Якім краінам экс-СССР пагражае "стыхійна ўзніклая самаабарона"

У канцы лютага на тэрыторыі ўкраінскага Крыма, населенага пераважна рускімі, паўсталі невядомыя ўзброеныя да зубоў людзі ў форме без апазнавальных знакаў.



Украінскія ўлады падазраюць, што гэтыя "зялёныя чалавечкі" з'яўляюцца нікім іншым, як расійскімі вайскоўцамі, у той час як улады РФ заяўляюць, што "гэта стыхійна ўзніклая самаабарона Крыму", а форму і зброю можна купіць у любой краме.

Як бы там ні было, гэтыя ўзброеныя людзі блакуюць украінскія ваенныя базы і дзяржустановы, тады як "стыхійна ўзніклы" кіраўнік Крыма Сяргей "Гоблін" Аксёнаў аб'яўляе аб правядзенні рэферэндуму аб статусе Крыму (спачатку 25 мая, затым 30 сакавіка, а зараз і зусім 16 сакавіка), а Вярхоўная Рада Крыма аб'яўляе аб далучэнні да РФ, абвяшчаючы ўкраінскія войскі акупацыйнымі. Між тым у Расіі спрашчаюць выдачу пашпартоў замежным грамадзянам і плануюць палегчыць працэдуру далучэння новых тэрыторый. 

Па падобным сцэнары развіваліся падзеі і ў іншых рэгіёнах Украіны, якія мяжуюць з Расіяй і ў значнай ступені населеных этнічнымі рускімі. Так, расійскія сцягі вывешвалі над будынкамі абласных адміністрацый у Харкаве (як пазней высветлілася, гэта зрабіў "турыст" з Масквы) і ў Данецку. Больш за тое, "народны губернатар" Данецкай вобласці Павел Губараў таксама патрабаваў правядзення рэферэндуму аб статусе вобласці.

Характэрна, што расійска-грузінскай вайне 2008 года папярэднічала выдача расійскім бокам пашпартоў РФ жыхарам сепаратысцкіх рэгіёнаў Грузіі — Абхазіі і Паўднёвай Асеціі. 

Ці не пагражае падобнае развіццё падзей і рэгіёнам іншых краін, дзе значную долю насельніцтва складаюць рускія? Карэспандэнты Тэлеграфа вырашылі вывучыць нацыянальны склад насельніцтва постсавецкіх краін, каб зразумець у якіх рэгіёнах могуць з'явіцца "стыхійна ўзніклыя самаабароны". 

Ва Украіне найбольш моцныя прарасійскія дэманстрацыі і хваляванні ахапілі Крым (доля рускіх — 58,3%), Луганск (39%), Данецкую (38,2%) і Харкаўскую (25,6%) вобласці. Ці ёсць рэгіёны іншых краін, параўнальныя па долі рускага насельніцтва з гэтымі суб'ектамі Украіны? 

Так, у Казахстане абараняць правы рускіх можа паўстаць жаданне ў Паўночна-Казахстанскай (48,2% на 2010 год), Кастанайскай (40,7%), Усходне-Казахстанскай (40,5%), Карагандзінскай (39,2%), Паўладарскай (38,3%), Акмалінскай абласцях (35,6%) і ў Алматы (33%). 

У Латвіі рускія на 2013 год складаюць значную частку насельніцтва такіх гарадоў як Даўгаўпілс (50,5%), Рэзэкнэ (45,1%), Рыга (38,7%), Юрмала (34,2%), Ліепая (30,3%), Елгава, Екабпілс, Вентспілс (27-28%). Акрамя таго, рускія складаюць ад чвэрці да паловы насельніцтва такіх краёў, як Зілупскі (54%), Вілянскі (45,1%), Даўгаўпілскі (42,1%), Алайнскі (39,1%), Лудзенскі (38,4%), Саласпілскі (37,4%), Рэзэкнэнскі (36,5%), Інчукалнскі (31,1%), Стрэнцкі (30,7%), Стопіньскі (29,5%), Аглонскі (28,9%), Прэйльскі (27,9%), Рыебіньскі (27,3%), Ліванскі (26%), Дагдскі (25,1%). 
У Эстоніі рускія, паводле дадзеных на 2013 год, складаюць 72,8% насельніцтва пагранічнага з Расіяй павета Іда-Віру, 31,3% — павета Хар'юмаа, а таксама 36,8% жыхароў Таліна. 

