Беларускую сістэму СПА прамацалі на наяўнасць новых дзюр?

Ці сапраўды было выпадковасцю, што з тэрыторыі Літвы ў Беларусь заляцеў лёгкаматорны грамадзянскі самалёт?

У святле ўзмацнення напружанасці ў нашым рэгіёне пранікненне ў паветраную прастору Беларусі лёгкаматорнага самалёта з Літвы можа пагоршыць адносіны паміж дзвюма краінамі. Што магло стаяць за гэтым інцыдэнтам? Як паказала сябе беларуская СПА?
19 красавіка самалёт, які ляцеў з боку Літвы, паглыбіўся на тэрыторыю Беларусі на адлегласць да 8 км і затым, здзейсніўшы разварот, пакінуў межы яе паветранай прасторы.
Самалёт, які парушыў дзяржмяжу, быў ідэнтыфікаваны як грамадзянскае паветранае судна, заявіў камандуючы ваенна-паветранымі сіламі і войскамі супрацьпаветранай абароны Беларусі Алег Двігалеў. Таму, патлумачыў ён, у адпаведнасці з нормамі міжнароднага паветранага правы, а таксама заканадаўства Беларусі сілавыя меры не прымаліся, хоць парушэнне адбылося паблізу якая будуецца Беларускай АЭС.
«Хочацца верыць, што тое была ненаўмысная памылка пілота, а не спецыяльна спланаваная акцыя», — адзначыў Двігалеў. Аднак, дадаў ён, калі такія выпадкі паўторацца, вайскоўцы «вымушаныя будуць прымяніць і сілавыя меры ўздзеяння».
22 красавіка ў МЗС Беларусі літоўскаму паслу Андрусу Пулокасу была ўручана нота пратэсту з нагоды парушэння мяжы. Як заявіў журналістам кіраўнік МЗС Літвы Лінас Лінкявічус, адказ на ноту будзе падрыхтаваны пасля расследавання абставін інцыдэнту.
Пакуль жа намеснік дырэктара Адміністрацыі грамадзянскай авіяцыі Літвы Альвідас Шумскас выказаў версію, што прычынай парушэння мяжы стала няўважлівасць пілота — грамадзяніна Даніі. Апісваючы годнасці самалёта яго патэнцыйнаму пакупніку з Літвы, лётчык, маўляў, трохі забалбатаўся і неспадзявана заляцеў на беларускую тэрыторыю.

Успаміны аб «плюшавым дэсанце»

Гэта здарэнне нагадала пра падобны эпізодзе пяцігадовай даўнасці. Гаворка ідзе аб парушэнні паветранай мяжы Беларусі 4 ліпеня 2012 года лёгкім поршневым самалётам Jodel D113, які пілатаваў Томас Мазэцці з шведскай піяр-кампаніі Studio Total.
Гэта самалёт не толькі дасягнуў наваколляў Мінска, але і скінуў парашутны дэсант з плюшавых мішак. Інцыдэнт выклікаў гучны грамадскі рэзананс і, як следства, аргвысновы з боку кіраўніка дзяржавы. Сваіх пастоў тады пазбавіліся кіраўнік Дзяржпагранкамітэта генерал Ігар Рачкоўскі і камандуючы ВПС і войскамі СПА генерал Дзмітрый Пахмелкін.
Падобнага роду падзеі (праўда, не гэтак скандальныя) адбываліся на літоўскім напрамку і да гэтага. Кантрабандысты і проста аматары вострых адчуванняў на малой вышыні перасякалі мяжу, і некаторыя з гэтых палётаў не фіксаваліся ні сіламі СПА Беларусі, ні яе памежнай службай. Напрыклад, у 2005 годзе ў прыгранічным лесе грыбнікі выявілі разбіты лёгкаматорны грамадзянскі самалёт з чалавечымі парэшткамі.
Справа ў тым, што нізкалётныя цэлі наогул складана засекчы сродкамі радыёлакацыі — як выяўляюцца адмыслоўцы, «з-за ўплыву неаднастайнасцяў падсцілаючай паверхні».
Праблема гэтая існуе з тых часоў, як з'явілася радыёлякацыя, і ў той ці іншай ступені ўласцівая ўсім сістэмам СПА. Пошук метадаў выяўлення нізкалётных цэляў сёння стаў асабліва важным у сувязі з тым, што шматкроць пашырылася выкарыстанне ў баявых дзеяннях беспілотных лятальных апаратаў (выведвальных і ўдарных), крылатых ракет і кіраваных авіяцыйных бомбаў, штучна створаных дзеля пэўных дзеянняў паблізу зямлі.

