80% за Лукашэнку — лічба назаўжды?

Роўна 19 гадоў таму кандыдат з правінцыі Аляксандр Лукашэнка перамог у другім туры прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. З тых часоў ён не саступае крэслаі, падобна, не збіраецца саступаць да апошняй фізічнай магчымасці.



prez.jpg

Тады, 10 лiпеня 1994 года, трыумфатар эфектна паклаў на лапаткі прэм'ера Вячаслава Кебіча: 80,1% супраць 14,1% Гэты «нееўрапейскі вынік» у чатыры пятых галасоў з тых часоў, мабыць, пераважае, штурхаючы на ўсе новыя «элегантныя перамогі».
 

Паказчык у 52-55% (прыкладна такую ​​рэальную падтрымку фіксавала па выніках ранейшых выбараў незалежная сацыялогія), напэўна, заткнуў бы раты заходнікам, якія сцвярджаюць аб дыктатуры, але затое народ стаў бы пагаворваць, што Бацька ўжо не той. Рызыкоўна. Бурыцца ўся міфалогія.

Народ стаміўся ад дэжавю, але рыпацца не рызыкуе
 

У выніку арыфметыка ў Беларусі стала закладніцай міфа аб незаменным народным прэзідэнце, супраць якога толькі «кучка адмарозкаў». Хоць на самай справе грамадства, як паказваюць апытанні загнанага ў андэграўнд НІСЭПД, расколатае. І многія відавочна стаміліся ад 19-гадовага дэжавю у тэлевізары. Так, у сакавіку толькі 36,5% беларусаў былі за тое, каб дзейны кіраўнік удзельнічаў у выбарах 2015 года.
 

Але пры гэтым на барыкады беларусы зусім не рвуцца, і афіцыйны лідэр можа пакуль без панікі планаваць новую кадэнцыю. Прычым за адсутнасцю новых ідэяў Лукашэнка, як лічаць аналітыкі Belarus Security Blog, зноў узяўся раскручваць тэму барацьбы з карупцыяй. Менавіта гэты канёк выцягнуў яго на вяршыню ўлады ў 94-м.
 

Між тым праціўнікі рэжыму перакананыя, што галасы на выбарах даўно не лічацца. Так ці інакш, але сітуацыя для апазіцыі патавая: яна не можа сёння ўзяць уладу ні праз выбарчую скрыню, ні праз байкот, ні праз вуліцу.
 

Краіна тым часам адстае ў развіцці і заблытваецца ў інтэграцыйнай павуціне Крамля.
 

А цяпер вось і насельніцтва нутром адчула тое, пра што ўжо не першы месяц паўтараюць незалежныя эканамісты: эканоміцы рэзка паблажэла. Ізноў выстраіліся чэргі ў абменнікі. Пасля фінансавага абвалу 2011 году абывацель нервова рэагуе нават на невялікі узыходзячы трэнд даляра. І кіруючая вярхушка апынулася ў пастцы масавай псіхалогіі, баючыся гэты курс адпусціць, хоць толькі мяккая дэвальвацыя, па перакананні экспертаў, здольная выратаваць калапсуючы экспарт.

 

prez1.jpg

Персаналісцкі рэжым стаў тормазам для краіны
 

Паколькі рэформы, нават эканамічныя, страшаць, то афіцыйнаму лідэру застаецца спадзявацца толькі на расейскую соску. А Масква за так не дае. Патрабуе прадпрыемства і ўжо ставіць сваю авіябазу ў Лідзе, на мяжы з ЕС і НАТА.
 

«Расійская авіябаза — важны рубеж, пасля якога Лукашэнка ўжо цяжка казаць: я Расіі нічога не здаў», —  лічыць Валерый Карбалевіч, эксперт аналітычнага цэнтра «Стратэгія» (Мінск).
 

У выніку беларусы ў адзін цудоўны дзень могуць прачнуцца ў краіне, дзе гаспадараць расійскія алігархі і вайскоўцы. Ды і ад краіны можа застацца толькі назоў. А тое, што ўпарта заганяюцца ўнутр эканамічныя болькі, друкуюцца на радасць простаму электарату пустыя грошы, пагражае новым абвалам ў духу 2011 года.
 

