Як Беларусь ператварылася ў могілкі стартапаў: Топ-10 праектаў, якія пакінулі краіну

У красавіку бягучага года адбудзецца судовае разбіральніцтва па банкруцтве былога рэзідэнта Парку высокіх тэхналогій кампаніі «Стаартер Лабс».

Беларускі і латвійскі заснавальнікі стартапа прынялі рашэнне ліквідаваць бізнес яшчэ летась. Але выявіўся доўг перад ФСАН пры адсутнасці актываў на яго пагашэнне. Гэта і прывяло фонд у суд з заявай на банкруцтва стартапа.

Кампанія «Стаартэр Лабс», створаная ў 2019 годзе латвійскай DesighScan, у рамках ПВТ распрацоўвала анлайн-платформу для продажу мэблі. У праект інвеставалі вядомы беларускі дэвелапер і малочнік Аляксей Саўчук («Малочныя горкі», Exponenta) і яго партнёр з Латвіі Андрэй Каліеў. У 2022-м бізнесмены прынялі рашэнне згарнуць бізнес у Беларусі.

Саўчук і Каліеў – не адзіныя і не самыя вядомыя стартаперы, якія за апошнія крыху больш за два гады згарнулі сваю дзейнасць у Беларусі.

Thinktanks успомніў, каму яшчэ з інвестараў стала некамфортна ў Беларусі, якая ўсяго тры гады таму лічылася адной з самых перспектыўных краін для ўкладанняў у стартапы.

PandaDoc (2016–2022 гады)

Узначальвае наш спіс першы і пакуль адзіны стартап – «аднарог» у гісторыі Беларусі — PandaDoc. Яго заснавальнікі Мікіта Мікада і Сяргей Барысюк у 2010-х гадах заняліся распрацоўкай софту для дакументазвароту і яго абслугоўваннем у кліентаў, што набывалі праграмы. У 2021 годзе капіталізацыя праекта выйшла на больш чым 1 мільярд долараў.

Але ў 2020-м праз удзел у масавых пратэстах кампанія і яе супрацоўнікі зазналі «абструкцыі» з боку ўладаў. Да таго ж жнівеньскі шатдаўн адмінусаваў ад PandaDoc сур'ёзных кліентаў. І ўладальнікі стартапа вырашылі перапыніць усе сувязі з радзімай. Што і было канчаткова зроблена ў лютым 2022 года — мясцовы «Пандадок» закрыўся.

Fibery (2020–2022 гады)

Каля трох гадоў прапрацаваў у Беларусі над платформай па кіраванні працоўнымі працэсамі Міхаіл Дубакоў і яго стартап Fibery.

Пасля падзей 2020–2021 гадоў заснавальнік пераехаў на Кіпр і збірае рэсурсы на развіццё бізнесу адтуль.

Flo Health (2013–2023 гады)

На год даўжэй за PandaDoc пратрымаўся ў Беларусі адзін з найстарэйшых яго стартапаў — Flo Health. Праект братоў Юрыя і Дзмітрыя Гурскіх паралельна з PandaDoc прэтэндаваў на тое, каб стаць стартапам-аднарогам. Але ў выніку не стаў.

У 2022 годзе ўладальнікі пад ціскам унутраных і знешніх абставінаў абвясцілі аб згортванні дзейнасці на радзіме. Распрацоўка і падтрымка прадукту разам з часткай каманды была перанесеная ў Літву і Польшчу, а беларуская юрыдычная асоба «Фло Хелс Бел» ліквідавана ў пачатку мінулага года.

OneSoil (2017–2023 гады)

Публічна абстрагаваліся ад палітычных прычын пераезду, але вывезлі з Беларусі цэнтр распрацоўкі і супрацоўнікаў заснавальнікі распрацоўніка анлайн-платформы для дакладнага земляробства OneSoil.

Цяпер офісы кампаніі знаходзяцца ў Швейцарыі і Польшчы, а беларускі закрыты са студзеня 2023 года.

Vochi (2019–2023 гады)

Стартап, заснаваны Іллём Лесуном з мэтай распрацоўкі прыкладання для рэдагавання відэа, праз пару гадоў выкупіў амерыканскі тэхналагічны гігант Pinterest.

Калі ў дачыненні да Беларусі пачалі ўводзіць санкцыі, амерыканцы прынялі рашэнне вынесці цэнтр распрацоўкі за яе межы. Адзін з найбуйнейшых айчынных стартапаў цяпер працуе ў Польшчы.

Verv (2013–2023 гады)

Гэты стартап, у адрозненне ад Vochi, пакуль не знайшоў стратэгічнага інвестара. Але шмат зрабіў для прывабнасці ідэй, якія нараджаюцца ў Беларусі, для венчурных інвестараў. Напрыклад, у 2018-м ён прызнаваўся самым пампаваным у сегменце фітнес-дадаткаў, а адзін з яго сузаснавальнікаў Любоў Пашкоўская стала адной з самых паспяховых ІТ-бізнесвумэн Еўропы паводле версіі Forbes.

У 2022-м уладальнікі Verv сышлі з Беларусі, а ў сярэдзіне 2023-га беларуская кампанія «Рэд Рок» абвясціла аб ліквідацыі.

Wannaby (2017–2023 гады)

Стартап Wannaby, у апошні год перайшоў у юрыдычным афармленні пад кампанію «Віртуальная прымерка», таксама стаў аб'ектам паглынання замежнага капіталу.

Распрацоўніка прыкладання для віртуальнай прымеркі рэчаў набыў брытанска-партугальская рэтэйлер Farfetch. І закрыў юрыдычную асобу ў Беларусі.

Значная частка супрацоўнікаў былога Wannaby цяпер працуе ў Літве.

Targetprocess (2015–2023 гады)

У 2022 годзе закрыла свой офіс, а ў 2023-м ліквідавала юрыдычную асобу кампанія Targetprocess.

На працягу многіх гадоў яна прэтэндавала, каб стаць канкурэнтам Atlassian – сусветнага лідара па распрацоўцы праграмнага забеспячэння для кіравання праектамі.

У 2021 годзе Targetprocess купіла амерыканская карпарацыя Apptio. Пры ёй закрыўся мінскі офіс, а супрацоўнікі былі перавезеныя ў Польшчу.

З нядаўніх часоў Apptio і яе структурная адзінка, створаная на базе Targetprocess, уваходзяць у склад IBM.

Smart Satu (2017–2024 — цяпер у працэсе ліквідацыі)

У 2022-м абвясціў пра рашэнне і ў 2024-м плануе юрыдычна завяршыць сваю прысутнасць у Беларусі адзіны рэзідэнт ПВТ з казахстанскім капіталам.

Анлайн-платформа, якая распрацоўваецца Smart Satu, забяспечвае прамыя кантакты пастаўшчыкоў з рэтэйлерамі і рэстаратарамі. Яе паслугі даступныя ў Расіі, Турцыі, Сінгапуры, ААЭ і ЗША. Smart Satu называюць адным з самых буйных і паспяховых стартапаў Казахстана.