Эканаміст пра канферэнцыю «Новая Беларусь»: Не варта думаць, што гэта «залатая куля», якая вырашыць усе нашы праблемы
Акрамя палітычнай трансфармацыі і выпрацоўкі агульнай стратэгіі дэмсілаў на канферэнцыі «Новая Беларусь» абмяркоўваліся сцэнары выхаду краіны з эканамічнага крызісу, развіццё прыватнага бізнесу, лічбавізацыі, грамадзянскай супольнасці.
Пра ўражанні ад мерапрыемства, а таксама аб галоўных эканамічных пытаннях, якія былі агучаны цяпер, але важныя для будучыні Беларусі, «Філін» распытаў старэйшага навуковага супрацоўніка BEROC, доктара эканамічных навук Льва Львоўскага.
— Беларусы аказаліся ў вельмі складанай сітуацыі, у якой няма простых рашэнняў, таму сама магчымасць правесці такую вялікую размову была патрэбная — ад доўгай нявызначанасці ўся сістэма пачынае буксаваць, людзі, у тым ліку актывісты, стамляюцца, пачынаюцца розныя спрэчкі, — абмаляваў фон напярэдадні канферэнцыі Леў Львоўскі.
— Таму, думаю, адной з мэтаў было даць людзям абмеркаваць асноўныя прэтэнзіі, якія назапасіліся ў іх адзін да аднаго, выпусціць пару (уласна, мы гэта асабліва яскрава бачылі на панэлі з удзелам Веранікі Цапкала). І другая мэта — сабрацца і падумаць, што было зроблена за гэтыя два гады, што яшчэ можна зрабіць, наогул скаардынавацца, хто на якім баку знаходзіцца. Напэўна, будуць прынятыя палітычныя рашэнні і спроба стварыць нейкі новы фармат — але не варта думаць, што адразу пасля гэтага раптам усё запрацуе, і мы праз тыдзень вернемся ў Беларусь. Паўтаруся, тут няма простых рашэнняў. Трэба будзе прымаць шмат павольных і складаных, і пакрокава над імі працаваць.
У прыватнасці, распавёў эксперт, абмяркоўвалася стратэгія дзеянняў у пераходны перыяд.
— Мы не ведаем, калі ён пачнецца. Але самае галоўнае, што павінны зрабіць дэмакратычныя лідары — паспрабаваць забяспечыць стабільнасць і прагназуемасць умоў гульні ў эканоміцы. Людзям, хатнім гаспадаркам, якія бяруць крэдыты і разлічваюць свае выдаткі, роўна як і прадпрыемствам і іншым эканамічным агентам, патрэбна гэтая стабільнасць (пра што часта любіць казаць Аляксандр Лукашэнка, і тут ён абсалютна мае рацыю).
Вось толькі ў Беларусі цяпер, на жаль, чаго-чаго, а стабільнасці дакладна няма. Ніхто не разумее, якая эканамічная праграма ўрада, законы і планы пастаянна мяняюцца, падаткі то павышаюцца, то паніжаюцца. Прадпрымальнікам немагчыма прыдумаць нейкі бізнес-план і выразна бачыць, як у бліжэйшыя 10 гадоў будзе развівацца яго ці яе бізнес, таму што правілы гульні мяняюцца кожны месяц, а тое і тыдзень, і незразумела, якая будзе інфляцыя, якія новыя забароны ўвядуць, або адменяць старыя…
А стабільнасць — гэта менавіта тое, што асабліва неабходна менавіта ў транзітны перыяд, падкрэслівае эканаміст. У залежнасці ад стану беларускай эканомікі магчымыя тры сцэнары дзеянняў па нармалізацыі сітуацыі.
— У першым выпадку, калі стан эканомікі будзе больш-менш здавальняючым, стабільным, галоўнае — не секчы з пляча і праводзіць рэформы павольна, тлумачачы людзям на кожным кроку, чаму і для чаго гэта прымаецца. Асаблівую ўвагу трэба надаваць сацыяльнай абароненасці тых, хто можа быць закране рэформамі.
Другі сцэнар, калі наадварот, транзітны перыяд пачнецца ў сітуацыі вострага крызісу ў эканоміцы. Тады прыйдзецца рабіць хуткія крокі, каб вывесці эканоміку з піке. Тут маглі б дапамагчы некалькі рэчаў. Напрыклад, важна мець падушку бяспекі, так званы «план Маршала», а таксама выразныя, літаральна пакрокавыя планы рэформаў. Гэта не пазбавіць іх ад шокавасці, але хаця б дасць людзям разуменне, што адбываецца і чаго чакаць.
