Як знайсці інвестыцыі для стартапу?

Ці не кожны прадпрымальнік-пачатковец сутыкаецца з праблемай: дзе ўзяць грошы на раскрутку свайго стартапу? Насамрэч, існуе даволі шмат людзей, якія гатовыя ўкласці вольныя грошы ў новы бізнес. Трэба проста ведаць, як іх шукаць.

Што спачатку?

Крыніцаў для пошуку пачатковага капіталу даволі шмат. На першых этапах стартапу варта прыгледзецца да «бізнес-анёлаў» (індывідуальных інвестараў): яны могуць прапанаваць больш гнуткія ўмовы і часта гатовыя ісці на большую рызыку, калі стартап ім спадабаўся і яны хочуць яго падтрымаць. Таксама варта ўдзельнічаць у конкурсах акселератараў, якія, акрамя выдзялення адабраным стартапам невялікіх seed-інвестыцый надаюць вялікую ўвагу навучанню і ментарству. У апошняе дзесяцігоддзе атрымаў шырокі распаўсюд краўдфандынг — збор невялікіх грашовых сум ад вялікай колькасці зацікаўленых праектам людзей. А адносна нядаўна, дзякуючы з’яўленню крыптавалют, краўдфандынг перайшоў на новы ўзровень, які дазваляе праводзіць ICO — продаж стартапамі токенаў. Токен у дадзеным выпадку — крыптавалюта, якая дае інвестарам права на долю ў прыбытках кампаніі і з’яўляецца сродкам разлікаў.

Калі ў стартапу ёсць як мінімум прататып прадукту, але для далейшага развіцця праекта патрэбны вялікі капітал, то можна разглядаць атрыманне інвестыцый з венчурных фондаў.

Як працуе венчурны фонд



Венчурныя фонды — гэта інвестыцыйныя фонды, якія кіруюць капіталам інвестараў і шукаюць магчымасці інвеставання ў стартапы або дробныя і сярэднія кампаніі з вялікім патэнцыялам росту. Такія інвестыцыі з’яўляюцца высокарызыкоўнымі, але патэнцыйна высокадаходнымі. Тэрмін ад укладання інвестыцый у той ці іншы стартап да вываду капіталу (шляхам выхаду на IPO альбо шляхам продажу стартапу буйной кампаніі) з мэтай размеркавання прыбытку сярод інвестараў складае, як правіла, 5–7 гадоў.

Інвестыцыі ў стартапы адбываюцца паэтапна (seed, series A, series B, series C, series D), кожны этап цягнецца 12–18 месяцаў. Для атрымання чарговага траншу інвестыцый стартап павінен дасягнуць мэтаў, пастаўленых падчас папярэдняга этапу.

Згодна са статыстыкай, са стартапаў, якія атрымалі венчурныя інвестыцыі, толькі 12–15% прыносяць вялікі прыбытак у 10–20-кратным памеры, прыкладна 40% стартапаў аказваюцца стратнымі, а астатнія 45–47% даюць невялікі 2–5-кратны прыбытак, які дазваляе толькі пакрыць страты тых 40% непаспяховых інвестыцый фонду. Такім чынам, у сярэднім фонд генеруе прыкладна 3-кратны прыбытак на ўкладзеныя інвестыцыі.

Гэта абумоўлівае пэўныя правілы, па якіх дзейнічаюць венчурныя фонды. Паколькі фонд атрымлівае прыбытак толькі ад 12–15% укладанняў, ён заўсёды фармуе інвестыцыйны партфель з не менш як 10, аптымальна — з 20–25 кампаній. Па структуры венчурны інвестыцыйны фонд складаецца з абмежаваных партнёраў (limited partners) — паевых інвестараў, а таксама генеральных партнёраў (general partners) — кіруючых фондам, якія фармуюць савет дырэктараў. Інвестыцыйныя рашэнні прымаюць выключна генеральныя партнёры. За кіраванне фондам яны атрымліваюць узнагароджанне, якое складаецца з дзвюх частак: камісійныя зборы — прыкладна ў памеры 2% на год ад інвеставанага капіталу і працэнт ад прыбытку па заканчэнні інвестыцыйнага цыклу (на прафесійным слэнгу «Carry»), які складае, як правіла, 20% ад прыбытку (часам да 30%).

Ацэнка без уцэнкі

Якім чынам венчурныя фонды праводзяць ацэнку стартапаў, прымаючы інвестыцыйнае рашэнне? Справа ў тым, што традыцыйныя метады ацэнкі, якія прымяняюцца для кампаній з гісторыяй існавання ў некалькі гадоў, для маладых стартапаў не працуюць, бо існуе шмат невядомых пераменных. Таму венчурны капіталіст разважае наступным чынам: ён глядзіць на памер рынку, са свайго досведу, гледзячы на аналагічныя стартапы, ацэньвае, якую долю рынку, стартап можа заваяваць, ведаючы сабекошт прадукту і ягоны рынкавы кошт, ацэньвае маржу і прыблізны гадавы прыбытак. І, зыходзячы з гэтых параметраў, разважае, колькі можа каштаваць такая кампанія на момант выхаду з інвестыцыі (праз 5–7 гадоў).

Паколькі венчурны фонд імкнецца, каб інвестыцыі прынеслі 10–20-кратны прыбытак, то ацэначны кошт кампаніі на момант выхаду з інвестыцыі дзелім на 20, — такім чынам атрымліваем суму, якую фонд будзе гатовы інвеставаць у стартап. На большую суму разлічваць не варта.

