Каронавірус муціраваў. Ці так гэта страшна і ці дапаможа цяпер вакцына?

Нядаўна выяўлены ў Брытаніі новы штам каронавірусу распаўсюджваецца хутчэй, чым яго папярэднік. Ці азначае гэта, што распрацаваныя вакцыны ад COVID-19 будуць цяпер бескарысныя?

Мутацыя каронавірусу, выяўленая нядаўна ў паўднёвай частцы Вялікабрытаніі, па дадзеных Міністэрства аховы здароўя Злучанага Каралеўства, распаўсюджваецца хутчэй, чым яго вядомая да гэтага часу разнавіднасць. На сённяшні дзень заражэнне вірусам-мутантам ужо было афіцыйна пацверджана ў больш за тысячы пацыентаў, перадае «Нямецкая хваля».

Аднак, па словах міністра аховы здароўя Вялікабрытаніі Мэта Хэнкака, гэта не азначае, што новы вірус больш небяспечны, чым ранейшы. Хутчэй, з’яўленнем новай разнавіднасці каронавіруса можна растлумачыць нядаўні скачок заражэнняў у краіне, выказаў здагадку чыноўнік.

Пры гэтым сам факт з’яўлення мутацыі віруса не ўяўляе сабой нічога звышарыгінальнага. Напрыклад, у Кітаі, дзе ўпершыню быў знойдзены каронавірус, яго новая разнавіднасць была выяўлена каля паўгода таму. А летам перайначаны каронавірус з’явіўся ў Іспаніі, і пасля гэтага распаўсюдзіўся на палове тэрыторыі Еўропы. Вірусы мутуюць пастаянна. Але, як правіла, іх змены маюць толькі мінімальныя наступствы.

Як рэагуе арганізм на мутацыю каронавіруса?

Звычайна чалавечы арганізм бывае ў стане самастойна абараніць сябе ад вірусаў, вырабляючы антыцелы, якія дапамагаюць яму перамагчы ўзбуджальніка інфекцыі і набыць імунітэт. Аднак у сітуацыі, калі ўзбуджальнік мутаваў, а наяўныя ў арганізме антыцелы «запраграмаваныя» на барацьбу са старой разнавіднасцю віруса, іх эфектыўнасць у барацьбе з інфекцыяй прыкметна зніжаецца.

Менавіта па гэтай прычыне мы пастаянна хварэем насмаркам. Наш арганізм выпрацоўвае антыцелы да таго віду насмарку, якім мы перахварэлі ў мінулы раз, але ў яго няма на ўзбраенні антыцелаў да яго змененага варыянту. Тым не менш, панікаваць не варта. Таму што з прычыны мутацыі вірус не заўсёды становіцца небяспечнейшым. Часам мутацыя нават прыводзіць да таго, што ён слабее.

Як адбываюцца мутацыі вірусаў?

Калі чалавечы арганізм выпрацаваў антыцелы да вызначанага віду віруса, гэты вірус імкнецца змяніць сваю абалонку, каб імунныя клеткі ў наступны раз яго «не пазналі». Каб выжыць, вірус мяняе свае знешнія пратэіны і фармуе новыя штамы.

Між тым для размнажэння віруса неабходныя клеткі яго носьбіта. Калі такая клетка аказваецца ва ўладзе віруса, ён ўкараняе ў яе сваю генетычную інфармацыю. Пасля гэтага клеткі заражанага арганізма пачынаюць вырабляць мільёны копій віруса. Аднак падчас гэтага працэсу непазбежна адбываюцца мікраскапічныя памылкі, і кожная з іх трохі змяняе генетычны код віруса. Іншымі словамі, вірус муціруе.

Чаму новая разнавіднасць віруса распаўсюджваецца так хутка?

Вірус SARS-CoV-2, які можа стаць прычынай развіцця ў пацыента лёгачнага захворвання COVID-19, як і ўсе коронавирусы, адносіцца да тыпу РНК-вірусаў, якія муціруюць з хуткасцю прыкладна раз у месяц.

Розныя варыянты віруса тлумачаць і тое, чаму ў розных рэгіёнах свету гэты ўзбуджальнік прыводзіць да розных па інтэнсіўнасці хваляў распаўсюджвання інфекцыі, і тое, чаму ў розных людзей захворванне, выкліканае гэтым вірусам, працякае з рознай ступенню цяжару.

У выяўленай у Вялікабрытаніі разнавіднасці каронавіруса адбылася мутацыя шыпавідных атожылкаў (спайковых бялкоў). З-за так званай геннай дэлецыі (перабудовы храмасомы, пры якой адбываецца страта яе ўчастка) у новавга штаму віруса адсутнічаюць дзве амінакіслаты. Магчыма, менавіта дзякуючы гэтай асаблівасці новаму каронавірусу атрымліваецца так хутка распаўсюджвацца.

Аналагічная сітуацыя назіралася летам ва ўсходнеазіяцкім рэгіёне. Пры гэтым пацыенты, якія заразіліся там перайначаным каронавірусам, пераносілі захворванне ў больш мяккай форме. Відавочна, гэта было звязана з тым, што ў дадзеным выпадку мутацыя віруса прывяла да яго паслаблення.

Ці дапаможа вакцына ад мутацый каронавіруса?

Вялікабрытанія стала першай заходнееўрапейскай краінай, якая прыступіла да масавай вакцынацыі супраць COVID-19. Той факт, што ў Злучаным Каралеўстве была выяўлена мутацыя каронавіруса, не гаворыць пра тое, што прышчэпка ад яго цяпер будзе бескарыснай. Усе распрацаваныя да сённяшняга дня вакцыны кадуюць інфармацыю для спайкавых бялкоў каронавіруса так, што гэтыя прэпараты стымулююць імунную сістэму пацыента, нават у выпадку заражэння новым штамам.

На шчасце, для таго, каб вірус змог настолькі змяніць свае пратэіны, каб яму ўдалося абыйсці існуючую імунную абарону, яму патрабуецца цэлая серыя мутацый. У той жа час мы ведаем і пра тое, што вірусы грыпу, да прыкладу, мутуюць так хутка, што вакцына ад яго павінна мяняцца да пачатку кожнага сезона, каб захаваць эфектыўнасць.

З гэтага вынікае, што і вакцыны ад каонавіруса, хутчэй за ўсё, у будучыні прыйдзецца перапрацоўваць. Аднак назапашаныя за час цяперашняй пандэміі дадзеныя і створаныя вытворчыя магутнасці, несумненна, дапамогуць надалей дамагчыся аператыўнага забеспячэння насельніцтва недарагой вакцынай.