Ці могуць забраць дзяцей за ўдзел бацькоў у мітынгах?

Беларусы распавядаюць, што ў школе нечакана «сталі задаваць пытанні», з садка прыйшлі дадому, хоць раней умовамі пражывання дзяцей не цікавіліся, некаторых бацькоў запрашаюць на размовы з адміністрацыяй. І хоць па законе ўдзел бацькоў у акцыях пратэсту падставай для СНС (сацыяльна небяспечнага становішча) не з'яўляецца, нагоды для хваляванняў ўзнікаюць ўсё часцей.

Спецыяліст па ахове дзяцінства і сямейных няшчасцях Наталля Паспелава адказвае на некаторыя пытанні, у тым ліку пра тое, што будзе, калі сям'ю ўсё ж паставяць на ўлік няшчасных за палітычныя погляды — насуперак здароваму сэнсу.

Адкуль увогуле дзіцячы сад і школа даведаюцца, што бацькі былі на акцыі?

— Інфармацыю пра гэта ва ўстанову адукацыі накіроўвае РАУС, хоць гэта не прадугледжана заканадаўствам. У мяне няма адказу на пытанне, чаму сілавікі перавышаюць свае паўнамоцтвы, цалкам дапускаю, што яны перакананыя ў тым, што вашыя дзеці знаходзяцца адны ў замкнёнай кватэры, пакуль вы на мітынгу, у сувязі з чым іх асцярогі за жыццё дзяцей цалкам апраўданыя. А можа быць, мяркуюць, што запалохваючы дарослых гіпатэтычным адабраньнем дзяцей (ці ўсяго толькі намякаючы на ​​такую ​​магчымасць), ім удасца знізіць палітычны напал і ўтрымаць бацькоў дома. Так ці інакш, установа адукацыі, якая атрымала сігнал аб прыцягненні бацькоў да адміністрацыйнай адказнасці, будзе старацца адрэагаваць неадкладна. Паколькі іншых механізмаў узаемадзеяння з бацькамі не прадугледжана, установа адукацыі рэагуе механізмам СНС (сацыяльна небяспечнага становішча дзяцей).
Нагадаю, што СНС — гэта перш за ўсё форма клопату дзяржавы аб дзецях, чые правы ў сям'і парушаюцца. Па законе дзяржава ўмешваецца ў справы сям'і, калі:

•  дзеці не атрымліваюць меддапамогі (хварэюць, а справы да іх няма, ці бацькі ігнаруюць указанні медыкаў, накіраваныя на забеспячэнне здароўя дзяцей);
•  не вучацца (не маюць школьных прылад, прыходзяць на ўрокі хранічна негатовымі і нявыспанымі);
•  жывуць ва ўмовах, якія нясуць небяспеку іх здароўю і жыццю (напаўразбуранае жыллё, няма ежы, бруд і антысанітарыя);
•  бацькі жорстка абыходзяцца з дзецьмі, злоўжываюць спіртным, прымаюць наркотыкі; не ўцягнутыя ў выхаванне дзяцей, дзеці прадстаўленыя самі сабе, трапляюць у гісторыі, якія пагражаюць іх жыццю;
• самі дзеці, у сілу адсутнасці выхавання, бацькоўскай увагі, кантролю і аўтарытэту здзяйсняюць супрацьпраўныя дзеянні, прыцягваюцца да адміністрацыйнай або крымінальнай адказнасці.

Сярод падстаў для ўмяшання ў сям'ю на прадмет дыягностыкі СНС адсутнічаюць крытэрыі, якія характарызуюць палітычныя погляды бацькоў, іх удзел ці няўдзел у масавых мерапрыемствах і іншых формах барацьбы за свае правы. Але ёсць крытэр прыцягнення дзяцей да адказнасці, да прыкладу, за ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве. Калі ваша 16—17 гадовае дзіця затрыманае на мітынгу і прыцягнутае да адказнасці — з вашай сям'ёй будзе адпрацаваны ўвесь механізм СНС.

Чаго чакаць бацькам?

