Дзе была пражская друкарня Скарыны?

Калі ў 90-я гады Радыё Свабода пераехала ў Прагу, мне давялося трапіць з адным з чэшскіх беларусістаў Мілаславам Зімам на Страмесцкі пляц у цэнтры чэшскай сталіцы. Памятаю, як я аслупянеў, калі спадар Зіма проста і без эмоцыяў паказаў на адзін з дамоў і сказаў, што тут, на другім паверсе, была друкарня Скарыны...  



3b7b53c1_7585_487b_8ef8_0a0448079330_w443_r1.jpg

Прайшло шмат гадоў, няма ўжо на свеце Міласлава Зімы, а я ўсё не магу суняць хвалявання, калі падыходжу да гэтага дому або прыводжу туды гасцей і сяброў. І яшчэ больш хвалявання надае думка пра тое, што Скарына бачыў амаль усе навакольныя дамы, храмы і вулкі, бо яны тады ўжо былі.


Сам дом, дзе была друкарня, пабудаваны ў 1371 годзе. За сваю доўгую гісторыю ён змяніў не менш за пяць назваў (такая ў чэхаў традыцыя — даваць дамам назвы). Са страчаных мне найбольш падабаецца «U Zlatého pelikána». Але да ХХІ стагодзьдзя дайшлі дзьве назвы, якія абедзьве цяпер выкарыстоўваюцца. Гэта «U čapů» і «U bílého anděla». Першая з іх, самая старажытная, звязана з тым, што некалі на франтоне былі намаляваныя буслы, а другая, магчыма, з паданнем, што некалі там з’яўляўся белы прывід маладой маці, якая коштам свайго жыцця ўратавала сына і, як анёл-ахоўнік, блукала па доме, пакуль сын не дасягнуў паўналецця. Вельмі сімвалічна, што народжаны ў краіне буслоў Скарына друкаваў беларускія кнігі ў доме з такой "беларускай" назвай — "У буслоў".


Першапачаткова гатычны, гэты дом у XVI стагоддзі быў перабудаваны ў стылі Рэнесансу, а ў XVІI стагоддзі — у стылі барока. Таму сёння ў знешнім выглядзе будынак колішняй друкарні спалучае прыкметы ўсіх трох стыляў.

Вось гэты шэра-зялёны дамок:

gdb.rferl.org__fdb83d10_1269_4_0e2b8de9fcb857fbdda136c38feacbce.jpeg


 


Так ён выглядае ў фронце забудовы паўднёвага боку Стармесцкага пляцу Прагі:

gdb.rferl.org__26a11bec_3f52_4_51998261f5983e6787ae0b205ac8aa8b.jpeg


 

Так выглядаюць дамы ў фронце забудовы паўднёвага боку пляцу злева ад друкарні. У часы Скарыны яны ўжо былі:

gdb.rferl.org__5804feef_643f_4_dc07fe7ff0a75075ff5fa9a01c910b77.jpeg


 

Гэта фрагмент першага паверху друкарні:
 

gdb.rferl.org__dbba1787_e9cb_4_280fe1db8e5cf60e4cbd5fde7c5e4f5b.jpeg

Гатычнае скляпенне другога паверху друкарні:

gdb.rferl.org__26f71d96_430a_4_ae768634769252220a0adc149d5e296e.jpeg


Адно з памяшканняў на другім паверсе друкарні:

gdb.rferl.org__03f25790_7b9f_4_ec7a41ebc9f8f25f50d24cc91272b0d2.jpeg

Паводле чэшскіх беларусістаў Вацлава Жыдліцкага і Міласлава Зімы, друкарня Скарыны была ў гэтым памяшканні. У часы Готыкі і Рэнесансу столі часта былі драўляныя: 

gdb.rferl.org__92ecbf23_3cc4_4_83ac7bd2e39816ef6791e38575abde91.jpeg


Выгляд з акна друкарні на легендарны пражскі Арлой — астранамічныя куранты 1410 году на вежы гатычнай ратушы. Скарына мог падчас працы паглядаць у гэтае вакно:

gdb.rferl.org__273eddfe_5d72_4_b6d684e52452f14f9332445fffa41df4.jpeg

Аркада друкарні Скарыны (чырвоныя скляпенні) злучаецца з аркадамі суседніх будынкаў. Рынкі ў сярэднявеччы атачалі аркадамі, каб гандляры там маглі хаваць ад дажджу свой тавар.

gdb.rferl.org__ac5e35e6_1c22_4_e8109f873fa9ce4fdddf8f2fa1bf6cca.jpeg


Суседняя з друкарняй вуліца Мелантрыхава, па якой мог не раз хадзіць Скарына:

gdb.rferl.org__f70b7a5b_437c_4_aaba7c4ce8af85f3b8b60789d0ebf2df.jpeg


Будынак старажытнай аптэкі насупраць друкарні. Скарына мог там купляць лекі. Будынак у венецыянскім стылі, размаляваны ў тэхніцы сграфіта (шкрабаніна па сырым тынку) Сярод выяваў — Адам і Ева пад дрэвам пазнання дабра і зла, шэсце Бахуса і інш.:

gdb.rferl.org__bffb4be8_189f_4_7a0fa8a3dc467047b541f2744894a9a5.jpeg


Усходні бок Старамесцкага пляцу. Усе гэтыя будынкі за часамі Скарыны ўжо існавалі (некаторыя да нас дайшлі перабудаваныя). Значыць, ён іх бачыў:

gdb.rferl.org__3b7b53c1_7585_4_c735bd23bc811df09076cb26abe58d65.jpeg


Гатычны сабор Панны Марыі перад тынам (Chrám Panny Marie Před Týnem) у часы Скарыны меў ужо такі выгляд:

gdb.rferl.org__e5c41854_4efe_4_69bd170d8be2426a6748c2c62758e718.jpeg


Шыкоўны дом «U zvonu», пабудаваны ў першай палове XІV стагоддзя ў стылі карункавай венецыянскай готыкі з венецыянскім шатром. У ім адразу пасля пераезду ў Прагу ў сярэдзіне XІV стагоддзя жыў імператар Святой Рымскай імперыі, гарачы патрыёт Чэхіі Карл ІV.

gdb.rferl.org__ff1eb7a9_121e_4_72de23f72b836a0c419147cdf9c09510.jpeg


У Празе ёсць яшчэ шмат месцаў, звязаных з прысутнасцю Францішка Скарыны ў гэтым фантастычным па прыгажосці еўрапейскім славянскім горадзе. Але наваколле друкарні — асаблівае месца, і для нас, беларусаў, сакральнае.

Сяргей Абламейка, www.svaboda.org