Беларускай ініцыятыве «Хельсінкі 2.0» папярок горла ўстае крымскае пытанне

Цалкам відавочна, што ў аснове новых агульных пагадненняў павінен ляжаць нейкі кампраміс. У тым ліку кампраміс па Крыме.

Беларускую ініцыятыву аб новым міратворчым працэсе ў Еўропе па прыкладзе Хельсінкскага пры ўсёй яе прывабнасці наўрад ці можна лічыць здзейснай на практыцы.
Напэўна, смутныя перспектывы ўсведамляюць і беларускія ўлады, аднак працягваюць піярыць гэтую ідэю. У гэтым годзе, як раней адзначаў кіраўнік МЗС Уладзімір Макей, неабходна нарасціць "крытычную масу" прыхільнікаў.

Чаму для Мінска гэта важна

Ініцыятыва стварыць новую сістэму еўрапейскай бяспекі была вылучана Аляксандрам Лукашэнкам у лістападзе 2016 года на сустрэчы з дэлегацыяй Камітэта па палітыцы і бяспецы Савета Еўрасаюза.
«У свой час для разрадкі ў адносінах паміж Захадам і Усходам спатрэбіўся Хельсінкскі працэс, які ў выніку прывёў да стварэння АБСЕ. Давайце, каб палепшыць атмасферу ўзаемаадносін дзяржаў, падумаем пра абнаўленне Хельсінкскага працэсу і паспрабуем запусціць міратворчы працэс, магчыма, Мінскі працэс», - заявіў тады Лукашэнка.
Для пачатку было прапанавана разгледзець магчымасць правесці ў Мінску сустрэчу ключавых міжнародных экспертаў для абмену думкамі з нагоды ўрэгулявання адносін паміж Усходам і Захадам.
З тых часоў ідэя выказвалася беларускім кіраўніком неаднаразова, у прыватнасці на сесіі Парламенцкай асамблеі АБСЕ ў Мінску летам 2017 года і на сустрэчы асноўнай групы Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы восенню 2018 га.
Акрамя таго, ініцыятыва абмяркоўвалася на розных форумах, напрыклад на вельмі прадстаўнічай канферэнцыі па міжнародных адносінах, арганізаванай экспертнай арганізацыяй «Мінскі дыялог» у маі мінулага года.
Зразумела, што рухае беларускім кіраўніцтвам. Стварэнне па яго прапанове ў Мінску перамоўнай пляцоўкі па ўрэгуляванні расійска-ўкраінскага канфлікту прынесла знешнепалітычныя дывідэнды, дапамагло нармалізацыі адносін з ЕС і ЗША.
Але ў сувязі з невысокай выніковасцю перамоваў па Данбасе міратворчы эфект паступова стаў згасаць. Адначасова пачалі абвастрацца адносіны з Масквой, у сілу чаго ўзрасла патрэба ў падтрымцы Захаду.

Анэксія Крыма радыкальна змяніла сітуацыю на кантыненце

Сур'ёзнага станоўчага водгуку на сваю прапанову афіцыйнаму Менску дамагчыся пакуль не ўдалося. Чым тлумачыцца такое індыферэнтна рэакцыя сусветнай супольнасці? Бо вонкава прапанова выглядае цалкам разумнай, і ў цэлым неабходнасць спыніць ўсё больш абвостраную канфрантацыю наўрадці можа выклікаць сумневы.
Для адказу варта ўспомніць, у чым заключаліся асноўныя дамоўленасці «Хельсінкі-1», і зразумець, чаму яны перасталі адказваць сучасным рэаліям.
Агульным момантам той і сённяшняй абстаноўкі з'яўляецца ўзмацненне міжнароднай напружанасці. Але тады, нягледзячы на ​​шматлікія супярэчнасці паміж НАТА і Арганізацыяй Варшаўскай дамовы, ніхто не дазваляў сабе парушаць устаноўленыя ў Еўропе пасля Другой сусветнай вайны дзяржаўныя межы. І найважнейшым вынікам перамоваў стала выпрацоўка такіх мер даверу, якія дазвалялі захоўваць статус-кво.

На працягу наступных паўтары дзесяцігоддзяў гэта ўдавалася. Затым на кантыненце адбыліся кардынальныя змены, якія прывялі да аб'яднання Германіі, распаду Чэхаславакіі, Савецкага Саюза і Югаславіі. Потым былі Косава, Абхазія і Паўднёвая Асеція.
Можна доўга спрачацца, наколькі легітымна адбывалася такое змяненне межаў, аднак ва ўсіх гэтых выпадках ніводная краіна не павялічыла сваю тэрыторыю за кошт іншы. Анэксія жа Крыма Расіяй змяніла сітуацыю радыкальна.

Новае пагадненне азначала б прызнанне анэксіі

Як уяўляецца, цалкам відавочна, што ў аснове новых агульных пагадненняў павінен ляжаць нейкі кампраміс. Пры гэтым непазбежна паўстае пытанне, ці магчымы ў прынцыпе хоць які-небудзь кампраміс па Крыме? Бо пакуль рэальна магчымымі бачацца толькі два варыянты: Расія альбо пакідае паўвостраў за сабой, альбо вяртае Украіне.
Апошняе на сённяшні дзень выглядае фантастыкай. Да таго ж адыход Крыма Украіне азначаў бы вяртанне да становішча да 2014 года - тады навошта заключаць новае пагадненне?
Гэта стане мэтазгодным толькі пры ўмове, што Крым будзе афіцыйна прызнаны расійскім, але тым самым фактычна будзе заахвочаны акупант.
Нельга, вядома, выключаць, што з часам Захад, зыходзячы з меркантыльных меркаванняў, дэ-факта зьмірыцца з анэксіяй. Аднак фармальнага яе прызнання ўсё роўна не адбудзецца.
Мяркуючы па ўсім, вядучыя палітыкі ў Еўропе і ЗША разумеюць, што калі патураць адкрытай агрэсіі, то з часам давядзецца пераходзіць да «Хельсінкі 3.0», «Хельсінкі 4.0» і г.д. Бо якія тады будуць гарантыі, што натхнёны такім развіццём падзей Крэмль не захоча пайсці далей?
Менавіта таму беларускую ініцыятыву пры ўсёй яе знешняй прывабнасці наўрад ці можна лічыць здзейснай.
Паводле naviny.by