Freedom House: Беларусь — у шэрагах жорсткіх аўтарытарных рэжымаў

Паводле праваабаронцаў, цяпер у пералік краін з кансалідаванымі аўтарытарнымі рэжымамі ўваходзяць восем краін — Расія, Узбекістан, Казахстан, Кіргізстан, Беларусь, Азербайджан, Таджыкістан і Туркменістан.

Праваабарончая арганізацыя Freedom House апублікавала штогадовы даклад «Краіны пераходнага пэрыяду – 2024: падзел рэгіёну на аўтакратыі і дэмакратыі», піша «Свабода».

Узровень разьвіцьця дэмакратычных інстытутаў зьнізіўся ў 10 з 29 краін Усходняй Эўропы і Азіі, якія ўваходзяць у сьпіс краін пераходнага пэрыяду, а палепшыліся толькі ў пяці, у тым ліку ва Ўкраіне.

«У 2023 годзе дэмакратычнае кіраваньне ў рэгіёне транзытных краін пагаршаецца 20-ы год запар. Працягваюцца напады на асноўныя свабоды з боку эўразійскіх аўтакратый і пагаршэньне дэмакратычных інстытутаў у краінах, якія адносяцца да гібрыдных рэжымаў», — адзначаецца ў дакладзе арганізацыі.

Паводле Freedom House, у рэгіёне ад Цэнтральнай Эўропы да Цэнтральнай Азіі адбываецца геапалітычнае пераўпарадкаваньне.

«Спроба Масквы зьнішчыць Украіну і бесчалавечнае заваяваньне Нагорнага Карабаху азэрбайджанскім рэжымам яшчэ раз прадэманстравалі сьмяротныя наступствы экспансіі аўтакратыі. Гэтыя і іншыя падзеі апошніх гадоў паскорылі геапалітычную рэарганізацыю ў рэгіёне, калі краіны падзяліліся на два супрацьлеглыя блёкі: тыя, хто адданы лібэральнаму дэмакратычнаму парадку, і тыя, якія рашуча адмаўляюцца ад яго», — адзначаецца ў дакумэнце.

Праваабаронцы падкрэсьлілі, што аўтакратыі працягвалі паглыбляць свае рэпрэсіі, парушаючы міжнародныя нормы.

«Паказчыкі дэмакратыі зьнізіліся ў чатырох з васьмі краін, клясыфікаваных як кансалідаваныя аўтарытарныя рэжымы, паколькі дыктатарскія лідэры закрылі пакінутую прастору для іншадумства і працавалі над падаўжэньнем свайго кіраваньня на нявызначаны тэрмін. Гэтыя рэжымы актыўна падтрымлівалі адзін аднаго ва ўхіленьні ад санкцый, задушэньні ўнутранай апазыцыі і прытупленьні любой адказнасьці за ваенную агрэсію і іншыя парушэньні міжнароднага права. Па сутнасьці, яны ствараюць новы рэгіянальны парадак, які больш адпавядае іх інтарэсам, і дэмакратыі яшчэ не знайшлі адэкватнага адказу», — канстатавалі праваабаронцы.

Паводле іх, у пералік краін з кансалідаванымі аўтарытарнымі рэжымамі ўваходзяць восем краін — Расея, Узбэкістан, Казахстан, Кіргізстан, Беларусь, Азэрбайджан, Таджыкістан і Туркмэністан.

«Казахстан і Кіргізстан, якія раней займалі менш рэпрэсіўныя месцы ў аўтарытарным дыяпазоне, цяпер адпавядаюць больш шырокай цэнтральнаазіяцкай тэндэнцыі аўтарытарнай кансалідацыі. Рэжымы ў гэтых дзьвюх краінах працавалі над ліквідацыяй мясцовай аўтаноміі і актыўнасьці грамадзянскай супольнасьці і працягвалі яшчэ больш скарачаць магчымасьці для грамадзкай нязгоды. Ацэнкі астатніх чатырох краін у гэтай катэгорыі — Беларусі, Азэрбайджану, Таджыкістана і Туркмэністана — з жорсткімі дыктатарскімі рэжымамі — ужо апынуліся ў ніжняй частцы», — адзначаецца ў дакладзе.

Праваабаронцы падкрэсьлілі, што на тле ўзмоцненай супрацы паміж аўтакратамі, у прыватнасьці, паміж Уладзімірам Пуціным і Аляксандрам Лукашэнкам, залежнасьць апошняга ад Расеі «у зьнешніх і ўнутраных справах уяўляе рызыкі таго, што Беларусь цалкам ператворыцца на васальную дзяржаву».

Паводле праваабаронцаў, адзінай адносна яркай плямай сярод гібрыдных рэжымаў была Ўкраіна, якая працягвала дабівацца значнага прагрэсу ў стварэньні судовых і антыкарупцыйных інстытутаў і актыўным расьсьледаваньні карупцыі, у тым ліку ў войску.

Экспэрты мяркуюць, што для супрацьстаяньня посьпехам аўтарытарных рэжымаў дэмакратычныя ўрады павінны пашырыць свой падыход да прасоўваньня дэмакратыі.

«У дадатак да традыцыйнай канцэнтрацыі ўвагі на свабодных выбарах, абароне правоў і інстытуцыйных рэформах, яны павінны быць гатовыя больш інвэставаць у ваенную падрыхтоўку і забясьпечыць Украіну зброяй, неабходнай для паразы Масквы ў агрэсіі супраць Украіны. Калі гэтага не зрабіць, гэта толькі ўзмоцніць цяперашнія нэгатыўныя тэндэнцыі і зробіць больш вартасным спыненьне аўтарытарнай экспансіі ў будучыні, як у гэтым рэгіёне, так і ва ўсім сьвеце», — рэзюмавалі праваабаронцы.

Раней Freedom House назвала Беларусь адной з самых несвабодных краін у сучасным сьвеце. Паводле Індэксу Свабоды ў сьвеце, летась горшае, чым у Беларусі, становішча са свабодай было ў Азэрбайджане, Таджыкістане і Туркмэністане.