Завод ператварыўся ў зону. Праўда аб БМЗ

Ларыса Шанюк — адна з нямногіх рабочых БМЗ, якія адкрыта сышлі ў стачку, патрабуючы спынення гвалту і непрызнанне вынікаў выбараў. Ларыса прапрацавала на заводзе 31 год. Яна бачыла, як выдатнае моцнае прадпрыемства паступова ператваралася ў кармушку для сваіх, піша ZUBR.

Ведаючы нюансы працы і размаўляючы з калегамі, распавяла, чаму многія не падтрымалі стачку, а таксама чаму ўсё ж такі вельмі важна разумець, наколькі рэжым Лукашэнкі разбуральны. Перад вамі гісторыя жыцця чалавека, завода, і, увогуле, цэлай краіны.

— Наш завод (нават неяк дзіўна цяпер гучыць — «наш завод») пачаў сваё існаванне ў горадзе Жлобіне з 1984 года, — распавядае Ларыса Шанюк. — Можа, пафасна прагучыць, але я закахалася ў наш завод з першага погляду. Прыйшла я на яго працаваць у 1989 годзе. Тады на заводзе было ўсё неабходнае для працы: італьянскія, аўстрыйскія тэхналогіі, найноўшае абсталяванне, транспарт, Аўтаматызацыя, камп'ютэрызацыя ўсіх працэсаў, навучанне.

Прадпрыемства забяспечвала прымудроных вопытам і маладых спецыялістаў жыллём. Але, адначасова са станоўчымі бакамі — будаўніцтвам жылых мікрараёнаў, дзіцячых садкоў, школ, Палаца культуры, бальніц і падобных сацыяльных аб'ектаў — наступілі цяжкія 90-я. У крамах пустата, чэргі за таварамі па картках. Наш завод тады ўзначальваў Юрый Васільевіч Феактыстаў. Больш пасля яго такіх дырэктараў не было. Ён разам з камандай стараліся нягледзячы на галодныя гады, каб людзі былі накормленыя, апранутыя, абутыя. Да яго многія хадзілі на прыём для вырашэння розных праблем, і ён дапамагаў.

Мы ўсе, хто яго ведаў, да гэтага часу ўспамінаем, як бацьку роднага. Ён усё рабіў для завадчан. Так, памятаю, якія выдатныя дзіцячыя сады падаваліся дзецям супрацоўнікаў завода. Басейн, урач-педыятр, лагапед, якія развіваюць заняткі, падарункі дзецям…

Але на жаль, залаты час хутка скончыўся. І скончыўся менавіта з прыходам да ўлады Лукашэнкі.

У першы ж яго прыезд на наша прадпрыемства пасля выбараў ён сярод іншага як бы мімаходзь згадаў пра тое, што гэта не можа так быць, каб у міністраў і прэзідэнта (дадайце сюды вобраз яго тэмбру голасу) зарплата была менш, чым у дырэктара завода і сталявара.

Тут жа чык, зарплаты знізіў раз у 5-8 (у мяне асабіста з 200 $ да 40$). Гэта зараз стала зразумела, ў чым справа была. А тады ўсё спасылаліся на цяжкасці пераходнага перыяду.

Наш дырэктар спрабаваў супраціўляцца таму, што завод распранаюць дагала, але супраць лому няма прыёму. Любімы прыём «вусатага» — узяць пад варту, як апошняга рэцыдывіста, c «маскі-шоў», выбіваннем звонку вокнаў, дзвярэй, тварам у асфальт. Патрымаць у турме, з прычыны адсутнасці складу злачынства праз месяц адпусціць. Так ён паступіў і з Юрыем Васільевічам.

Сталі мяняцца дырэктары. Наступіў 2003 год. Прыйшла новая каманда адміністрацыі на завод на чале з Андрыянавым (пару гадоў таму ён памёр).

Мы спачатку не разумелі, што адбываецца. Той, хто спрабаваў абурацца (тады яшчэ былі начальнікі — выдатныя спецыялісты, ды і працоўныя старой загартоўкі), тут жа звальнялі. На заводзе ўвялі шмат радыкальных правілаў. Завод стаў ператварацца ў зону.

У графіку вылучылі час для сустрэч з калектывамі цэхаў. Звычайна іх праводзілі ў актавых залах, займала ўсе хвілін 40. Калі хто-небудзь з рабочых на пытанне дырэктара: «Якія ў вас праблемы»? — падымаў сур'ёзныя тэмы, то яго начальніку цэха тут жа адрывалі галаву. Напрыклад, адразу звальнялі. Таму начальства хутка прыстасавалася і стала выкручвацца. А рабочых, груба кажучы, ставіць у позу.

Людзі яшчэ спрабавалі задаваць пытанні, але з кожным разам усё больш неахвотна. Потым змяніўся склад прафкама, стаўшы «кішэнным». Сацыялка пагоршылася, гэта называлася «Аптымізацыя для эканоміі сродкаў завода». Закранула ўсё. Ад аховы працы, здароўя і зарплаты, да нахабнага вымывання сродкаў прадпрыемства. Унікальных спецыялістаў звольнілі. Увялі кантрактную сістэму за адзін дзень да водпуску. Паменшылі адпачынак у вялікай колькасці работнікаў. І з кожным годам станавілася ўсё горш і горш.

Участак, на якім я працавала, быў шкоднай вытворчасцю і адпаведна, стаж працы лічыўся інакш. Але раптам нейкім чароўным чынам у нарматыўных дакументах з'явіўся запіс аб працы на ўчастку «без шкодных вытворчых фактараў».

