Сцэны, што шакіруюць, алкаголь і «ружовыя сланы»: у прамзоне на Кастрычніцкай паставілі спектакль

Незалежная тэатральная кампанія HomoCosmos прадстаўляе драму ілюзій «Убачыць ружовага слана». Спектакль адбудзецца 20 верасня ў 19.00 у прасторы Hide (вул. Кастрычніцкая, 19).

                 
                                           Чым далей вы рушыце наперад, тым больш апярэджваеце свой час,                                                                                                                        тым менш вы зразумелыя публікай.
                                            Міхаіл Шамякін


Убачыць ружовага слана немагчыма. Калі толькі ў мультфільме. Значыць, назва спектакля «Убачыць ружовага слана» — чыстая фантазія. І нават правакацыя. Пры гэтым сюжэт, тэма, людскія лёсы цалкам рэальныя. Магчыма, «ружовы слон» — свет нашых ілюзій. Магчыма, гэта жаданне ператварыць у рэальнасць свае мары — завесці дзіця і домік ля мора. Хтосьці адгадае сацыяльны падтэкст — гісторыю распада асобы.Менавіта так пазіцыянуе сваю новую працу Незалежная тэатральная кампанія HomoCosmos. Трое выканаўцаў — мужчына і дзве жанчыны. Глядзела спектакль з Іванам Трусам, акцёрам Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Я. Купалы. Яго герой Леві імкнецца да стварэння раю — як ідэальнага месца пражывання чалавека. Глыбінныя ўчынкі яго героя сведчаць пра розныя прачытанні заяўленай тэмы.

Павярхоўны погляд на гісторыю ружовага слана зводзіцца да таго, што што нам распавядаюць пра лёс алкаголіка. Тое, што гэтая страшная хвароба здольная разбурыць усё, і, перш за ўсё, самога чалавека, які п’е, не патрабуе доказаў. Тэатральны праект HomoCosmos у чарговай сваёй прэм'еры рэзка і свядома пайшоў ад жыццёвай бытавой праўды ў філасофскую тэму распада асобы. Мабыць, у нашых тэатрах і на экране не знойдзецца акцёра, які б пэўна, у вядомых дэталях, у гумарыстычных і трагічных падрабязнасцях не змог бы сыграць алкаголіка. Колькі іх у п'есах і сцэнарыях! Але ў дадзеным выпадку дзякуючы эстонскай п'есе і эстонскаму рэжысёру адбылося паглыбленне не толькі ў сацыяльную праблему. Спатрэбілася скрупулёзнае даследаванне псіхалогіі чалавека, якое не ўпісваецца ў рамкі звыклай мастацкай формы і правераныя крытэрыі.
Эстонская драматург Пірэт Яакс напісала п'есу ў стылі сучаснай еўрапейскай драмы на сінтэзе побыту і ўяўлення. Эстонскі рэжысёр Калеў Куду, які сфарміраваўся на тэкстах Сэмюэля Бэкета, Данііла Хармса, Сары Кейн, прапанаваў авангардны спектакль, які выклікае перажыванні, што шакіруюць.
Добры тэатр — мастацтва сэнсавых нагрузак і метамоваў. Буржуазныя спектаклі па правераных замежных драмах і камедыях уводзяць гледача ў стан ціхай радасці і камфорту. Перформанс адкусвае ад цела тэатра па кавалку. Актуальнае мастацтва на захадзе прыносіць яго адэптам мільярды. Што ведаем мы ў Беларусі аб гэтых тэндэнцыях? Толькі тэарэтычныя пошукі. Ці магчыма ўкараніць у практыку айчыннага тэатра гэтыя еўрапейскія тэндэнцыі? Варта злёгку праясніць сітуацыю?
Наш чалавек, сын кампазітара Дзмітрый Рэнанскі пераехаў у Санкт-Пецярбург і стаў знакавым тэатральным крытыкам-прапагандыстам новай эстэтыкі еўрапейскага тэатра. Яго прадстаўляюць як тэатразнаўцу, музычнага крытыка, куратара, які займаецца «канструяваннем сэнсаў». Дзмітрый часта выступае ў Мінску з лекцыямі. Ён сфармуляваў сінкрэтычны феномен сучаснага тэатра, які аперыруе ўсім даступным сённяшняму чалавеку мастацкім інструментаром. Назваў яго тэрмінам work-in-progress, што ў перакладзе азначае: пастаянна змяняе абрысы. Тэатральная дзея здабываецца з гуку, святла, колеру, інтэрнэту. Псіхалагічная нюансіроўка акцёрскай гульні названая адстоем. Мантажная склейка важнейшая за характар героя. Акцёр непрыкметна выцеснены сімультаннай дэкарацыяй і перавандраваў на экран.
Верагодна, хопіць нагружаць чытача асэнсаваннем складаных асаблівасцяў еўрапейскай сцэны пачатку XXI стагоддзя. Беларускі тэатр стаміўся ад світак і лапцей. Даўно рвецца ў іншую прастору, аднак робіць гэта па-свойму, не перадаючы анафеме традыцыі, вопыт і ўнікальныя дасягненні айчыннай культуры. Бліжэй да справы — спектакля пра тое, як пабудаваць дом, названы «ружовым сланом».

