Падарунак да юбілею. Навошта Болтан прыязджаў да Лукашэнкі

І беларускія чыноўнікі, і дарадца Трампа паспяшаліся данесці да ўсіх думку, што ў візіце было больш вонкавага, чым змястоўнага. Болтан адкрыта сказаў, што ніякіх рашэнняў на сустрэчы не было прынята, праблемныя пытанні застаюцца і што ён іншага і не чакаў. Кіраўнік беларускага МЗС Уладзімір Макей выступіў з заявай, што ніхто нікуды Мінск не перацягвае, а бакі толькі дамовіліся размаўляць далей.

Больш за 25 гадоў ў Беларусь не прыязджалі амерыканскія чыноўнікі вышэй рангам, чым саветнік Трампапа нацбяспецы Джон Болтан. Па шляху з Кіева і Кішынёва ён заехаў у Мінск, дзе яго цёпла прыняў Аляксандр Лукашэнка. Праз Болтана беларускі кіраўнік перадаў падарункі Дональду і Меланіі Трамп і назваў гэты візіт гістарычным.

Новы агульны інтарэс

Пасля таго як у сярэдзіне 1990-х Беларусь вывела з краіны рэшткі савецкай ядзернай зброі, цікавасць ЗША да яе моцна знізілася. Такія не моцна значныя постсавецкія краіны Вашынгтон дзяжурна ляпаў па плячы за дэмакратычныя рэформы ці караў санкцыямі за рух у іншы бок.
У 2004 годзе, калі Лукашэнка праз рэферэндум зняў абмежаванне на перавыбранне, Кангрэс прыняў Акт аб дэмакратыі ў Беларусі, якім увёў першыя эканамічныя і пэрсанальныя санкцыі супраць Мінску. Іх паступовае пашырэнне да 2008 года прывяло да адклікання паслоў і скарачэнні амбасадаў у абедзвюх краінах да пяці дыпламатаў.
З пачаткам пацяплення ў 2015 годзе ў адносінах Беларусі з Захадам ЗША замарозілі частку эканамічных санкцый. Бакі сталі абмяркоўваць вяртанне паслоў і афіцыйна дамовіліся аб гэтым у пачатку 2019 года.
Цікавым чынам змянілася ўспрыманне Беларусі ў Вашынгтоне. Там заўважылі міратворчыя манеўры Мінска і яго праблемы ў адносінах з Масквой. У канцы мінулага года памочнік дзяржсакратара ЗША Уэс Мітчэл пералічыў Беларусь разам з Украінай і Малдовай у шэрагу краін, чыя незалежнасць служыць «бастыёнам, які абараняе ад расійскага неаімперыялізму». Гэта значыць Вашынгтон, па сутнасці, прызнаў, што ў яго з Мінскам ёсць пэўны агульны інтарэс, звязаны з жаданнем спыніць экспансію Масквы ва Усходняй Еўропе.
Адсюль і вырас візіт Болтана. Пытанне беларускага суверэнітэту апынулася актуальным з-за перамоваў аб інтэграцыі паміж Мінскам і Масквой. Заходнія СМІ амаль аднагалосна ўбачылі ў гэтым план Пуціна паглынуць Беларусь, каб застацца ва ўладзе пасля 2024 года. У гэтым сэнсе прыезд Болтана — жэст сімвалічнай падтрымкі і спроба асабіста высветліць, што на розуме ў беларускіх элітаў, наколькі сур’ёзна яны гатовыя супраціўляцца націску Расіі.
Калі астатнія амерыканскія візіцёры да Болтана казалі ў агульных рысах, што падтрымліваюць беларускі суверэнітэт, то ён вельмі канкрэтна пазначыў пагрозу. Дарадца Трампа заявіў, што беларускі народ павінен сам вырашаць, якія адносіны яму будаваць з Расіяй, і што, на яго ўражанню, беларусы хочуць незалежнасці. Гэта можна назваць «крымскай агаворкай» — ЗША публічна паведамляюць, што не павераць у версію, што беларусы ў адзіным парыве ірвуцца ў Расію, калі раптам хтосьці захоча такім чынам апраўдаць пазбаўленне Мінска суверэнітэту.
«Джон Болтан прывязе з Беларусі ў Штаты упэўненасць, што наша дзяржава суверэнітэтам і нацыянальнымі інтарэсамі не гандлюе», — пафасна паведаміла беларускае дзяржТБ па выніках візіту. Тым самым пацвердзіўшы, што як мінімум адной з тэм размовы была расійская пагроза.