Толькі шкодныя вытворчыя фактары ніхто не мог такім жа чароўным чынам выправіць. Гэта холад, спякота, пыл, у паветры ўся табліца Мендзялеева, ад кітайскіх матэрыялаў пах фармальдэгіду і т. п. Уздым цяжару, праца ў нязручным становішчы цела, дрэннае асвятленне, напружанасць у працы. Інжынер па працы, інспектар па працы на нашым участку ўсе фатаграфіі працоўнага часу рабілі, не выходзячы з кабінетаў, падганяючы ўмовы працы пад новыя «нормы». Увогуле, рабілі ўсё для ператварэння нашай працы ў рабскую.

На заводзе ўвялі электронныя прахадныя. Таксама ўвялі асабістую матэрыяльную адказнасць за выпуск бракаванай прадукцыі, прэтэнзію па якасці ад спажыўца, хоць у пераважнай большасці выпадкаў віна не чалавека, а закупка няякаснай таннага сыравіны і матэрыялаў, абсталявання, інструментаў.

Яшчэ, да навін новай улады — з'явілася новая пасада — ідэолаг. Ідэолаг быццам бы правільныя рэчы казаў:«Ад кожнага залежыць агульны поспех».

Мы верылі. Стараліся, бо цяжкі перыяд, як нам тлумачылі, а вось потым наступяць тыя самыя тлустыя гады, як любіў казаць дырэктар Андрыянаў... Дом, сям'я адыходзілі на другі, трэці план.

А потым наступіў той самы «тлусты перыяд», вось толькі выбарачна. У начальства. Яны сталі ездзіць на нейкія экзатычныя курорты, у іх пачалі з'яўляцца шыкоўныя аўтамабілі, новая бытавая тэхніка. Направа і налева наша начальства стала хваліцца новымі ўборамі, абуткам, прычоскамі, дзяліцца ўражаннямі ад суперстаматолагаў у новых клініках, устаўленымі, вылечанымі зубкамі…

Увогуле, па ўсім было відаць, што жыццё ў іх усіх, без выключэння, атрымалася. Толькі неяк не зрасталася ў мяне ў галаве — як так? Працуем на адным заводзе, а ў начальства — кожны дзень свята, а ты — імкнучыся працаваць на знос, не бачачы сям'ю, чамусьці ніяк канцы з канцамі не можаш звесці.

Дзіцячыя сады ад заводаў перадалі гораду. Увялі заахвочванне начальнікаў артыкулам даходу пад назвай «За эканомію заработнай платы». І пайшлі старанні начальнікаў усіх узроўняў і ўсіх кірункаў — эканоміць зарплату.

У 2010 год прыйшло іншае пакаленне — новы дырэктар, рабочыя, Інжынеры. Прыйшло шмат людзей — чужынцаў, якія нічога не разумелі ў тэхналогіі, але якія паказваюць актыўную дзейнасць. Завод з любімага карміцеля «адзявальца» і «абувальца» ператварыўся ў нейкі карны орган.

Праз тры гады я надарвала на працы спіну. Але афіцыйна адмянілі паняцце «шкодная вытворчасць», і на мае скаргі ніхто не адрэагаваў, і перайсці працаваць на іншы ўчастак не дазволілі. Працягнула працаваць. Я надарвалася на працы канчаткова: у мяне з'явілася велізарная, страшнага выгляду, шакавальная круглявасць, кіла белай лініі жывата. Патрэбна была аперацыя і сродкі на аднаўленне. А заробак зноў зрэзалі. Начальства, замест адэкватнага стаўлення і дапамогі, дазваляла сабе пры калектыве адпускаць жарты з нагоды майго жывата.

Я спрабавала даказаць, што наш участак неабходна даабследаваць на наяўнасць шкодных вытворчых фактараў. Але ўсё ўперлася ў глухую сцяну нежадання начальнікаў займацца гэтым сур'ёзным пытаннем. Толькі сёлета вырашылі звярнуць увагу на сітуацыю ў сувязі з выбарамі прэзідэнта.

Адказ рушыў услед. Але, як і варта было чакаць — адмазка і маніпуляцыя інфармацыяй. Вывучэнне ўмоў працы адказнымі асобамі па тэлефоне, не выходзячы з кабінетаў. Для выгляду зрабілі пару працоўных сталоў для палягчэння правядзення кантролю. А на самай справе: тэмпература паветра такая ж, як і на вуліцы —кантроль ажыццяўляецца ва ўмовах халодную складоў. Узімку — да мінус 30 бывала. Улетку здаралася да плюс 40 у цені.

З'явіўся новы ідэолаг, апынуўся чалавек з органаў. Метады працы відавочныя. Падпарадкаванне і кантроль. Усе тыя ж турэмныя метады. На жаль, варта прызнаць, што ў большасці завадчан не было сіл пратэставаць.

Начальства выразна працавала з завадчанамі, закалыхваючы, супакойваючы, падтакваючы, а дзесьці запалохваючы.

Мяркую, кіраўнікоў таксама запалохалі, што, калі не справяцца з рабочымі — усім будзе дрэнна. Да таго ж у большасці тых людзей, з якімі я працавала бок аб бок, дагэтуль няма такіх матэрыяльных магчымасцяў, каб набыць гаджэты і чытаць навіны з інтэрнэту. Яны глядзяць дагэтуль тэлевізійныя навіны, а што паказваюць па ТБ — усе ведаюць.

Вось і атрымалася, што збольшага прапаганда спрацавала. Збольшага — абыякавасць да ўсяго таго, што адбываецца і думка, што гэта дзесьці там з кімсьці адбываецца, а з імі нічога не здарыцца. Яшчэ страх. Крэдыт. У кожнага свае праблемы.

Напэўна, толькі пусты халадзільнік вымусіў бы рабочых сысці ў страйк.