Ня толькі Фіца: якія кіраўнікі дзяржаваў перажылі (ці не) замахі ў ХХІ стагодзьдзі

Прэм’ер-міністар Славаччыны Робэрт Фіца быў сёньня цяжка паранены пасьля некалькіх стрэлаў. Спрабаваць забіць прэзідэнта ці кіраўніка ўрада – справа ня новая. Згадаем гучныя выпадкі нашага стагодзьдзя.

Іван Дуке, прэзідэнт Калюмбіі 2021 год

25 чэрвеня 2021 года гелікоптэр Дуке наблізіўся да горада Кукута недалёка ад мяжы з Вэнэсуэлай. Узброеныя людзі выпусьцілі безьліч куляў, скіраваных на паветранае судна. Цудам, нягледзячы на тое, што гелікоптэр быў некалькі разоў прабіты, Дуке і яго асяроддзе, у тым ліку міністры абароны і ўнутраных справаў Калюмбіі, засталіся цэлымі.

Гэта адбылося на фоне ўзмацненьня сацыяльных хваляваньняў і глыбокай палітычнай напружанасьці ў краіне. Калюмбія змагалася з масавымі пратэстамі з красавіка 2021 года, які былі выкліканыя спрэчнай прапановай падатковай рэформы. Хаця прапанова была хутка адкліканая, пратэсты пераўтварыліся ў больш шырокі рух супраць няроўнасьці, жорсткасьці паліцыі і карупцыі.

Мясцовыя аналітыкі мяркуюць, што злачынцы мелі намер ліквідаваць Дуке, дэстабілізаваць урад і пасеяць страх сярод насельніцтва. Прэзідэнт тады асудзіў напад як тэрарыстычны акт і паабяцаў прыцягнуць вінаватых да адказнасьці. Ён таксама заклікаў да адзінства, разглядаючы інцыдэнт як напад на дэмакратычную структуру краіны.

Верагодна, амаль слова ў слова будзе гучаць заява сёньняшняга кіраўніцтва Славаччыны, пасьля ачуняньня Робэрта Фіца.

Зоран Джынджыч, прэм’ер Сэрбіі 2003 год

12 сакавіка 2003 года забойства прэм'ер-міністра Сэрбіі Зорана Джынджыча выклікала шок на Балканах ды і паўсюль у сьвеце. Джынджыч, лідар-рэфарматар, выступаў за інтэграцыю Сэрбіі ў Эўрапейскі Зьвяз і нармалізацыю адносінаў пасьля шматгадовага канфлікту. Ён быў забіты ля штаб-кватэры сэрбскага ўрада ў Бялградзе.

Пасьля зрынаньня Слабадана Мілошавіча ў 2000 годзе менавіта Джынджыч стаў галоўнай фігурай у намаганьнях Сэрбіі па адбудове і рэформах. Ён пачаў амбіцыйную праграму дэмантажу рэшткаў рэжыму Мілошавіча, барацьбу з арганізаванай злачыннасьцю і скіраваньня краіны ў адзіную Эўропу.

Непасрэднымі выканаўцамі забойства былі чальцы «Зэмунскага кляна», сумнавядомай арганізаванай злачыннай групы з моцнымі сувязямі з апаратам дзяржаўнай бясьпекі Сэрбіі. Намаганьні Джынджыча па барацьбе са злачыннасьцю былі ў тым ліку скіраваныя на дзейнасьць Зэмунскага кляна, што прывяло да арыштаў і зрываў іх злачыннай дзейнасьці. Больш за тое, асобы сэрбскіх службаў бясьпекі, усё яшчэ верныя старому рэжыму, якія насьцярожана ставіліся да празаходняй пазыцыі Джынджыча, бачылі ў ім пагрозу сваёй уладзе і ўплыву.

Плян забойства быў старанна падрыхтаваны. Калі Джынджыч выйшаў са свайго аўтамабіля, снайпэр, які стаяў у суседнім будынку, зрабіў сьмяротны стрэл.

Жавэнэль Маіз, прэзідэнт Гаіці 2021 год

7 ліпеня 2021 года сьвет абудзіла шакавальная навіна аб забойстве прэзідэнта Гаіці Жавэнэля Маіза. У выніку старанна падрыхтаванага нападу ўзброеныя людзі ўварваліся ў прыватную рэзідэнцыю Маіза ў горадзе Порт-а-Прэнс. Прэзідэнт быў жорстка забіты, а яго жонка Марцін Маіз была сур'ёзна параненая.

Абраны ў 2017 годзе на фоне абвінавачваньняў у фальсыфікацыі выбараў, тэрмін знаходжаньня на пасадзе Жавэнэля характарызаваўся цэлым шэрагам крызісаў у і так нестабільнай сітуацыі на Гаіці. Абвінавачваньні ў аўтарытарызме і карупцыі прывялі да масавых пратэстаў і заклікаў да яго адстаўкі. Заявы апазыцыі аб тым, што тэрмін паўнамоцтваў Маіза скончыўся ў лютым 2021 года, яшчэ больш узмацнілі напружанасьць на выспе.