Кітай і неапазнаныя ўзбраенні

Было яшчэ дзве важныя тэмы, выразна і па некалькі разоў прагучалі ў прамовах Болтана ў Мінску, — Кітай і нераспаўсюджванне зброі. Як вядома, адміністрацыя Трампа лічыць менавіта Кітай, а не Расію сваім галоўным апанентам. Уласна, і ў Кіеве Болтан адгаворваў украінцаў прадаваць Кітаю авіяцыйны завод «Матор Січ».
Перад вылетам з беларускай сталіцы памочнік Трампа паўтарыў свой тэзіс аб небяспецы тэхналагічнага супрацоўніцтва з Кітаем: «Мы гаварылі пра пагрозу пятага пакаленню тэлекамунікацый ад такіх кампаній, як Huawei. Я паказаў кіраўніку дзяржавы па дарозе з аэрапорта ў Палац незалежнасці на краму Huawei, якую мы праязджалі — прама тут у Мінску».
Калі Болтан і праўда намякнуў, што ЗША не ў захапленні ад нейкіх кітайскіх праектаў у Беларусі, то ў Лукашэнкі было чым супакоіць госця. Па-першае, беларуска-кітайскае супрацоўніцтва — мізэр у параўнанні з беларуска-расійскім (таваразварот менш у дзесяць разоў) і нават беларуска-еўрапейскім.
Апошнім часам кітайскія праекты ў Беларусі і зусім адзін за адным абгортваюцца скандаламі: адны аб’екты не адкрываюцца ў тэрмін, іншыя выклікаюць экалагічныя пратэсты на месцах, трэція сканчаюцца падазрэннямі ў прамысловых дыверсіях і разрывам інвестыцыйных дамоваў.
Дасягненнем стала сумесная ваенная распрацоўка, сістэма залпавага агню «Паланэз». Але гэтаму праекту ўжо чатыры гады, Мінск паспяхова паставіў «Паланезы» на ўзбраенне і прадае іх Азербайджану. Наўрад ці Болтан стаў бы крытыкаваць беларускага кіраўніка з такім спазненнем.
Хутчэй Кітай — дзяжурная тэма ў турнэ Болтана па рэгіёне. Трэба было расставіць сцяжкі, намякнуць мясцовым элітам, што Вашынгтону будзе непрыемна, калі яны дадуць плацдарм для кітайскай экспансіі ў Еўропу.
А вось іншае пытанне, які Болтан, паводле яго слоў, уздымаў з Лукашэнкам і нават назваў «праблемай у адносінах» — гэта нераспаўсюджванне зброі. Гэты момант стаў полем для спекуляцый ў Беларусі, таму што памочнік прэзідэнта ЗША так і не патлумачыў, што менавіта ён мае на ўвазе.
Версіі дзве. Альбо гаворка ішла аб запланаваных ці тых, што ўжо адбыліся пастаўках зброі з Беларусі нейкім ворагам ЗША, накшталт Ірана або Сірыі. Альбо Болтан хацеў пераканацца, што пасля разрыву ДРСМД або ў сувязі з планамі ЗША нарасціць ваенную прысутнасць у Польшчы Беларусь не пусціць на сваю тэрыторыю новыя расійскія ўзбраенні і войскі. На жаль, пакуль толькі ўдзельнікі перамоваў ведаюць, якая з версій дакладная. Не выключана, што абедзве.
Нарэшце, яшчэ адна тэма, якая дакладна гучала на сустрэчы, — перамовы па Украіне. Мінск хоча не толькі заставацца месцам іх правядзення, але ўжо пяць гадоў кліча ЗША далучыцца да Нармандскага фармату.
Пакуль невядома пра канкрэтныя планы на гэтую тэму. Але Лукашэнка амаль напэўна не выпусціў магчымасці парадаваць вуха амерыканскага ястраба і даўняга прыхільніка інтэрвенцый ЗША па ўсім свеце Болтана словамі, што без Вашынгтона вырашыць украінскі крызіс не атрымліваецца.

