Топ-10 фільмаў пра Другую Сусьветную, створаных у Эўропе

Чарговая гадавіна Дня памяці 8 траўня, ці як у Беларусі называюць Дзень Перамогі 9 траўня, набліжаецца сваёй недастатковай веліччу. Ужо другі год у Эўропе пануе новая вялікая вайна, якая ўрэшце прынясе і новы дзень Перамогі. Падрыхтавалі сьпіс з лепшых стужак пра тую, папярэднюю вайну, зьнятых не ў Галівудзе, а на нашым кантынэнце.

Нумар 10. Маўчаньне мора (Le silence de la mer). 1949

Стужка Жан-П’ера Мэльвіля гэта адаптацыя навэлы 1942 года. Дзеяньне фільма разгортваецца ў французскай вёсцы падчас нямецкай акупацыі. Уся гісторыя пабудаваная вакол старога чалавека, яго пляменьніцы і нямецкага афіцэра, які жыве ў іх доме. Атмасфэра ціхага супраціву ў фільме ствараецца праз складаныя ўзаемаадносіны гэтых герояў.

Чорна-белыя кадры дакладна перадаюць змрочны настрой. Нямецкі афіцэр сутыкнецца з жорсткім супярэчаньнем у сабе самім. Яго глыбокія перакананьні будуць змагацца з рэальнасьцю, якую нясе нацысцкі рэжым.

Французская сям’я сустракае немца маўчаньнем. Маўклівы супраціў квітнеў у гэты час на акупаванай краіне Бальзака і Гюго.

Нумар 9. Субмарына (Das Boot). 1981

Прыняцьце ганебнага мінулага — неабходны крок, які мусіць прайсьці кожная нацыя, якая ўдзельнічала ў акупацыях іншых дзяржаваў, якая адказная за нечалавечыя злачынствы сваёй арміі. У Нямеччыны гэта атрымалася, у Расеі — не было ніколі, і, на жаль, наўрад ці адбудзецца ў будучыні.

Гэты нямецкі фільм Вольфганга Петэрсана пераносіць нас пад ваду. Час супрацьстаяньня ў атлянтычным акіяне з брытанскім флотам. Будзённае жыцьцё на субмарыне сканчваецца раптоўнай значнай паломкаю. Стужка пра адчайную, небясьпечную працу па кіраваньні падводнай лодкай. Мы можам засяродзіцца на гэтым і лавіць сябе на цікавых развагах: ці падбадзёрваем мы нацысцкіх вайскоўцаў у іх барацьбе за выратаваньне, ці жадаем ім найхутчэйшага апусканьня на дно?

У стужцы да экіпажу быў далучаны журналіст, які меў заданьне напісаць прапагандысцкі рэпартаж аб баявых посьпехах нямецкай зброі. Яго канфлікт з капітанам субмарыны дадае напружаньня ў абставінах, калі надзея выплыць зьнікае з кожнай хвілінай.

Нумар 8. Да пабачэньня, дзеці (Au revoir les enfants). 1987

Яшчэ адна французская праца ў нашым сьпісе. Фільм Луі Маля атрымаў ганаровую ўзнагароду Залаты Леў на Венэцыянскім кінафэсьце. Гэта напалову аўтабіяграфічны фільм, дзеяньне якога адбываецца падчас вайны ў французскай школе-інтэрнаце. Мы ўбачым шчырае сяброўства паміж французскім хлопцам, і габрэйскім хлопчыкам, які хаваецца пад ілжывым імём, каб пазьбегнуць перасьледу.

Вачыма гэтых дзяцей рэжысэр паказвае нявіннасьць, сяброўства і страту чалавечнасьці падчас вайны. Маленькія акторы нібы былі народжаныя для сваіх роляў: так упэўнена яны глядзяцца на экране.

Падчас прагляду вы дакладна будзеце раз за разам вяртацца да думкі аб бессэнсоўнасьці вайны.