Доля расійцаў у краінах Балтыі
Літва ў этнічным плане з'яўляецца больш аднастайнай. Тут рускія пераважаюць толькі ў горадзе Вісагінас недалёка ад беларускай мяжы — 51,9%. Акрамя таго, яны складаюць значную частку насельніцтва порта Клайпеда (19,6%) і суседняга з Беларуссю Зарасайскага раёна (18,7%). У астатніх частках Літвы доля рускіх не дасягае і 15%. 
Падобная сітуацыя і ў Беларусі. Тут максімальны працэнт у калысцы беларускай дзяржаўнасці — у Полацку (15%). Праўда, па долі рускамоўных сярод насельніцтва Беларусь з'яўляецца лідарам на постсавецкай прасторы. Паводле дадзеных перапісу 2009 года, роднай для 53,2% насельніцтва з'яўляецца беларуская мова, аднак дома 70% жыхароў краіны размаўляюць на рускай (родная яна для 41,5% насельніцтва). Так што, у выпадку чаго, абараняць Расія може захацець больш за дзве траціны беларускага насельніцтва. 

Беларуская і руская мовы ў Беларусі 

У якасці апраўдання расійскіх дамаганняў на Крым таксама прыводзіцца довад, што паўвостраў належыць Украіне толькі з 1954 года, тады як з 1783 года ён належаў Расіі. Калі прытрымлівацца гэтай логікі, то ў арбіту спрадвечных расійскіх інтарэсаў могуць увайсці зямлі ад Польшчы і да Аляскі і з Каліфорніяй.

"Падзеі ва Украіне паказалі, як можна лёгка і проста разгайдаць сітуацыю нават у адносна стабільных рэгіёнах. З дапамогай пары тысяч агрэсіўных "турыстаў" з суседняй дзяржавы, да якіх далучыцца нейкая колькасць мясцовых (незадаволеных або проста жадаючых пагарлапаніць), можна стварыць і карцінку для ТБ, і палітычную нагоду, і выкарыстоўваць як рычаг ціску на дзяржаўныя ўлады. Ва Украіне гэта былі патрабаванні федэралізацыі, мовы, уступлення ў Мытны саюз. У іншым месцы гэта можа быць, напрыклад, патрабаванне ўвядзення расійскага рубля, далейшай інтэграцыі аж да аншлюсу, адстаўкі "антынароднага недэмакратычнага рэжыму" (нават калі ён "са знакам якасці"), сацыяльныя лозунгі", — адзначае ў каментары Тэлеграфу вядучы аналітык Belarus Security Blog Андрэй Паротнікаў.

На яго думку, магчымасць з'яўлення такога роду "турыстаў" не выключана і для Беларусі. "Мяжа адкрытая, Беларусь мяжуе з далёка не самымі багатымі рэгіёнамі Расіі і навербаваць там некалькі тысяч "турыстаў" праблем не складзе. Увогуле, падзеі ва Украіне паказалі, што "турысты" — адносна недарагое "мяса". За мільён даляраў у дзень можна сабраць натоўп у 15-20 тыс. чалавек і адправіць яго ў суседнюю краіну для абароны "зваяваных" правоў яе ж насельніцтва", — лічыць эксперт.

На яго думку, сіл беларускага МУС хопіць для адначасовага падаўлення масавых (некалькі тысяч удзельнікаў) беспарадкаў у 3-4 гарадах абласнога падпарадкавання. "Але сітуацыю кардынальна можа памяняць "якасць" бунтаўнікоў. А менавіта, калі "турысты" апынуцца падрыхтаванымі, экіпіраванымі і дзеючымі па адзінай задуме. Хоць бы ў сілу таго, што "чыста выпадкова" адначасова з'яўляюцца замежнымі вайскоўцамі, напрыклад, унутраных войскаў або армейскага спецназа. Форму апранаць не абавязкова", — падкрэслівае Андрэй Паротнікаў.
Ілюстрацыі wikimedia.org
telegraf.by