«Калі пагадзіцца з віной Расіі, то мы ўсе тады забойцы. Як з гэтым жыць?»
Спачатку Крым, пасля 2020 год і рэпрэсіі, а цяпер яшчэ і поўнамаштабная вайна Расіі супраць Украіны парэзалі на шматкі шмат якія сем'і ў Беларусі. І вельмі часта — назаўжды.
Фота мае ілюстрацыйны характар
Гэтая гісторыя, якую чытачка расказала «Салідарнасці», досыць красамоўна паказвае пазіцыі сваякоў, якія пражываюць у Расіі і Беларусі.
«Бацька асвоіў інтэрнэт, і гэта ў 2020 годзе стала вырашальным фактарам»
— Нас тры сястры-пагодкі, усім цяпер каля 50, — кажа Валянціна (усе імёны змененыя ў мэтах бяспекі суразмоўніцы, якая знаходзіцца ў Беларусі). — Даша выйшла замуж і з'ехала за Урал, Насця таксама жыве ў Расіі, толькі ў Калінінградскай вобласці. А я ўсё жыццё пражыла ў родным райцэнтры Віцебскай вобласці.
Амаль кожнае лета сёстры са сваімі сем'ямі прыязджалі ў родны горад — і заўсёды гэта было свята. Сёлета ў нас сустрэча супала з яшчэ адной сямейнай урачыстасцю, на якой, аднак, мы з Дашай ледзь не пабіліся.
Бацькі нашы даўно жывуць асобна. Бацька, калі дочкі з'ехалі, асвоіў інтэрнэт, і гэта ў 2020 годзе стала вырашальным фактарам.
Глядзіце таксама
Ён выдатна разумее ўсё, што адбываецца, я магу абмеркаваць з ім сітуацыю ў нашай краіне, ён не змяніў сваёй пазіцыі за тры гады і нават стаў яшчэ больш радыкальным, кажа, дайце мне зброю — і я пайду.
А мама наша — заўзятая «пуціністка», нават не «лукашыстка». Яна кругласутачна глядзіць Салаўёва, нічога не хоча чуць, так і кажа: «Малюся кожны дзень за Пуціна».
Мяне яна называе «здрадніцай», яе любімая фраза: «Ідзі, кланяйся свайму Захаду». Аргумент, што Расія нас выкарыстоўвае значна страшней, чым Захад, наогул ёй незразумелы. А калі пачынаю казаць нешта пра тую вайну, яна наогул выходзіць з сябе, тыпу гэта святое, як ты можаш, твой дзед ваяваў, а ты «бандэраўцаў» абараняеш.
Я спрабую ёй усё дараваць, беручы пад увагу ўзрост, адсутнасць інтэрнэту і кучу розных хвароб.
«І ўвогуле навошта яны супраціўляюцца, ужо даўно б усё скончылася»
Мы ўсе сабраліся ў адным доме на свята, але да самога святочнага стала так і не дайшлі. Прычым я прыкладна ўяўляла пазіцыі сваякоў і старалася сама не пачынаць аніякіх размоў ні пра Беларусь, ні пра Украіну.
Але пачала Даша. Яна вырашыла мне паскардзіцца на бацьку, да якога напярэдадні схадзіла ў госці. Кажа, гэта ж трэба, у яго круглыя суткі ідуць толькі ўкраінскія каналы, прычым «нават на ўкраінскай мове». І ён замест таго, каб мець зносіны з унукамі і капацца ў агародзе, глядзіць іх і яшчэ ёй спрабуе нешта тлумачыць.
Я здзівілася, таму што на пачатку вайны яна не гаварыла з такой пагардай пра Украіну, сама была ў шоку, абуралася, што так нельга было паступаць. Шчыра кажучы, мы рэдка з ёй размаўлялі апошнім часам, таму я ўпусціла момант, калі адбылося гэтае «прамыванне» прапагандай.
Глядзіце таксама
Цяпер яна быццам бы асуджае смерць людзей, але паралельна як бы ўхваляе тое, што адбываецца. Аказваецца, такое магчыма — я прывяду некаторыя ўрыўкі з нашай размовы.