Стартаперам, якія рыхту­юць бізнес-план або прэзентацыю для выступу перад патэнцыйнымі інвестарамі, варта разумець, што абгрунтаванне інвестыцый трэба рабіць менавіта так — метадам ацэнкі, бо дакладныя лічбы, распісаныя ў бізнес-плане на некалькі гадоў наперад, для стартапу не будуць мець ніякага сэнсу, а ў вачах інвестара такі прадпрымальнік адразу будзе выглядаць дылетантам, які бярэ лічбы «са столі».

Як і куды звяртацца?

Што яшчэ варта ведаць, падаючы заяўкі на атрыманне інвестыцый у венчурныя фонды? Па-першае, з мноства фондаў трэба адабраць толькі тыя, якія працуюць са стартапамі ў вашай галіне (напрыклад, ІТ, фінтэх, тэлекамунікацыі, энергетыка, біятэхналогіі і гэтак далей) і ў вашым геаграфічным рэгіёне (як правіла, фонды спецыялізуюцца на пэўным рэгіёне, хоць ёсць і асобныя глабальныя фонды), а таксама браць пад увагу, на якіх стадыях яны інвестуюць (seed, series A, series B).

Па-другое, неабходна суадносіць памер капіталу фонду з патрэбамі вашага стартапу: фонд ніколі не інвестуе больш за 10–15% ад свайго капіталу ў адзін стартап. І, па-трэцяе, варта памятаць, што акрамя перспектыўнасці самога праекта, ключавое значэнне падчас прыняцця інвестыцыйнага рашэння фондам адыгрывае склад каманды стартапу, — важна, каб у камандзе былі выдатныя спецыялісты, пажадана з досведам удзелу ў паспяховых праектах, па кожным накірунку (распрацоўка, маркетынг, кіраванне). Калі нейкі з накірункаў пакуль не закрыты, то варта паказаць, дзе такога спецыяліста можна знайсці.

Падчас прэзентацыі стартапу перад патэнцыйнымі інвестарамі не трэба «маляваць карціну ў ружовых колерах», — значна лепш рэальна акрэсліць сітуацыю і перспектывы, паказаць, на якіх этапах стартап можа падсцерагаць небяспека, і прапанаваць варыянты выхаду з гэтых складаных сітуацый. Для інвестара важна бачыць, што вы маеце ўяўлення пра «падводныя камяні» на шляху свайго стартапу і ведаеце, як іх можна пераадолець, — гэта шматкроць павышае шансы на атрыманне інвестыцыі, бо дэманструе ваш прафесіяналізм і рэалістычны падыход да справы.

Што ёсць у нас

У Беларусі (з вядомых прычын) магчымасці для рэалізацыі бізнес-ініцыятыў з прыватным капіталам моцна абмежаваныя: венчурныя фонды (іх усяго некалькі) афіцыйна з’явіліся толькі сёлета — і тыя дзяржаўныя, утвораныя адпаведнымі ўказамі. Таксама ў Беларусі ёсць адзіная арганізацыя, якая аб’ядноўвае прыватных венчурных інвестараў і бізнес-анёлаў.

У той жа час у суседняй Польшчы, якой у гэтым плане таксама яшчэ далёка да Заходняй Еўропы ці Паўночнай Амерыкі, існуе не адзін дзясятак венчурных інвестыцыйных фондаў. Для параўнання: у ЗША, дзе гэты сектар эканомікі найбольш развіты, венчурных фондаў некалькі соцень, і штогод яны заключаюць тысячы інвестыцыйных здзелак агульным аб’ёмам у некалькі дзясяткаў мільярдаў долараў. І гэта пры тым, што, згодна са статыстыкай, толькі каля 1% амерыканскіх стартапаў знаходзіць падтрымку з боку венчурнага капіталу.

Тым не менш, не трэба думаць, што ў беларускіх бізнесоўцаў няма тых магчымасцяў, якія ёсць на Захадзе. Мы жывём не ў ізаляцыі, а ў эпоху інтэрнэту і глабалізацыі, калі дзяржаўныя межы, дзякуючы новым тэхналогіям, у пэўнай ступені сціраюцца, а адлегласці змяншаюцца. Ужо неаднойчы беларускія стартапы знаходзілі замежныя інвестыцыі і заяўлялі пра сябе на ўвесь свет. Многія інвестыцыйныя фонды і акселератары працуюць у тым ліку і з беларускімі стартапамі, сярод іх: аксалератар Google — Launchpad Accelerator, венчурны інвестыцыйны фонд Spacemind Capital і іншыя.

Інфармацыя аб спецыялізацыі фондаў і аб працэдурах падачы заявак, як правіла, размяшчаюцца на іх афіцыйных сайтах. У той жа час бывае карысна, каб прадстаўнікі фонду папярэдне чулі пра чальцоў вашай каманды праз добрыя водгукі са СМІ або ад сваёй сеткі дзелавых кантактаў, — гэта павышае шансы, каб на ваш стартап звярнулі ўвагу.

Аўтар артыкулу Аляксандр Стэпановіч — заснавальнік і кіраўнік інвестыцыйна-кансалтынгавай кампаніі ў Варшаве, арганізатар беларускага нацыянальнага бізнес-клуба імя Рамана Скірмунта.