— Механізм СНС прадугледжвае такую ​​штуку, як правядзенне сацыяльнага расследавання (на працягу 15 дзён пасля атрымання сігналу). Агульнымі словамі, гэта збор інфармацыі пра сям'ю, і гэта непрыемна, на самай справе. Запрашэнне бацькоў ва ўстанову адукацыі, наведванне сям'і па месцы жыхарства са складаннем акта абследавання ўмоў жыцця. Займаецца гэтым савет прафілактыкі безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх — гэта калегіяльны орган на базе школы, дзіцячага сада. Ано з цэнтральных пытанняў да бацькоў будзе, верагодна, такім: з кім знаходзіліся дзеці, пакуль вы былі на мітынгу або ў ІЧУ? Задача установы адукацыі пераканацца, што падчас вашай адсутнасці дома (не важна, капалі вы бульбу ў суседзяў ці выказвалі сваю палітычную пазіцыю шэсцем), — вашым дзецям нічога не пагражала і яны былі пад наглядам адказных дарослых.
Яшчэ адна непрыемнасць сацыяльнага расследавання заключаецца ў тым, што ўстанова адукацыі можа запытаць інфармацыю пра вас з месца працы. Магчыма, сацыяльны педагог пагутарыць з вашымі суседзямі: таксама непрыемна, што ў вас за спінай будзе ісці валтузня і збор нейкіх звестак пра сям'ю.

Які прагноз для аднаго з бацькоў, які ўдзельнічаў у мітынгу і быў аштрафаваны?

Пасля абследавання сям'і спецыялісты павінны будуць або прыняць рашэнне, што рызык у сям'і для дзяцей не выяўлена, падстаў для СНС няма, або звярнуцца ў каардынацыйны савет для прызнання дзяцей знаходзячыміся ў СНС у сувязі з няшчасным становішчам. Як я мяркую, у сем'ях, якія трапілі ў поле зроку педагогаў па палітычных падставах, для дзяцей створаны належныя ўмовы для выхавання. Наўрад ці сапраўды знойдуцца прыкметы сямейнага недабрабыту, якія прадугледжаны заканадаўча. Але які выбар у бягучай сітуацыі зробяць службовыя асобы, сказаць цяжка. Магчыма, будзе як з выбарамі: недзе на ўчастку пераможа справядлівасць, а недзе не пераможа. У любым выпадку бацькоў адразу ж павінны паведаміць пра рашэнне савета прафілактыкі (на пасяджэнне савета прафілактыкі бацькоў абавязкова запрашаюць).
Яшчэ адзін калегіяльны орган, але ўжо раённага маштабу, — гэта каардынацыйны савет. Ён разглядае інфармацыю, якая паступае ад саветаў прафілактыкі, і выносіць канчатковае рашэнне аб прызнанні дзяцей знаходзячыміся ў СНС. Адначасова зацвярджаюцца мерапрыемствы, якія павінны ліквідаваць прычыны, якія прывялі да сямейнага няшчасця. Выкананне мерапрыемстваў для бацькоў абавязкова. У выпадку нязгоды з вердыктам каардынацыйнага савета, яго рашэнне можна абскардзіць у выканкаме і судзе.

А калі ўсё-ткі дзяцей прызнаюць знаходзячыміся ў СНС, ці могуць іх адразу ж забраць у прытулак?