Альтэрнатыўны тэатр Беларусі ўпэўнена асвойвае прамзоны на Кастрычніцкай вуліцы сталіцы. Следам за ОК16, з'явілася ОК19 або прастора Hide.
Камерныя пляцоўкі выдатна падыходзяць для камерных эксперыментальных спектакляў. Прасторы былых завадскіх цэхаў выдатна трансфармуюцца для зручнасці гледачоў і фантазіі рэжысёраў. Тут становяцца магчымымі самыя смелыя сцэнаграфічная рашэнні. Афармляла «ружовага слана» маладая мастачка Кацярына Шымановіч. Усё проста і выразна. Доўгі стол — подыум. Некалькі кубоў. Бутэлькі. Шклянкі. Ёсць лёгкія відэаэфекты, але без іх можна было б абысціся. Галоўнае, што надае сэнс спектаклю — спалучэнне двух колераў — ружовага і чорнага. Як вобразы летуценнага і рэальнага. Ружовага амаль няма ў касцюме героя — Леві. Толькі шнуркі чаравікоў і акантоўка пінжака. Ён чорны чалавек. Як усе алкаголікі, педантычны ў хвіліны цвярозасці. Яму ўсё хочацца размеркаваць па сваіх месцах. Як быццам раб парадку. Яго раздражняе хаос. Ён не ўсведамляе, што галоўны непарадак, галоўная памыйка — у яго свядомасці. Кацярына Бондарава ў ролі Сымоны — ружовая дама. Яна ці тое жанчына, ці тое ўява. Хутчэй, жанчына са сноў і мараў галоўнага героя, хоць пластычная ігра актрысы заслугоўвае асаблівай увагі і адабрэння. Катрын у выкананні Анастасіі Бабровай у гэтай гісторыі перажывае бязвыхадную сітуацыю сродкамі звыклага тэатра перажывання і крыху выбіваецца з заяўленай рэжысёрам эстэтыкі.

Неабходна звярнуць увагу на адну асаблівасць таго, як тэатры Беларусі асвойваюць нязвыклую заходнюю эстэтыку. Калі ўпершыню дакрануліся да п'ес Бертольда Брэхта, не захацелі прытрымлівацца прыёму «адчужэння» і цалкам выходзіць з вобраза. Заставалася вернасць псіхалагічнаму тэатру. Калі дакрануліся да драматургіі абсурда, таксама афарбоўвалі новую сцэнічную мову Еўропы цалкам традыцыйнымі славянскімі пачуццямі.
Нешта падобнае адбываецца ў спектаклі «Убачыць ружовага слана», калі іграе Іван Трус. Пры сённяшнім выбуху тэатра да цялеснасці Трус працуе са словам і думкай. Ён можа мяняць адносіны са светам праз цялеснасць, як робіць гэта Кацярына Бондарава. Вельмі лёгкі танец моцнага мужчыны таму доказ. Але акцёра прыцягваюць паўзы. У партытуры «Ружовага слана» шмат паўзаў. Узяць пачатак спектакля. Публіка яшчэ рассаджваецца, а спектакль ужо пачаўся. Трус не прамаўляе ніводнага слова 5-10 хвілін. Ён перасоўвае прадметы, п'е, усталёўвае бутафорыю, мыкае ў мікрафон. Адарвацца ад гэтай дзеі ўжо немагчыма, таму што акцёр ліхаманкава, па законах псіхалагічнага тэатра пракручвае ў сабе — прымушае гледача не чакаць рэакцыі, а чакаць разумення. Не смяяцца. Не плакаць. Маўчаць.

Папярэдні слайдНаступны слайд

Фота Анжалікі Грэковіч

У спектакль уключана магчымасць экспромта. Ні адзін момант гісторыі не зацэментаваныя. Любое адгадванне і чаканне разбіваецца ў пух і прах. Банальны любоўны трохкутнік паварочваецца сваімі самымі нечаканымі бакамі — не трагедыяй, не разгаданымі снамі, а сыходам у бездань космасу, дзе ўсё незразумела, не паддаецца звыклай логіцы. Нездарма спектакль зроблены праектам HomoCosmos.