцы гэта можа апынуцца нерэалізуема, лічыць лекар-рэаніматолаг Андрэй Вітушка.
— Быў раней эпізод, калі хацелі прымусіць плаціць за медычныя паслугі тых, хто патрапіў у медычную ўстанову у стане алкагольнага ап'янення. З гэтага выйшла роўна нічога, таму што ніхто не змог прыдумаць у межах дзеючай сістэмы вялікі ці менш цывілізаваны механізм, якім чынам можна спаганяць з гэтых людзей грошы на лячэнне, — нагадвае эксперт.
Такі ж фінал можа чакаць нормы дэкрэта, якія прадугледжваюць кампенсацыю медыцынскіх паслуг «дармаедамі».
На думку лекара, малаверагодна, што медыкі стануць масава адмаўляць беспрацоўным у лячэнні або з'явяцца нарматыўна-прававыя акты, якія прадпісваюць фільтраваць пацыентаў, напрыклад, па прыездзе «хуткай дапамогі». Калі ж такія дакументы і будуць прынятыя, то іх будуць масава сабатаваць.
— Вельмі сумняюся, што камусці будзе адмоўлена ў медычнай дапамозе на падставе таго, што ён лічыцца «дармаедам». Асабліва ў экстрэнных сітуацыях, калі ў прыёмны пакой «хуткай дапамогі» прывозіць чалавека з сімптомамі інфаркта, — кажа Андрэй Вітушка. — Прасцей сказаць, што чалавек не прадаставіў такія звесткі. Бо ў лекараў ёсць абавязак аказваць медычную дапамогу і ёсць канкрэтны артыкул Крымінальнага кодэксу за неаказанне дапамогі.
Зыходзячы з сітуацыі, лічыць лекар-рэаніматолаг, нават увядзенне частковай або поўнай кампенсацыі за медыцынскія паслугі для непрацуючых грамадзян звядзецца да таго, што дзяржструктуры будуць толькі імітаваць дзейнасць.

Дэкрэт важней Канстытуцыі?

Чыноўнікі тлумачаць важнасць дэкрэта «Аб садзейнічанні занятасці» неабходнасцю вывесці з ценю занятых у «шэрай» эканоміцы. Эксперты раяць спачатку вывучыць прычыны, па якіх работнікі атрымліваюць зарплаты ў канвертах. Сярод іх, перш за ўсё, высокія стаўкі па выплатах у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва, а таксама поўная адсутнасць ўзаемасувязі паміж плацяжамі, якія чалавек робіць у ФСАН, і аб'ёмам пенсіі, якую ён атрымае.
— Прасцей кажучы, колькі б ты ні зарабляў, будзеш атрымліваць жабрацкую пенсію. У беларусаў няма стымулу аплачваць такія высокія стаўкі і прымушаць свайго працадаўцу рабіць гэта, — падкрэслівае Уладзімір Кавалкін.
Па гэтай прычыне работнікі не зацікаўленыя заяўляць аб парушэнні падатковага заканадаўства працадаўцамі, якія праз зарплаты ў капертах зніжаюць выплачаныя падаткі, каб не застацца без прыбытку. Дакумент у той форме, у якой яго ўяўляе міністр працы, не адпавядае і галоўным законам краіны, і з эканамічнай логікай, адзначае Уладзімір Кавалкін. Да пачатку 2018 года кошт паслуг ЖКГ наблізіцца да стоадсоткавай кампенсацыі. Значыць, прапанова дэпутатаў аб поўнай іх кампенсацыі неактуальна.
— Адзінае, што яшчэ не дасягнула стоадсоткавага пакрыцця, гэта аплата ацяплення. Але на працягу наступнага года і гэтыя выдаткі дагоняць да стоадсоткавага пакрыцця, — лічыць эксперт.
Калі з людзей пачнуць спаганяць плату за лячэнне, то дакумент стане яшчэ больш антыканстытуцыйным.
— Дзіўна, калі і дэпутаты, і чыноўнікі распрацоўваюць нарматыўна-прававыя акты, якія супярэчаць Канстытуцыі, а кіраўнік дзяржавы голасна робіць заявы, якія ёй супярэчаць, — лічыць эканаміст.
Паводле Заўтра тваёй краіны