Калі сям'я прызнана няшчаснай, а дзеці — знаходзячыміся ў СНС, у сярэднім на працягу паўгода з сям'ёй ідзе праца, якую аналізуе і каардынацыйны савет, і савет прафілактыкі. У выпадку, калі адпадаюць прычыны і ўмовы сямейнага недабрабыту, статус СНС здымаецца з дзяцей рашэннем каардынацыйнага савета. Калі сямейная абстаноўка пагоршылася, каардынацыйны савет па прапанове савета прафілактыкі можа прыняць рашэнне аб наданні дзецям статусу маючых патрэбу ў дзяржабароне і вось тады — так, дзеці могуць быць адабраны ў бацькоў і змешчаны ў прытулак.
Важна разумець, што гэта не хуткая працэдура, але ад гэтага не менш хваравітая. Мне здаецца, органы апекі рызыкуюць трапіць у адкрыты тупік, бо ім прыйдзецца перакрыўляць рэчаіснасць ужо на ўзроўні падрыхтоўкі да пасяджэння савета прафілактыкі. Якія варыянты вырашэння праблемы прадугледзець для ліквідацыі няшчасця, якога няма? Што рабіць з сям'ёй, у якой рэалізуюцца ўсе патрэбы дзяцей, але ў бацькоў «палітычная адміністрацыйка»? Чытаць ім лекцыі аб міжнародным становішчы? Гутарыць аб бацькоўскай адказнасці за выхаванне патрыёта і грамадзяніна? Адказаў на гэтыя пытанні няма, таму што яны спароджаныя не клопатам аб рэалізацыі правоў дзяцей, а барацьбой з палітычным іншадумствам.

А калі бацькоў прыцягнулі да адказнасці за ўдзел у мітынгах двойчы-тройчы?

Экстрана дзяцей забіраюць з сям'і толькі ў выпадках непасрэдна пагражаючай ім небяспекі, калі гаворка ідзе пра жыццё і здароўе дзяцей. У бацькоў, якія ўдзельнічаюць у палітычных падзеях, пры адсутнасці ў сям'і рызык і пагроз для дабрабыту дзяцей, іх наўрад ці будуць экстранна забіраць. Нават цяпер, калі «часам не да законаў», рашучасць «адабраць і выключыць» стрымліваецца занадта вялікім грамадскім рэзанансам і адкрытай дарагоўляй утрымання канфіскаваных дзяцей у замяшчаючых умовах. Пра боль дзяцей і іх бацькоў пісаць няма сэнсу, таму што ў нашай сённяшняй сітуацыі гэта, на жаль, не аргумент.

А калі адразу дваіх бацькоў затрымалі пасля акцыі?

Усё залежыць ад таго, колькі гадоў дзецям, ці ёсць у кватэры (доме) адказныя дарослыя і ці няма пагроз дзецям. Да прыкладу, у адным жылым памяшканні з астатнімі дзецьмі жывуць іх бабуля і дзед. Яны ў здароўі і «ганебная» інфармацыя пра іх адсутнічае. Дзеці цалкам могуць застацца часова, да вяртання бацькоў, з гэтымі пажылымі сваякамі. У практыцы бываюць выпадкі, калі раптам дзеці, што засталіся без апекі, заставаліся з суседзямі: начавалі ў іх, вячэралі-снедалі...
Калі ж казаць пра рэзанансны выпадак у Гомелі, калі затрымалі бацькоў, а хлопцаў 11 і 13 гадоў змясцілі ў прытулак, то ў мяне сустрэчнае пытанне да прадстаўнікоў апекі: скажыце, а што рабіць з дзецьмі такога ж узросту, калі іх адзінокая мама працуе медсястрой і пайшла на сутачнае дзяжурства? Іх таксама ў прытулак?
Мяне вельмі устрывожыў гэты выпадак. У гэтым «акце абароны» асабіста я бачу альбо відавочны прыклад міжведамаснай раз'яднанасці: супрацоўнікі міліцыі ніяк не маглі (не жадалі) вызначыцца і паведаміць супрацоўнікам апекі, колькі па часе можа адсутнічаць кожны з бацькоў; або сведчанне паспешнасці, абумоўленай халатнасцю. Калі б супрацоўнікі апекі адпрацавалі кантактную сетку сям'і, звязаліся са старэйшымі, ужо паўналетнімі дзецьмі з гэтай сям'і, тыя б не адмовіліся дагледзець малодшых у адсутнасць бацькоў (калі, вядома, старэйшыя недалёка жывуць). У гэтай сям'і альбо ў сілу нейкіх абставінаў не знайшлося нармальнай роднаснай ці кантактнай сеткі, з-за чаго да іх дзяцей у цяжкую хвіліну ніхто не прыйшоў на дапамогу, альбо ў дачыненні да бацькоў прытулак для іх дзяцей быў выкарыстаны як акт застрашвання. На жаль, пакуль недастаткова інфармацыі, каб зрабіць адназначную выснову.
Прафесійна я перакананая, што ў асяроддзі любой сям'і ёсць добрыя і надзейныя людзі, з дапамогай якіх дзеці свядомага ўзросту цалкам могуць перачакаць сутачную адсутнасць мамы. Органы апекі, якія беражліва ставяцца да дзяцей, павінны знайсці зберагальны спосаб абароны дзяцей, а змяшчэнне ў прытулак — гэта самы балючы варыянт. І, вядома, парада бацькам: трэба трошкі думаць наперад. Жыццё непрадказальнае, трэба, каб побач з дзецьмі заўсёды былі «запасныя варыянты» ў асобе добрых суседзяў, надзейных сваякоў, адказных «цётак з мамінай работы». Бацькі павінны прадумаць сцэнар, калі іх адсутнасць хтосьці зможа кампенсаваць. Інакш застаецца толькі прытулак. Але падкрэслю, што гэта часовае рашэнне, да вяртання аднаго з бацькоў дадому.

