Тры месяцы пратэстаў. Што чакае эканоміку Беларусі?

З-за палітычнага крызісу ў краіне беларусы страцілі давер да нацвалюты, а ўлады неўзабаве не змогуць рэфінансаваць дзярждоўг і пазбавяцца інвестыцый, папярэджваюць апытаныя DW эканамісты.

Беларускія ўлады прагназавалі, што ў 2020 годзе эканоміка краіны будзе расці, аднак гэтым планам не наканавана спраўдзіцца. Спачатку на эканамічную сітуацыю ў РБ негатыўна паўплываў канфлікт з Масквой з-за цэнаў на нафту, а затым амаль па ўсяму свету пачалася рэцэсія з-за пандэміі каронавіруса. Цяпер жа да гэтых фактараў у Беларусі дадаліся і масавыя пратэсты, якія не спыняюцца ў краіне вось ужо тры месяцы пасля прэзідэнцкіх выбараў. Як ідуць справы з беларускай эканомікай і якія цяжкасці яе чакаюць у перспектыве, высвятляла DW.

"Маркотнае" падзенне беларускай эканомікі

На дадзены момант па асноўных паказчыках эканоміка Беларусі знаходзіцца відавочна не ў лепшым стане. Беларускі рубель у адносінах да цвёрдых валют працягвае падаць. Дэфіцыт бюджэту, па дадзеных Міністэрства фінансаў, дасягнуў 1,8 млрд рублёў (каля 600 млн еўра ў пераліку), а па выніках года складзе каля 5 млрд (1 млрд 665 млн еўра). Прычына — як недабор падаткаў, так і павелічэнне выдаткаў.
Той жа Мінфін паказвае і на рост дзярждоўгу Беларусі на 27% за дзевяць месяцаў бягучага года. Акрамя таго, ніякага абяцанага ўладамі ўздыму ВУП няма — пасля запаволення зніжэння гэтага паказчыка ў летнія і першы восеньскі месяцы па выніках студзеня-верасня ён усё ж упаў на 1,3% у параўнанні з тым жа перыядам мінулага года.

Сітуацыю, якая сітуацыю старэйшы аналітык кампаніі "Альпары Еўразія" Вадзім Іосуб называе не інакш, як "сумнай" і звязвае яе, у першую чаргу, з пандэміяй каронавіруса і беларуска-расійскім нафтавым крызісам. Пры гэтым ён звяртае ўвагу на тое, што ў параўнанні з вясной цяпер карціна крыху палепшылася — падзенне ВУП складае 1,3%, было — 1,8%.

Праблемы Мінска з пазыкамі

Магчыма, камусьці гэтыя лічбы на фоне іншых краін, асабліва пацярпелых ад пандэміі, і здадуцца не такімі ўжо дрэннымі. "Гэта лёгка растлумачыць: у краінах з рынкавай эканомікай падчас крызісных з'яў падае попыт на прадукцыю, на што адказваюць скарачэннем вытворчасці. А ў нас скарачаць вытворчасць не прынята (у Беларусі, у адрозненне амаль ад усёй Еўропы, не было локдаўна з-за пандэміі. - рэд.), таму ВУП расце. Але гэта ўсё кладзецца на склад і ў будучыні можа абярнуцца ўзрослымі стратамі", — адзначае Іосуб.
Акрамя гэтага, улады Беларусі сваімі дзеяннямі пагаршаюць праблемы на пазыковым рынку, канстатуе дырэктар Цэнтра эканамічных даследаванняў (BEROC) Кацярына Барнукова: "Каб згладзіць эфект ад пандэміі і палітычнага крызісу, дзяржава дапамагае дзяржпрадпрыемствам падтрымліваць выпуск на высокім узроўні, у выніку апошнія нясуць страты. Каб пакрыць страты, улады даюць ім крэдыты, чым ствараюць рызыкі крызісу". А ўзрослая пазыковая нагрузка, паводле Барнуковай, будзе запавольваць рост усёй эканомікі ў будучыні.