А калі пад пагрозай апынецца АЭС?

Рашэнне праблемы выяўлення нізкалётных аэрадынамічных пілатуемых і беспілотных апаратаў варта разглядаць і ў кантэксце абароны жыццёва важных аб'ектаў наземнай грамадзянскай і ваеннай інфраструктуры ад паветранага тэрарызму.
Вельмі ўразлівымі для тэрактаў з паветра з'яўляюцца сховішчы гаручых і хімічна актыўных матэрыялаў, арсеналы і склады боепрыпасаў, цепла- і гідраэлектрастанцыі. Асабліва катастрафічныя наступствы можа мець паветраны напад на АЭС. Такая пагроза стане цалкам рэальнай і для Беларусі пасля пуску ў эксплуатацыю атамнай электрастанцыі ў Астраўцы.
Падзеі 11 верасьня 2001 году ў ЗША цалкам наглядна паказалі, што тэрарыстычная пагроза з паветра больш чым актуальная.
У гэтым плане небяспеку ўяўляюць не толькі лайнеры, але і лёгкія, малыя і звышмалыя самалёты, дэльтапланы і іншыя лятальныя апараты падобнага роду. Яны могуць быць выкарыстаны для дастаўкі дыверсантаў або скіду выбуховых прыстасаванняў. У апошнія гады хуткімі тэмпамі расце вытворчасць беспілотных лятальных апаратаў, карысная нагрузка якіх можа дасягаць сотняў кілаграмаў, а мінімальная вышыня палёту складае 10-20 м.
Іх ужыванне рэзка знізіла эфектыўнасць існуючых сістэм СПА і запатрабавала прынцыпова новых тэхнічных рашэнняў для выяўлення такіх паветраных мэтаў. Цяперашнія сродкі нельга назваць цалкам эфектыўнымі, пра што сведчыць паветраны наркатрафік з Калумбіі ў ЗША.
Бесперашкодны пралёт над Беларуссю маленькага шведскага самалёціка і скід ім дэсанту цацачных медзведзянятаў над сталіцай паказаў кіраўніцтву краіны, што беларускія ВПС і войскі СПА таксама не ў стане эфектыўна процідзейнічаць нізкалётных лятальным апаратам.
Адным са сведчанняў таго, што ўрок, атрыманы 4 ліпеня 2012 года, пайшоў празапас, стала стварэнне і пастаноўка 5 студзеня 2016 года на баявое дзяжурства на тэрыторыі Мінскай вобласці зноў сфармаванага падраздзяленні радыётэхнічных войскаў (РТВ) — 3-га радыёлакацыйнага вузла. Гэта падзея азнаменавала сабой завяршэнне працэсу фарміравання Мінскага раёна СПА. Створана адзіная сістэма радыёлакацыйнай выведкі вакол сталіцы.