— Як я магу асуджаць краіну, якая дала мне ўсё: я добра жыву, у мяне ёсць кватэра, машына, бізнес і г. д.? — здзівілася сястра.
— Але людзі ва Украіне таксама жылі добра, у іх таксама ўсё было, — парыравала я.
— Трэба было не сябраваць з Захадам, не ўступаць у NATO.
— Дык яны не ўступілі!
— Але пагроза ж была, таму ў нас не было выбару.
— Расея — ядзерная звышдзяржава, хто можа ёй пагражаць, як бы на вас напалі?
— Магла прыляцець ракета. І наогул навошта яны супраціўляюцца, навошта бяруць зброю ў Захаду? Ужо даўно б усё скончылася.
Калі яна пачала адвечную песню пра «бамбілі Данбас», я паспрабавала растлумачыць, як з'явіліся «ДНР» і «ЛНР», як адбываліся іншыя канфлікты. Але яна проста катэгарычна мяне спыніла: «Мне гэта ўсё не цікава, я ў гэта не ўнікаю, не збіраюся чытаць пра чачэнскую вайну і пра 2008 год, і пра 2014 год. У мяне ўжо ёсць сваё меркаванне».
Я адказала, што менавіта для таго і ўнікала ва ўсё, каб сфармаваць сваё меркаванне, а яна лічыць за лепшае проста перадаваць тое, як ёй нехта кажа.
На гэта яна параіла: «Ды не лезь ты, навошта табе гэта трэба, вы тут звар'яцелі ўсе на гэтай Украіне. У мяне сваё жыццё ёсць і ў цябе таксама».
А як можна не лезці, калі ў нас амаль кожная сям'я звязаная з Украінай, мы ўсе адпачывалі ў Затоцы, ездзілі ў Адэсу, у Харкаў, ездзілі на той самы «7 кіламетр» па джынсы па аптовых цэнах. Хто з беларусаў там не быў?
Спытала пра мабілізацыю. Яе версія наогул мяне забіла. Яна сцвярджае, што на вайну ідуць толькі тыя, хто сам хоча, або тыя, каму патрэбныя «трунныя». Прычым кажа пра гэта абсалютна спакойна, як быццам гаворка не пра людзей. Усе, хто не хацеў, на яе думку, «адкасілі».
Я спытала, чаму яна так упэўненая. Яна прывяла ў прыклад свайго зяця, які ў першыя дні мабілізацыі з'ехаў у Тайланд і вярнуўся толькі праз паўгода.
Пра смерць людзей (усіх — і расійцаў, і ўкраінцаў) разважае па-філасофску, кшталту з любым можа здарыцца, вунь жыве чалавек — і інфаркт. А тут вайна, бомба — значыць, лёс такі. Тое, што гэта зусім розныя катэгорыі, не разумее.
Глядзіце таксама
«За што вы нас, расійцаў, так не любіце? Гэта ж не я забіваю людзей!»
Быў адзін страшна паказальны момант, калі яна, апраўдваючы ўсе дзеянні Пуціна, рэальна назвала яго «царом». Спачатку сказала, што «прэзідэнт маёй краіны», якога яны нібыта выбралі, «не можа зрабіць нічога няправільнага».
Калі ўбачыла мае пашыраныя вочы, прывяла аналогію: маўляў, царам жа ніхто не адважваўся пярэчыць, так і ў нас цар вырашыў — значыць, трэба. Я аслупянела!
Паспрабавала ўдакладніць: а калі цар раптам аказаўся хворым чалавекам і вырашыў зрабіць незразумела што? На гэта ў яе жалезны довад пра тое, як у Расіі ўсё добра — і заробкі, і медыцына, і бізнес развіваецца.
Кажу, так можна ж так і сказаць: гэта добра, а гэта ён зрабіў дрэнна. Але яна не дапускае нават думкі, што «цар» можа памыліцца.
Глядзіце таксама
Я тлумачу на сваім прыкладзе, што вельмі незадаволеная «сваім царом», таму што катэгарычна супраць і размяшчэння ядзернай зброі, і «вагнераўцаў» у сваёй краіне не хацела, а тое, што дазволілі на Украіну напасці з Беларусі, наогул жахліва.