Але нават калі ўдасца пазбегнуць фінансава-эканамічнай катастрофы (тая ж Расея не зацікаўленая ў хаосе і бунтах на сваім заходнім плацдарме), то дэградацыя Беларусі, страта краінай канкурэнтаздольнасці ў глабальным свеце для многіх аналітыкаў выглядае практычна непазбежнай пры цяперашнім праўленні.
 

Вось так створаная Лукашэнкам мадэль, якая спачатку многім здавалася цудоўным рэмейкам савецкага светлага мінулага, стала тормазам для краіны.
 

Публіцыст Святлана Калінкіна перакананая, што Лукашэнка, тым не менш, сыходзіць у гісторыю. Хоць сам ён, хутчэй за ўсё, думае ў духу анекдота пра Рабіновіча: не дачакаецеся!
 

І ўсё ж: якім застанецца Лукашэнка ў гісторыі? Валерый Карбалевіч у каментары для Naviny.by адзначыў: ацэнкі гісторыкаў, экспертаў, з аднаго боку, і масавай свядомасці, з другога, могуць істотна адрознівацца. Так у Расіі, хоць яе кіраўніцтва (можа, і мацуючы сэрца) усё ж асудзіла сталінізм, вобраз вусатага правадыра, пры якім «быў парадак», папулярны сярод простага (і не толькі простага) люду.
 

На думку Карбалевіча, постфактум эксперты дадуць дзейнасці Лукашэнкі пераважна негатыўную ацэнку: затармазіў развіццё краіны, ізаляваў яе ад Захаду, закансерваваў састарэлую сацыяльную мадэль.
 

Вобраз ж Лукашэнка ў масавай свядомасці будзе ў перспектыве залежаць ад таго, ці ўдасца яму, у прыватнасці, «выкруціцца ад эканамічнага абвалу на манер 2011 года», сказаў палітолаг. Калі так, лічыць суразмоўца, то ў адносінах да першага прэзідэнта ў грамадстве застанецца сур'ёзны раскол, сімпатыі значнай часткі беларусаў захаваюцца, бо патэрналісцкая мадэль многім па душы.

prez2.jpg

Дэлукашэнізацыя непазбежная
 

У 1994 годзе Лукашэнка «трапіў у архетып беларусаў», у іх уяўленне пра лідэра нацыі, лічыць палітычны аналітык Юрый Дракахруст. Адпаведна, адзначыў ён у каментары для Naviny.by, патэнцыйнаму новаму лідэру крытычна важна «зразумець, як зроблена душа беларуса».
 

Пры гэтым наіўна чакаць, што раптам «выйдзе з Белавежскай пушчы волат», дадае суразмоўца. Юры Дракахруст прагназуе, што найбольшыя шанцы заняць крэсла пасля Лукашэнкі — у постаці, якая так ці інакш ужо прысутнічала ў публічнай прасторы, «засвяцілася папярэдне».
 

Так, але калі гэта акажацца пераемнік з яго атачэння?
 

Валерый Карбалевіч да страшылкі пра нібыта амаль непазбежны прыход Лукашэнкі-2 ставіцца скептычна. Ён перакананы, што нават калі ўладу падхопяць дзеячы з блізкага круга, то яны будуць асуджаныя на перамены. Аналітык нагадвае: у СССР пасля Сталіна яго ж былыя паплечнікі былі вымушаныя заняцца дэсталінізацыяй.
 

Беларусь стане больш дэмакратычнай, хай і не зусім на манер краін ЕС. З апошнім жа адносіны непазбежна палепшацца, будзе адноўлены геапалітычны баланс. Адсюль яшчэ адна выснова Карбалевіча: пагроза расійскай экспансіі не фатальная.
 

Юры Дракахруст таксама не падзяляе фаталізму тых, хто прарочыць: як толькі ўлада выслізне з рук першага прэзідэнта, яе тут жа падбярэ Крэмль. На думку аналітыка, у краіне непазбежна пачнуцца працэсы, якімі будзе вельмі праблематычна дырыжыраваць з Масквы, колькі б тая ні мела нафтадаляраў і баз. «Кіраваных  землятрусаў, у тым ліку і палітычных, не бывае», — рэзюмуе суразмоўца Naviny.by.
 

Дадам, што палітычны землятрус — увогуле не лепшы спосаб змены ўлады. Але бяда ў тым, што персаналісцкія рэжымы не ўмеюць мяняцца плаўна і культурна.

Аляксандр Класкоўскі, naviny.by