Што рабіць, калі педагогі клічуць бацькоў на «прафілактычныя размовы»?

У дадзены момант сістэма аховы дзяцінства пакуль толькі пераварвае інфармацыю аб палітычным няшчасці бацькоў і шукае спосабы рэакцыі на яе. Адсюль — запрашэння бацькоў на размовы ў школы і сады. Я лічу, што турбавацца з гэтай нагоды не трэба. На размову трэба з'явіцца, але абмяркоўваць на ёй толькі інфармацыю пра сваё дзіця: як вучыцца, як сябе паводзіць у калектыве аднагодкаў, якія поспехі і праблемы мае. Ад размоў на тэмы, не звязаныя з дзецьмі, лепш устрымлівацца. Вы маеце права на ўласныя палітычныя перакананні. І школа з садам — ​​не тыя месцы, дзе вашыя асабістыя палітычныя погляды і перавагі могуць абмяркоўвацца. Скардзіцца ў высокія інстанцыі, напэўна, сэнсу няма: па-першае, законы не працуюць па прычыне, што «часам не да іх», а па-другое, Генеральная пракуратура і Міністэрства адукацыі ўжо выказаліся па гэтым актуальным пытанні і наўрад ці зменяць сваю пазіцыю у бліжэйшыя дні.
Але ў гэтай, здавалася б, тупіковай сітуацыі, ёсць выхад. Ён — у разуменні таго, што адбываецца ў дыягнастычных мэтах. Сітуацыя незаконнага ўмяшання ў справы вашай сям'і і педаліраванне пагрозамі, звязанымі з дзецьмі, дазволіць вам зразумець шмат важных рэчаў. Вы даведаецеся, хто з навакольных ставіцца да вашай сям'і паважліва, а хто абясцэньвае вас, вашы пачуцці і пачуцці вашых дзяцей. Вы ўбачыце, што ў школе ёсць педагогі, якія будуць падтрымліваць вас у бацькоўстве, і тыя, якія будуць выкарыстоўваць сітуацыю супраць вас і вашых дзяцей. Вы зразумееце, на каго можна пакласціся ў цяжкую хвіліну.
Вы перастанеце (ці амаль перастанеце) шанаваць знешнюю рэпутацыю сваёй сям'і ў вачах нічога не вартых людзей, чыё меркаванне вам зусім нецікава. Вы зразумееце, што ваша сям'я — гэта не тое ўражанне, якое яна стварае на навакольных, гэта тое, як яна рэагуе на тое, што адбываецца і як аб'ядноўваецца, каб перажыць выклік.
Тое, што адбываецца дасць вам глыбокае разуменне каштоўнасці дзіцяча-бацькоўскіх адносін, вы накіруеце свае намаганні на тое, каб растлумачыць дзецям, што адбываецца, і што часам людзей пераследуюць за тое, што думаюць па-іншаму. Вы знойдзеце патрэбныя словы і зможаце ўсё растлумачыць сабе і дзецям. Калі для вас сапраўды важна.
rebenok.by