Нумар 7. Рым, адамкнёны горад (Roma città aperta). 1945

Легендарны фільм Рабэрта Расаліні пабачыў сьвет у першую мірную восень Італіі пасьля Мусаліні. Гэтае кіно ўзрушыць вас па поўнай. Рэжысэр нібы ходзіць (ці хутчэй бегае пад кулямі) з камэрай па горадзе і здымае дакументальны фільм. Сюжэтная лінія распавядае пра лідэра супраціву, які хаваецца ад нацыстаў.

Жыхары рымскага раёна блукаюць увесь час дзеяньня. Маладыя хлопцы рызыкуюць жыцьцём, каб увайсьці ў бойку з ворагам. Іх анёл-ахоўнік — каталіцкі сьвятар, які ўсімі магчымымі, а таксама немагчымымі спосабамі спрабуе выратаваць сяброў.

Фільм вельмі змрочны і цяжкі для ўспрыманьня праз рэалістычнасьць паказанага. Але як інакш бывае на вайне, асабліва калі змагаешся з фашызмам.

Нумар 6. Жыцьцё цудоўнае (La vita è bella). 1997

Рабэрта Бэніньі пасьпеў атрымаць безьліч міжнародных узнагародаў і народнага прызнаньня ва ўсім сьвеце пасьля выхаду гэтай трагікамедыі. Пярліна антываеннага кіно, стужка спалучае жахлівыя рэчы Галакосту з адданай любоўю бацькі да свайго маленькага сына.

Італьянскі габрэй распрацоўвае гульню, каб паспрабаваць абараніць дзіця ад пякельных катаваньняў канцлягеру. Ён прымушае на хвіліну паверыць у рэальнасьць сваіх тэатральных практыкаваньняў нават нацысцкіх ахоўнікаў. А як у іх верыць маленькі хлопчык!

Мы трапім у дзівосны асьляпляльны сьвет Тасканы і ў змрочны смурод лягеру. Жыцьцё цудоўнае, што б хто не казаў.

Нумар 5. Піяніст (The Pianist). 2002

Польшча, вайна, габрэі. Гэтыя тры элементы ўключае ў сабе не адзін тузін фільмаў. Іх рознае прачытаньне і выяўленьне ў мастацкіх вобразах зьдзіўляе не адно пасьляваеннае дзесяцігодзьдзе. У наш спіс трапіла праца Рамана Паланскага з эталённым вакананьнем галоўнай ролі ад Эдрыяна Броўдзі. 88 клявішаў інструмэнту і бясконцаў колькасьць зьдзекаў з боку нацыстаў.

Раман Паланскі, які вымушаны быў зьбегчы з сацыялістычнага раю Польшчы ў 1960-х, паказвае нам папярэдняе пакаленьне закатаваных, зьнішчаных і адрынутых палякаў. Ці вартая чаго-небудзь музыка ў межах канцлягеру? Ці патрэбныя піяністы, калі не хапае тых, хто будзе ў сваіх руках трымаць аўтамат супраць акупантаў?

Фільм стаў пераможцам кінафэсту ў Канах.

Нумар 4. Андэграўнд (Underground). 1995

Хтосьці можа назваць гэтую карціну Эміра Кустурыцы фарсам і будзе мець рацыю. Але з іншага боку — мы маем справу з геніяльным фільмам чалавека, што здабыў сабе неадназначную рэпутацыю ў апошнія гады. Ці варта зьмешваць творчасьць і прыватнасьць? Верагодна, так. Разам з тым, зьвернемся да стужкі.

Гісторыя разгортваецца ў трох розных актах, кожны зь якіх прадстаўляе іншы перыяд у гісторыі Югаславіі. Першы акт адбываецца падчас Другой сусьветнай вайны, другі — падчас халоднай вайны, трэці — падчас югаслаўскіх войнаў у 1990-я. Напачатку югаслаўскія антыфашысты ствараюць надзейнае сховішча для сябе і мануфактуры па стварэньні зброі. Яны адмяжоўваюцца ад сусьвету, і не заўважаюць урэшце, што вайна з немцамі ўжо даўно скончаная. Але іх праца працягваецца нягледзячы ні на што.