Уплыў пратэстаў на эканоміку Беларусі яшчэ выявіцца

Гаворачы аб трохмесячных масавых пратэстах, апытаныя DW эксперты сыходзяцца ў меркаванні, што на эканоміку аказваюць уплыў не столькі самі акцыі і нядзельныя маршы, колькі палітычная сітуацыя ў краіне ў цэлым — фальсіфікацыі на прэзідэнцкіх выбарах, непрызнанне афіцыйных вынікаў галасавання, гвалт на вуліцах.
Аб гэтым, напрыклад, сведчыць падзенне курсу рубля. "Людзі страцілі давер да дзяржавы, у тым ліку да беларускага рубля. Пачалі здымаць зберажэнні і дэпазіты, пераводзіць рублі ў долары — гэта і справакавала падзенне рубля, стаўшы асноўным фактарам дэвальвацыі ў жніўні", — мяркуе Кацярына Барнукова. Акрамя таго, з эканамічнымі наступствамі палітычнага крызісу Беларусь можа сутыкнуцца ў будучыні.
"Нас чакае немагчымасць рэфінансаваць дзярждоўг, можна забыцца пра крэдыты ад міжнародных фінансавых арганізацый і пра размяшчэнне еўрааблігацый на сусветных рынках па рынкавай стаўцы. Страта цікавасці да краіны з боку замежных інвестараў і крэдытораў будзе ўплываць на эканоміку мацней пратэстаў, хоць гэты ўплыў будзе прыкметна не адразу", — прагназуе Вадзім Іосуб.

А вось забастоўкі на асноўных прамысловых гігантах краіны (МАЗ, МТЗ, "Гродна-Азот" і іншыя), па словах эканамістаў, на эканоміцы пакуль не адбіліся, бо, нягледзячы на заклікі беларускай апазіцыі, стачкі не сталі масавымі і працяглымі.

"Без выхаду з палітычнага крызісу перспектыў эканомікі ў РБ няма"

Намёкаў на паляпшэнне эканамічнай сітуацыі ў Беларусі эксперты не бачаць. "Раней мы назіралі рост экспарту IT-паслуг амаль на 20% у параўнанні з мінулым годам. Але ў жніўні ён знізіўся і склаў прыкладна столькі ж, колькі і ў жніўні мінулага года", — кажа Барнукова. Адна з прычын — адток IT-спецыялістаў, а таксама кваліфікаваных кадраў з іншых галін, што, папярэджваюць эксперты, выкліча доўгатэрміновыя наступствы для беларускай эканомікі.
"Многія працэсы, сярод якіх і адток кваліфікаванай рабочай сілы, ужо запушчаныя і іх не спыніць. А без яе немагчымы рост ВУП", — кажа Вадзім Іосуб. І прагназуе, што сітуацыя з ВУП, дзярждоўгам і з рэальнымі даходамі насельніцтва, падлічанымі з улікам інфляцыі, будзе пагаршацца: "Без выхаду з палітычнага тупіку, які склаўся, ніякіх перспектыў у беларускай эканомікі няма".
Пытанне аб тым, як доўга ў беларускіх уладаў будуць хапаць грошай на тое, каб "карміць АМАП", стрымліваючы пратэсты, эканамісты называюць складаным. "Гаворка ідзе не аб фіксаванай суме, а пра тое, як яе размяркоўваць — груба кажучы, не рабіць рамонт у шпіталі, а заплаціць амапаўцам. Сказаць, што ва ўладаў у нейкі момант зусім не застанецца грошай, каб плаціць АМАПу, нельга", — прызнае Барнукова.

Вадзім Іосуб згодны з тым, што немагчыма прадказаць, калі — заўтра, праз месяц ці паўгода — у рэжыма скончацца грошы і ён абрынецца: "На жаль, мы ведаем рэжымы (ад Паўночнай Карэі да Венесуэлы), якія не валодаюць грашыма, але пры гэтым нейкім чынам працягваюць трымацца".
Фота Аляксандра Зяньковіча