— Чаму ты мне выказваеш гэта, я ў гэтым не вінаватая. Чаму цябе наогул усё гэта хвалюе, табе сваіх праблем не хапае? — не зразумела яна мой пасыл.
А калі заікнулася пра тое, што час такі цяпер і Пуціна наогул можа хутка не стаць, прынамсі, у Крамлі, яна рэальна спалохалася: «Як гэта — можа не стаць?»
Натуральна, з Украіны перайшлі да нашых падзей, і я ёй з прыкладамі стала расказваць, што ў нас у горадзе не засталося сем'яў, дзе б кагосьці не рэпрэсавалі. Больш за тое, аднаго нашага сваяка таксама забіралі на суткі, звольнілі з працы. І яна гэта выдатна ведае і вельмі яму спачувала.
Пытаюся: калі б табе сказалі звольніць чалавека толькі за тое, што ён не так думае, ты б звольніла? І яна, якая казала неаднаразова, што ў шоку ад таго, што адбываецца ў Беларусі, адказвае: так, звольніла б, выбрала б сваю сям'ю.
На маё пярэчанне пра тое, што я б палічыла за лепшае сама звольніцца і пайсці працаваць дворнікам, яна толькі ўсміхнулася, маўляў, ты ж разумееш, што нічога не зменіш, не звольніш ты, звольніць іншы — гэта сістэма.
Я заплакала, нагадала, што з нашым родным чалавекам менавіта так і паступілі, разбілі кар'еру, жыццё.
Сістэма складаецца са шрубак, і калі б шмат шрубак выйшлі з ладу, адмовіліся звальняць, то сістэма б пачала ламацца.
Яна стала спачуваць, гаварыць, што не ўхваляе таго, што адбываецца, але прызнаць прычыну, чаму гэта адбываецца, усё роўна адмовілася.
Для мяне такая дваякая пазіцыя «асуджаю, але зрабіла б сапраўды гэтак жа» аказалася непрымальнай. Напэўна, я ў гэты момант перайшла на павышаныя тоны і яе гэта закранула: «За што вы нас, расійцаў, так не любіце? Гэта ж не я забіваю людзей!».
Вядома, я разумею, што проста сарвалася на ёй за ўсіх, што яна адна з мільёнаў і нічога змяніць не зможа. Але мяне насамрэч больш за ўсё параніла тое, што яна не асудзіла, ні разу не сказала, што Пуцін не мае рацыі, што Лукашэнка не мае рацыі, што гэта злачынствы.
У выніку, яна схапіла рэчы і літаральна ўцякла, нават не прысеўшы за стол.
Мне балюча ад усяго гэтага, але я нічога не магу з сабой зрабіць: разумею, што сястра, але стаўленне да яе змянілася. Думаю, і ў яе да мяне таксама.
Глядзіце таксама
У пакоі, дзе мы размаўлялі, увесь гэты час была і Насця. На пачатку вайны яна якраз казала, што «ўсё не так адназначна», што «ў цябе сваё меркаванне, у мяне сваё», «мы ратуем Данбас».
Але, мабыць, блізкасць да Еўропы — а яны ў Польшчы і Германіі даволі часта раней бывалі — дапамагла ёй разабрацца, што да чаго.
Яны нават думалі пра пераезд адзін час, але расійцам забаранілі вывозіць грошы. А ў іх трое дзяцей, і яны спалохаліся, што не змогуць пражыць у чужой краіне без грошай.
Насця ўмяшалася ў размову толькі адзін раз, калі казалі пра мабілізацыю, сказала, раз гэта «СВО», то аніякай мабілізацыі наогул не павінна было быць.
Але калі Даша ўжо сышла, яна паспрабавала не тое каб яе апраўдаць, а растлумачыць, чаму так адбываецца. І мне здаецца, яе думка сапраўды правільная: «Зразумей, калі мы прымем ваш бок, як нам з гэтым жыць? Калі мы пагодзімся з усім, што ты сказала, значыць мы — забойцы? Як гэта прызнаць? Таму наша псіхіка так абараняецца».