Лябедзька: ПАРЕ гатовая ўдзельнічаць у стварэнні Міжнароднага трыбунала па злачынствах рэжыму

Парламенцкая асамблея Рады Еўропы (ПАРЕ) на сесіі ў французскім Страсбургу прыняла важную рэзалюцыю па Беларусі. Сесія ПАРЕ зафіксавала нулявы парог узаемаадносін з рэжымам: дэмакратычная Беларусь вярнулася ў арганізацыю, а фэйкавыя «выбары» ўжо абвешчаны пародыяй.

Рэзалюцыя была прынята пасля даклада фінскага дэпутата Кіма Кільюнена і выступлення Святланы Ціханоўскай. Якія наступствы мае прынятая рэзалюцыя? Пра гэта BGmedia пагаварыла з Анатолем Лябедзькам, дарадцам Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе і міжпарламенцкім супрацоўніцтве.

— Студзень — беларускі месяц у Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы. У студзені ў ПАРЕ прайшлі дзве важныя падзеі. Першае — форум «Хельсінскі дыялог», на якім адточваліся фармулёўкі будучай рэзалюцыі, што прынята цяпер, у Страсбургу, на сесіі ПАРЕ.

Дакумент вельмі аб'ёмны, ён змяшчае некалькі важных складнікаў.

Па-першае, зафіксавана выразная пазіцыя Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы ў еўрапейскай перспектыве для Беларусі. У Беларусі ёсць еўрапейскі выбар, і дзверы ў Еўропу для нашай краіны адчынены. Дэпутаты ПАРЕ выступаюць за ўступленне новай дэмакратычнай Беларусі ў Раду Еўропы, у Парламенцкую асамблею Рады Еўропы і бачаць нас часткай прасторы ад Лісабона да Віцебска, Луганска, Тбілісі і Кішынёва.

Другое можна лічыць прэцэдэнтам. Напэўна, упершыню да завяршэння фэйкавых «выбараў» у Беларусі яны абвешчаны нелегітымнымі, пародыяй на дэмакратыю, як сказана ў рэзалюцыі. Сапраўды, дэградацыя настолькі вялікая, што ёсць усе падставы рабіць такія заявы яшчэ да завяршэння выбарчай кампаніі. Рэжым даў дэпутатам столькі негатыву, што псеўдавыбары 25 лютага не будуць мець ніякіх прававых і палітычных наступстваў для міжнароднай супольнасці і, у прыватнасці, для Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы. Гэта пародыя.

Важна адзначыць узмацненне нашай інстытуцыяналізацыі ў ПАРЕ. Можна назваць гэта вяртаннем Беларусі ў ПАРЕ.

Таксама ўводзіцца новы інстытут — Спецыяльны дакладчык па Беларусі. Гэта добра, таму што з'явіцца канкрэтны дэпутат, які будзе займацца стратэгіяй, планаваннем дзейнасці ПАРЕ ў дачыненні да Беларусі. Хто стане Спецыяльным дакладчыкам, даведаемся ўжо на красавіцкай сесіі ПАРЕ. Але, наколькі я ведаю, ужо некалькі чалавек выказалі жаданне заняць гэтую пасаду.

Зразумела, некалькі пунктаў рэзалюцыі прысвечаны праблеме палітвязняў. І гэта таксама поспех, таму што цяпер практычна кожны дэпутат ПАРЕ ведае, што Беларусь падобна на турму, дзе сядзяць тысячы палітвязняў.

Сцісла я спыніўся на асноўных пунктах рэзалюцыі. Сам дакумент вельмі аб'ёмны, ён адлюстроўвае розныя аспекты жыццядзейнасці ў Беларусі. Там гаворка ідзе пра адказнасць рэжыму за злачынствы, якія здзяйсняюцца ва Украіне, пра тое, што беларускі рэжым — суагрэсар у гэтай вайне.

На выхадзе нам трэба думаць, як гэтую рэзалюцыю манетызаваць на нацыянальным узроўні ў канкрэтных дзеяннях. Рэзалюцыя — гэта не закон прамога дзеяння, гэта кірункі, куды можна рухацца, гэта прававыя і палітычныя ацэнкі таго, што адбываецца ў Беларусі. Гэта толькі пачатак працы: зроблены важны крок, але не апошні.

— ПАРЕ ледзь ці не прыраўноўвае рэпрэсіі ў Беларусі да злачынстваў супраць чалавечнасці. Ацэнка дадзена — як ПАРЕ намерваецца рэагаваць на беларускае бязмежжа?

— ПАРЕ як арганізацыя гатова панаваць у стварэнні інстытуцыі, механізмаў па прыцягненні да крымінальнай адказнасці тых прадстаўнікоў рэжыму, якія ўдзельнічаюць у гэтых злачынствах. Гэта азначае, што калі будуць стварацца інстытуты, звязаныя з трыбуналам, то ПАРЕ будзе саўдзельнічаць у працэсе і будзе інвеставаць свае магчымасці. Гэта заява аб гатоўнасці міжнароднай арганізацыі дзейнічаць з мэтай давесці вінаватых у здзяйсненні злачынстваў да Міжнароднага трыбунала.

— Калі з'явяцца канкрэтныя ініцыятары і ініцыятывы?

— Абсалютна дакладна. Цяпер ужо ёсць некалькі пляцовак, на якіх абмяркоўваецца магчымасць стварэння міжнароднага трыбунала. Гэта не наўпроставы мандат ПАРЕ, але матэрыялаў і іх кваліфікацый дастаткова для таго, каб назваць тое, што адбываецца ў Беларусі, злачынствамі супраць чалавечнасці.

— Якімі наступствамі для рэжыму пагражае непрызнанне фэйкавых «выбараў»? За канстатацыяй факта рушаць дзеянні?

— Узровень стасункаў паміж Страсбургам і Мінскам нулявы. Гэта значыць, з усіх структур, звязаных з Радай Еўропы, у тым ліку і з ПАРЕ, прадстаўнікі беларускага рэжыму выведзены за дзверы. Нулявы парог узаемаадносін.

Другое: узмацненне легітымнасці дэмакратычных сіл і ўзмацненне інстытуцыялізацыі. Гэта ўжо не проста канстатацыя, а ажыццёўленыя дзеянні: дэмакратычная Беларусь вернута ў Страсбург.