Да чаго гэта прывядзе ў выніку — пытаньне насамрэч цікавае. Ці можа скончыцца вайна, якая перманентна ідзе праз усю гісторыю чалавецтва?

Нумар 3. Апошняе мэтро (Le dernier métro). 1980

Франсуа Труфо зьняў звышэмацыйную стужку з Жэрарам Дэпардзье і Катрын Дэнёў у сваім росквіце кінематаграфічных кар’ераў. Мы ўбачым Парыж часоў нямецкай акупацыі, і перадусім — невялікі кінатэатар, кіраваць якім стала гераіня Дэнеў замест свайго мужа-габрэя, што мусіць хавацца.

Мастацтва стане своеасаблівай арэнай змаганьня з нацыстамі, калі, як падаецца, ужо ўсё задушана, і супраціў выглядае недарэчным. Стужка засяроджаная на душэўных перажываньнях галоўных герояў. У пэўны момант можна нават забыць, што карціна пра вайну. Але ў кожнае падобнае імгненьне гледачоў вяртаюць да рэчаіснасьці.

Вайна зьмяняе як дзяржавы, так і кожнага чалавека. Акупацыя ніколі не праходзіць бяз сьледу.

Нумар 2. Караль, чалавек, які стаў Папам (Karol, un uomo diventato Papa). 2005

Стужка, якая глыбока адаб’ецца ў вашым сэрцы і пакіне пасьля сябе глебу для працяглых развагаў. Гэтую карціну палякі запрасілі зьняць італьянца Джакама Баціята. Нездарма: фільм пра Караля Вайтылу, які нарадзіўся ля Кракава, а памёр у Рыме.

Звон шалёна адбівае трывогу ў Кракаве — немцы перайшлі мяжу з Польшчай 1 верасьня 1939 года, і маладыя людзі наперабой кажуць аб неабходнасьці ісьці ў армію, бараніць радзіму і забіваць ворагаў. Але адзін зь іх — Караль — разумее, што пазбавіць чалавека жыцьця ён не зможа.

Мы становімся сьведкамі цэлай гістарычнай эпохі, у якой жыў Караль Вайтыла. Жахі нямецкай акупацыі зьмяняюцца тэрорам камуністычнай адміністрацыі. Малады чалавек у пэўны час адчувае пакліканьне — стаць сьвятаром. Каб урэшце праз дзесяцігодзьдзі стаць Папам — Янам Паўлам ІІ.

Гэтая стужка павінна быць у вашым абавязковым спісе да прагляду.

Нумар 1. Чачара (La ciociara). 1960

Перад намі — адна з лепшых роляў Сафі Ларэн. Рэжысэр Віторыё дэ Сіка, па словах відавочцаў, падчас здымкаў неаднаразова не мог стрымаць эмоцыі і плакаў проста сярод здымачнай каманды. Неабходна папярэдзіць, вас чакае падобная рэакцыя на вялікі фільм.

Іншая назва карціны — «Дзьве жанчыны», што падкрэсьлівае асноўнае, на чым базуецца стужка. Вайна вачыма маці і дачкі. Яны вымушаныя пакінуць Рым, і гледачы становяцца сьведкамі іх падарожжа ў невядомасьць, туды, дзе сканчваецца вайна і зьдзекі, дзе кулі саступаюць месца зялёным лугам, па якіх цячэ малако і мёд.

Выразная і эталонная гульня Сафі Ларэн прынясе эстэтычнае задавальненьне аматарам яе творчасьці.

Ніколі зноў! — жадалася б скончыць такім воклічам падборку фільмаў пра вайну, але ніколі стала такім будзёным сёньня.

Прыемнага прагляду!