Як паведамлялася, што ў забойстве ўдзельнічалі найміты з Калюмбіі, а таксама грамадзяне Гаіці. Па афіцыйнай вэрсіі яны былі апранутыя ў форму амэрыканскай (!) службы па барацьбе з наркотыкамі, што дапамагло ім трапіць у рэзідэнцыю. Пасьля, зноў такі па афіцыйным дадзеным, больш за 20 чалавек, якія нібы ўдзельнічалі ў нападзе, былі арыштаваныя.

Часовы прэм'ер-міністар краіны Клод Жазэф напачатку ўзяў на сябе кіраўніцтва, але яго легітымнасьць была аспрэчана Арыэлем Анры, якога Маіз прызначыў прэм'ер-міністрам за некалькі дзён да сваёй сьмерці. Санта-Барбара, у дадзеным выпадку Порт-а-Прэнс.

Дарэчы, з таго часу ў Гаіці так і няма новага прэзідэнта.

Джордж Буш-малодшы, прэзідэнт ЗША 2005 год

Трагедыя магла адбыцца ў месцы, якое ў нашыя дні зьяўляецца арэнай жорсткага палітычнага супраціву. Тбілісі прымаў знакамітага амэрыканскага госьця. Калі Джордж Буш выступаў перад натоўпам на плошчы Свабоды, граната, кінутая грамадзянінам Грузіі Ўладзімерам Аруцюнянам, прызямлілася ўсяго ў 30 мэтрах ад сцэны. На ёй Буш стаяў побач з прэзідэнтам Грузіі Міхаэлем Саакашвілі. Характэрна, што сьмяротная прылада не спрацавала, што пазбавіла лідараў і астатніх прысутных ад разбуральнага выбуха. Нападнік, матываваны спалучэньнем антыамэрыканскіх настрояў і асабістых крыўдаў, пазьней быў затрыманы пасьля драматычнага паляваньня на яго.

Візыт Джорджа Буша ў Грузію адбыўся ў гістарычны момант для рэгіёну. Пасьля рэвалюцыі ружаў 2003 года Грузія стала на шлях дэмакратычных рэформаў і больш шчыльных сувязяў з Захадам. Гэты крок, вядома, раздражняў Расею. Не атрымалася граматай у 2003, атрымалася пазьней дзякуючы танкам. У Расеі размова кароткая, у злачынцаў не бывае дараваньня.

Гэтая атака дала Бушу магчымасьць яшчэ раз абгрунтаваць дастаткова агрэсіўную пазыцыю яго адміністрацыі ў дачыненьні да тэрарызму.

Нікалас Мадура, прэзідэнт Вэнэсуэлы 2018 год

4 жніўня 2018 года адбыўся драматычны, нават кінематаграфічны напад на прэзідэнта Вэнэсуэлы Нікаласа Мадура. Калі Мадура выступаў з прамовай падчас ваеннага параду ў Каракасе, два беспілотнікі, нагружаныя выбухоўкай, выбухнулі над галавой. Гэта выклікала хаос, некалькі жаўнераў былі параненыя.

Прэзідэнцтва Мадура, якое пачалося ў 2013 годзе пасьля сьмерці “сябра ўсіх беларусаў” Уга Чавэса, суправаджалася магутным эканамічным крахам, гіпэрынфляцыяй і паўсюдным дэфіцытам тавараў першай неабходнасьці. Гэтыя ўмовы распалілі гуманітарны крызіс і выклікалі хвалі масавых пратэстаў. Апазыцыя, разам з міжнароднымі назіральнікамі, абвінавацілі Мадура ў аўтарытарызме, спасылаючыся на маніпуляцыі выбарчымі працэсамі і кансалідацыю ўлады праз роспуск Нацыянальнай асамблеі, якую ўзначальвала апазыцыя.

Атака беспілотнікаў, адказнасьць за якую ўзяла раней невядомая група пад назвай «Нацыянальны рух жаўнераў у футболках», сьведчыла аб адчаі які высьпяваў сярод супернікаў Мадура. Група спасылалася на рэпрэсіі Мадура ў якасьці сваёй матывацыі. Яны разглядалі напад як акт паўстаньня супраць тыраніі. Гэта была значная эскаляцыя ў параўнаньні з пераважна мірнымі пратэстамі апазыцыі да таго моманту.

Адразу пасьля гэтага ўрад Мадура хутка паказаў пальцам як на лідараў апазыцыі, так і на іншыя дзяржавы, у прыватнасьці, на Калюмбію і ЗША. Іх абвінавацілі ў арганізацыі нападу.

Мадура выжыў і ў гэтым годзе там плянуюцца новыя прэзідэнцкія выбары, дзе будзе горача.