Азнаямленчы візіт

І беларускія чыноўнікі, і дарадца Трампа паспяшаліся данесці да ўсіх думку, што ў візіце было больш вонкавага, чым змястоўнага. Болтан адкрыта сказаў, што ніякіх рашэнняў на сустрэчы не было прынята, праблемныя пытанні застаюцца і што ён іншага і не чакаў. Кіраўнік беларускага МЗС Уладзімір Макей выступіў з асобным заявай, што Канспіралогія ўсе хлусяць, ніхто нікуды Менск не перацягвае, а бакі толькі дамовіліся мець зносіны далей.
Прэс-сакратар Пуціна Дзмітрый Пяскоў нават з доляй сарказму заявіў, што «аб цесным узаемадзеянні Беларусі і ЗША, нам здаецца, у сапраўдны момант казаць не даводзіцца». Наогул ён мае рацыю. Ваеннае і сур’ёзнае палітычнае супрацоўніцтва паміж Мінскам і Вашынгтонам немагчыма з-за рамак, якія накладваюць на Беларусь яе саюзніцкія абавязацельствы перад Расіяй.
Застаюцца і фармальныя праблемы з-за сітуацыі з правамі чалавека і дзейнага Акту аб дэмакратыі ў Беларусі. Адмяніць яго можа толькі Кангрэс, які не будзе гэтага рабіць пры Лукашэнку без радыкальных пераменаў у Беларусі. Сам жа кіраўнік дзяржавы са сваімі старэйшымі сынамі і асяроддзем, да гэтага часу ўваходзіць у амерыканскі чорны спіс.
Наконт магчымай адмены санкцый Болтан сказаў, што гэтае пытанне трэба абмяркоўваць ва ўвязцы з ужо згаданымі праблемамі — правамі чалавека і нераспаўсюджаннем зброі. І адразу ж абмовіўся, што гаворка гэта будзе зацяжным.
Эканамічна ЗША гуляюць занадта малую ролю ў Беларусі, каб дапамагчы ёй збалансаваць залежнасць ад Расіі. Перад візітам Болтана стала вядома, што Мінск наняў лабіста ў Вашынгтоне, каб дамагчыся зняцця санкцый на пастаўкі амерыканскай сырой нафты ў Беларусь. Але да завяршэння падатковага манэўру ў Расіі ў 2024 году амаль любая іншая нафта для Мінска будзе даражэй, асабліва ўлічваючы пакуль незразумелую лагістыку паставак.
Бліжэйшае пытанне на парадку дня — аднаўленне нармальнай працы дыпмісій з пасламі. Але гэта не ўзровень і не зона адказнасці Болтана, асабліва ўлічваючы, што пытанне палітычна вырашана. Візіт хіба што мог дапамагчы чыноўнікам з Дзярждэпу, якія занятыя тэмай, як паскорыць нейкія бюракратычныя працэдуры за кошт увагі да Беларусі на самым версе.
Сустрэча з Болтанам, ды яшчэ і напярэдадні 65-годдзя стала для Лукашэнкі прыемным падарункам. Беларускі прэзідэнт усё яшчэ адчувае сябе крыху ў ізаляцыі і таму асабліва душэўна прымае кожнага высокага заходняга госця.
Прыезд дарадцы Трампа ўвойдзе ў беларускую гісторыю як сімвал новых адносін ЗША да краіны і рэгіёну. Але памыляюцца тыя, хто, у трывозе або ў надзеі, трактуе гэты азнаямленчы візіт як нешта большае.
Паводле carnegie.ru