Радыётэхнічныя войскі абсталявалі новай тэхнікай

Варта адзначыць, што асноўную масу тэхнікі, з якой асабісты склад радыёлакацыйнага вузла заступіў на баявое дзяжурства, склалі сучасныя распрацоўкі беларускага ВПК.
У гэты лік уваходзіць і малавышыннага радыёлакацыйная станцыя (РЛС) «Раса-РБ» з кальцавывмі фазаванавымі антэнавымі кратамі, створаная з выкарыстаннем самых сучасных электронных кампанентаў беларускім ААТ «КБ «Радар» і прынятая на ўзбраенне ў снежні 2012 года.
Гэтая радыёлакацыйная станцыя спецыяльна прызначаная для выяўлення нізкалётных мэтаў. Працуючы ў аўтаматычным рэжыме, яна здольная выяўляць і распазнаваць паветраныя мэты на вышынях ад аднаго метра над зямлёй у радыусе да 50 км, засякаючы не толькі пілатуемыя, але і беспілотныя лятальныя апараты. Пры гэтым месцазнаходжанне самой станцыі «Раса-РБ» суперніку ўсталяваць дастаткова цяжка.
На думку экспертаў, прыняцце ў дастатковай колькасці такіх РЛС на ўзбраенне беларускімі РТВ дазволіць стварыць суцэльнае нізкавысотнае радыёлакацыйнае поле па ўсім перыметры знешняй мяжы Беларусі. Што, у сваю чаргу, дае магчымасць незалежна ад чалавечага фактару выяўляць любы аб'ект, які парушыў ахоўваецца паветраную прастору, і выдаваць цэлеўказання зенітна-ракетным падраздзяленням.
У сучасных умовах усё вялікую пагрозу ўяўляюць лятальныя апараты ваеннага прызначэння, вырабленыя па тэхналогіі Stealth. Супрацьстаяць ім павінна беларуская двухкоординатная (азімут + далёкасць) РЛС радыяльнага агляду «Усход-Д» з далёкасцю выяўлення 360 км. Яна з'яўляецца абсалютна арыгінальнай распрацоўкай таго ж «КБ «Радар».
Шматкроць паменшаны за кошт прымянення сучаснай элементнай базы аб'ём электроннага абсталявання дазваляе размясціць «Усход-Д» на адным аўтамабільным шасі высокай праходнасці, што надае станцыі дадатковую мабільнасць і ўтоенасць. Час згортвання-разгортвання станцыі ў параўнанні з аналагамі скарочана больш чым у 10 разоў (для разліку з двух чалавек яно складае 8-10 хвілін).
Акрамя супернавінак у СПА Беларусі выкарыстоўваюцца ўжо вядомыя ўзоры радыёлакацыйнай тэхнікі, якія прайшлі глыбокую мадэрнізацыю на айчынных заводах, такія як П-18БМА, 19Ж6М, вышынямер ПРВ-16Б. І новыя, і мадэрнізаваныя РЛС завязаныя ў адзіную інфармацыйную сетку, ўтварае паўнавартасны трохкаардынатны радыёлакацыйны комплекс.
У частках РТВ праведзена поўная замена станцый і аўтаматызаваных сістэм кіравання савецкай вытворчасці. У рамках гэтага працэсу беларускімі КБ, арганізацыямі і заводамі распрацаваны і пастаўлены ў войскі аўтаматызаваныя сістэмы кіравання «Бор», «Паляна-РБ», «Рыф-Р», «Рыф-У».
Такое абсталяванне значна павысіла эфектыўнасць баявога дзяжурства. Скараціўся час на збор і апрацоўку інфармацыі, палепшылася якасць рашэнняў, якія прымаюцца камандзірамі, павысілася дакладнасць цэлеўказання для зенітных ракетных комплексаў і авіяцыі.
Парк сродкаў паражэння нізкалётных паветраных мэтаў у апошні пяць гадоў таксама папоўніўся сучаснымі ўзорамі. У гэтым пераліку — закупленыя ў Расіі зенітныя ракетныя комплексы блізкага дзеяння «Тор-м2К» і вучэбна-баявыя самалёты Як-130.

Выпадковы залёт або прамацванне?

І выдаткі, і працы не зніклі дарма: 19 красавіка самалёт-парушальнік увесь той час, пакуль знаходзіўся над тэрыторыяй Беларусі, кантраляваўся сродкамі СПА краіны.
Заўважым, што ваенныя эксперты (як незалежныя, так і тыя, што прадстаўляюць дзяржорганы) скептычна ставяцца да версіі аб выпадковым заляціць да нас дацкага самалёта з Літвы. Адмыслоўцы не выключаюць наўмыснага пранікнення з мэтай выявіць канфігурацыю беларускай СПА на гэтым участку мяжы.
Гэты самалёцік справакаваў узмоцненую працу не толькі радыёлакатараў дзяжурнага рэжыму, але і РЛС зенітных ракетных комплексаў. Што дазволіла сродкам радыёэлектроннай выведкі сумежнага боку не толькі зняць характарыстыкі гэтых РЛС, але і вызначыць іх месцазнаходжанне.
Эксперты не выпадкова звязваюць апошняе ПП з «плюшавым дэсантам». Калі эпізод 4 ліпеня 2012 года выявіў дзіркі ў радыёлакацыйным полі СПА Беларусі, то акцыя 19 красавіка 2017 года, магчыма, дазволіла вызначыць змены ў ім за апошнія пяць гадоў і праверыць рэакцыю персаналу.
Можна таксама дапусьціць, што пасля таго як вычарпалі сябе дыпламатычны і інфармацыйны фактары процідзеяння будаўніцтве АЭС, нехта захацеў намякнуць беларускаму кіраўніцтву на яе ўразлівасць перад тэрарыстычнай пагрозай.
Паводле naviny.by