Новы ўказ Лукашэнкі: шчодрасць ці адкладзеная праблема для пенсійнай сістэмы?
Нядаўна Аляксандр Лукашэнка падпісаў указ «Аб сацыяльнай падтрымцы», які, сярод іншага, адмяняе з 1 студзеня абмежаванні па памеры пенсій для беларусаў, якія працягваюць працаваць пасля дасягнення пенсійнага ўзросту. Гэтае рашэнне выклікала шэраг пытанняў і дыскусій сярод экспертаў і грамадства.
Ілюстрацыйная выява
Асноўнае пытанне: за чый кошт? Адкуль дзяржава возьме грошы на выплату поўных, не ўрэзаных пенсій працуючым? Ці стаў Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва прыбытковым, ці ёсць іншыя крыніцы фінансавання? І ці сапраўды гаворка ідзе пра вырашэнне праблемы, а не пра яе адкладванне на потым?
Старэйшы навуковы супрацоўнік BEROC эканамістка Анастасія Лузгіна ў каментары для «Филина» адзначае: «Пакуль што відавочна, што сітуацыя на рынку працы ніякім чынам не палепшылася. Наадварот, мы бачым, што ёсць праблемы з занятасцю, асабліва ў рэгіёнах. Таму гэта рашэнне выглядае як спроба падтрымаць пенсіянераў, якія працягваюць працаваць».
Глядзіце таксама
Эканамістка нагадвае: па афіцыйных даных, у Беларусі цяпер прыкладна 2 мільёны пенсіянераў, каля 500 тысяч чалавек з іх працягваюць працаваць, пры гэтым жанчын сярод працуючых пенсіянераў амаль утрая больш, чым мужчын. Гэта значыць, у пэўным сэнсе беларускія ўлады маюць рацыю: пенсіянеры — сапраўды працоўны рэзерв.
Цяпер пенсіянерам, якія працуюць, не выплачваецца частка пенсіі, якая разлічваецца паводле індывідуальнага каэфіцыента заробку звыш 1,3, гэта значыць больш за 130% ад сярэдняга ў краіне. З 1 студзеня гэтае абмежаванне будзе скасаванае.
Праўда, закранае яно ўсяго чвэрць працуючых пенсіянераў, удакладняе Анастасія Лузгіна — таму сродкаў на выплату ім поўных пенсій спатрэбіцца не так шмат, як здаецца на першы погляд.
— Зыходзячы з наяўнай інфармацыі, калі браць вельмі ў сярэднім, спатрэбіцца адшукваць да 20-30 мільёнаў рублёў у месяц на падтрымку працуючых пенсіянераў, — кажа эканамістка. — Памнажаем на 12 месяцаў, атрымаем 240-360 мільёнаў рублёў у год — не такая ўжо велізарная сума.
А з улікам таго, што новаўвядзенне пачне дзейнічаць толькі з 2025 года і прымалася яно разам са сцвярджэннем памераў ФСАН на наступны год — гэтыя выплаты былі ўлічаныя ў агульных выдатках фонду, як і планаваная індэксацыя пенсій цягам года, мяркуе эканамістка.
Эксперт таксама падкрэслівае, што гэта рашэнне можа мець як станоўчыя, так і адмоўныя наступствы. З аднаго боку, яно можа стымуляваць пенсіянераў працягваць працаваць, што дазволіць ім атрымліваць большы даход. З іншага боку, гэта можа прывесці да павелічэння нагрузкі на пенсійную сістэму ў доўгатэрміновай перспектыве.
«Калі мы гаворым пра доўгатэрміновую перспектыву, то трэба разумець, што пенсійная сістэма Беларусі ўжо зараз сутыкаецца з пэўнымі выклікамі. Старэнне насельніцтва і змяншэнне колькасці працаздольных грамадзян могуць прывесці да таго, што ў будучыні будзе складана забяспечваць выплату пенсій на дастатковым узроўні», — дадае Лузгіна.
Глядзіце таксама
Важна адзначыць, што гэтае рашэнне можа мець і пэўны палітычны падтэкст. У святле набліжэння выбараў 2025 года, такія меры могуць разглядацца як спроба павысіць падтрымку дзеючай улады сярод пенсіянераў, якія складаюць значную частку электарату.
Аднак, нягледзячы на магчымыя кароткатэрміновыя выгады, застаецца пытанне аб доўгатэрміновай устойлівасці такой палітыкі. Эксперты падкрэсліваюць неабходнасць комплекснага падыходу да рэфармавання пенсійнай сістэмы, які б улічваў дэмаграфічныя тэндэнцыі і эканамічныя рэаліі краіны.
Такім чынам, хоць новы ўказ і можа прынесці кароткатэрміновую палёгку для працуючых пенсіянераў, ён не вырашае фундаментальных праблем пенсійнай сістэмы Беларусі. Для забеспячэння яе ўстойлівасці ў доўгатэрміновай перспектыве патрабуюцца больш глыбокія і сістэмныя рэформы.