Трэці кейс — ён, напэўна, самы палітычна складаны — калі вонкава ўсё будзе выглядаць стабільна, але ўнутры сістэмы ўжо назапасяцца сур'ёзныя крызісныя працэсы. Такі сцэнар лёгка можна сабе ўявіць, бо ўсё больш і больш звестак аб стане эканомікі цяпер хаваецца, і мы можам нават не ўяўляць, што на самой справе адбываецца «пад капотам».
Напрыклад, урад у апошнія гады прымушае банкі запісваць на свае актывы «смеццевыя» акцыі дзяржпрадпрыемстваў, якія не могуць расплачвацца, і ў нейкі момант гэтыя дрэнныя актывы могуць дасягнуць крытычнага стану, і ў банкаў пачнуцца праблемы.
Многім людзям можа падацца, маўляў, пры старой уладзе Лукашэнкі ўсё было добра і банкі не зачыняліся, а прыйшла ўмоўная Святлана Ціханоўская, і праз месяц грымнуў банкаўскі крызіс. Падобную сітуацыю мы бачылі на прыкладзе 90-х гадоў, калі да краху эканоміку прывёў Савецкі Саюз і яго планавыя метады, але шмат негатыву вылілася як раз на новыя дэмакратычныя ўлады…
У гэтым выпадку важна пачаць палітыку адкрытасці звестак (мы ведаем, што бягучае ўрад Беларусі «засакрэчвае» усё больш дадзеных, нават стан ЗВР) — адкрыць усю статыстыку і паказаць, якім у рэчаіснасці быў стан спраў. А для вываду эканомікі з крызісу неабходная будзе нейкая сумесь экстраных мер з другога сцэнара, і паступальных рэформаў з першага.
У любым выпадку, неабходная стабільнасць, празрыстасць прымаемых рашэнняў і загадзя падрыхтаваных, пакрокавых планаў, якія дадуць магчымасць прагназавання рашэнняў для эканамічных агентаў.
Акрамя таго, распавёў Леў Львоўскі, на канферэнцыі была паднятая важная тэма эканамічных узаемаадносін паміж Беларуссю і Расіяй. Набыўшы статус краіны-агрэсара, палітычнага ізгоя, патрапіўшы пад наймагутныя санкцыі, Расія не ўтрымае ад стагнацыі сваю эканоміку, і, адпаведна, прывязка да яе згубная для Беларусі. Але і тут немагчыма адзіным махам рассячы вузел і вярнуцца да шматвектарнасці альбо, наадварот, зваліцца ў задушлівыя брацкія абдымкі.
— Беларусь усё больш імкнецца да аднавектарнасці, і доля Расіі ў нашым знешнім гандлі расце, — адзначае эксперт. — Нават чыста эканамічна такое цеснае супрацоўніцтва з РФ — не вельмі добры шлях. Але і рэзка выйсці з яго складана і з негатыўнымі наступствамі, з улікам таго, што больш за палову знешнегандлёвага абароту Беларусі завязана на Расію, што адтуль паступаюць больш танныя энергарэсурсы, значная частка дзярждоўгу — якраз доўг перад Расіяй, і гэтак далей.
Гэта важнае, але вельмі складанае палітыка-эканамічны пытанне. У гэтым кірунку дыскусія, на мой погляд, знаходзіцца хутчэй у зачаткавым стане, і палітычным лідарам і іх эканамічным камандам трэба будзе ўзмоцнена і шмат думаць над ім ужо ў бліжэйшы час. І наўрад ці гэта будзе лёгкі выбар.
Рэзюмуючы ўражанні ад канферэнцыі «Новая Беларусь», эксперт называе форум «безумоўна карысным»:
— Вядома, не варта думаць, што гэта такая «залатая куля», якая вырашыць усе нашы праблемы. Тым не менш гэта хай і невялікі, але крок наперад: былі агучаны важныя праблемы і некаторыя ідэі, частка з якіх можа быць вельмі пазітыўнай для будучыні Беларусі, розныя палітычныя сілы, спадзяюся, абмеркавалі гэта паміж сабой і атрымалі пазітыўны імпульс для далейшага руху наперад.
